نتایج دیدار دیپلماتیک ایران با روس ها؛ ساخت راه‌آهن رشت- آستارا سال ۲۰۲۵ آغاز می شود؟
دیدار دیپلماتیک هفته پیش «فرزانه صادق» وزیر راه و شهرسازی با همتای روس خود در تهران این نوید را می داد که روسای جمهور ایران و روسیه بسیار خشنود خواهند بود که بخشی از شاخه غربی کریدور ریلی شمال-جنوب یعنی ساخت راه‌آهن رشت- آستارا در سال ۲۰۲۵ آغاز شود.
اقتصاد آنلاین؛ اکبر محمودی_ امیدها برای بهره برداری از راه آهن رشت ـ آستارا و استارت ساخت آن بعد از آغاز جنگ روسیه با اوکراین و تحریم‌های گسترده غرب علیه روسیه تا حدود زیادی زنده شد.
ساخت راه‌آهن رشت- آستارا در حالی قرار است در سال ۲۰۲۵ آغاز شود که در توسعه زیرساخت‌های منطقه‌ای بسیار می تواند مهم باشد. این پروژه که نزدیک به دو دهه به تعویق افتاد و به نوعی اتصال راه آهن قزوین – رشت، به عنوان بخشی از شاخه غربی کریدور ریلی شمال-جنوب، از سال ۱۳۸۱ آغاز شده بود، در اسفندماه سال ۱۳۹۷ تکمیل شد تا امیدها برای تکمیل اتصال کامل این کریدور ریلی از خلیج فارس تا مسکو افزایش یابد.
این پروژه و این کریدور یک مسیر تجاری استراتژیک است که روسیه، آذربایجان و ایران را به هم متصل می کند. این مسیر تجاری به قدری برای ایران مهم و حیاتی است که «مسعود پزشکیان»، رئیس‌جمهور ایران اخیرا در گفتگو با معاون نخست‌وزیر روسیه، راه‌آهن را به عنوان سنگ بنای استراتژی اقتصادی ایران دانسته و بر اهمیت آن تاکید کرده است.
حتی روسیه نیز با حمایت «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهور این کشور از این پروژه به عنوان بخشی جدایی ناپذیر برنامه تجاری منطقه ای روسیه یاد کرده است.
اما دیدار دیپلماتیک «فرزانه صادق» وزیر راه و شهرسازی با همتای روس خود بیشتر پیرامون راه آهن رشت-آستارا بود. یعنی مهمترین محور مذاکرات و گفتگوی دو هیات ایران و روسیه درباره نحوه همکاری دو کشور در زمینه احداث راه آهن رشت آستارا و همکاری در زمینه توسعه کریدور شمال جنوب بود.
فرزانه صادق در این دیدار با اشاره به تاکید رییس جمهور و معاون اول؛ بر «ضرورت توسعه تعاملات و سرعت بخشی به پروژه‌های مشترک» در دیدار با نمایندگان روسیه؛ خاطرنشان کرد: کریدور شمال-جنوب و ضرورت تجاری کردن آن، اهمیت فوق‌العاده‌ای برای ایران دارد. به همین دلیل همزمان با ایجاد زیرساخت‌های جدید؛ لازم است بهره‌برداری از زیرساخت‌های موجود نیز انجام شود و حجم ترانزیت در آن افزایش یابد.
«ویتالی ساولیف» نماینده رییس جمهور روسیه در کریدورهای بین المللی؛ نیز در این دیدار؛ کلید حل و فصل مسائل موجود را در دستان وزیر راه و شهرسازی ایران دانست و از دعوت پزشکیان از سوی پوتین برای سفر به مسکو در اواسط ژانویه خبر داد و افزود: امیدواریم با همکاری یکدیگر به سرعت برای پیشبرد توسعه ظرفیت کریدور شمال جنوب اقدام کنیم.
راه آهن رشت - آستارا با چندین دهه تاخیر و بلاتکلیفی مواجه بوده است و طرح هایی برای ساخت آن برای اولین بار بیش از ۲۰ سال پیش ارائه شد. این پروژه که در ابتدا قرار بود در سال ۲۰۲۴ شروع به کار کند، به دلیل مسائل حل نشده دوباره به تعویق افتاد.
با این حال، تحولات اخیر در روسیه به دلیل جنگ با اوکراین و همچنین تاکید دولت چهاردهم بر راه‌آهن به عنوان سنگ بنای استراتژی اقتصادی ایران حاکی از فوریت مجدد است.
اگر چه آماده سازی فنی کامل شده و جای کمی برای تاخیرهای بیشتر باقی می گذارد اما این تغییر در حرکت بسیار مهم است، زیرا مزایای بالقوه راه آهن بسیار بیشتر از هزینه های عدم اقدام است. چرا که برای ایران، روسیه و آذربایجان، راه آهن فراتر از یک پروژه زیرساختی بوده و یک ضرورت استراتژیک است.
چرا که احداث خط آهن رشت – آستارا نقش زیادی در افزایش تجارت بین المللی، منطقه‌ای و ترانزیت کالا و مسافر میان ایران و کشورهای منطقه و حتی فرامنطقه خواهد داشت و کشورهایی مثل آذربایجان و روسیه می‌توانند از کوتاه‌ترین مسیر به خلیج فارس و آب‌های آزاد متصل شده و در هزینه‌های خود نیز صرفه جوئی کنند.
آنطور که یکی از سایت های معتبر کشور آذربایجان گزارش داده است؛ پیش‌بینی می‌شود راه‌آهن رشت - آستارا پس از راه‌اندازی، سالانه ۱۵ میلیون تن بار جابه‌جا کند و ظرفیت آن حتی تا ۳۰ یا ۵۰ میلیون تن افزایش یابد. این اتصال افزایش یافته نه تنها تجارت بین کشورهای شرکت کننده را تقویت می کند، بلکه کریدور شمال جنوب را به عنوان یک جایگزین مناسب برای مسیرهای دریایی سنتی مانند کانال سوئز قرار می دهد.
در سال ۱۴۰۱ وزیر وقت راه و شهرسازی از هزینه یک میلیارد دلاری ساخت راه آهن رشت – آستارا خبر داده و یک مقام مسؤول در شرکت ساخت و توسعه هزینه ساخت این پروژه را ۱۷ هزار میلیارد تومان عنوان کرده بود.
اما حالا روسیه و ایران متعهد شده اند که به طور مشترک برای ساخت این بخش ۱۶۰ کیلومتری سرمایه گذاری کنند و روسیه ۱.۳ میلیارد یورو اعتبار دولتی ارائه کند. در همین حال، آذربایجان برای حمایت از تلاش‌های ایران، وام ترجیحی ۵۰۰ میلیون دلاری اعطا کرده است.
راه آهن رشت – آستارا، بخشی از کریدور شمال – جنوب است که با تکمیل این قطعه، کریدور ریلی شمال – جنوب ایران فعال خواهد شد و آب‌های خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند از طریق جاده و راه آهن به قفقاز، آسیای میانه، روسیه و همچنین اروپای شمالی و شرقی متصل می‌شود. در قالب طرح تکمیل دالان حمل و نقل شمال – جنوب تاکنون خط ریلی جدید ۸.۵ کیلومتری در خاک جمهوری آذربایجان تا مرز ایران، خط ریلی جدید ۱.۵ کیلومتری در خاک ایران و نیز پل ریلی بر روی رودخانه آستاراچای در مرز مشترک دو کشور احداث شده و نخستین قطار آزمایشی نیز در سال گذشته میان دو کشور به حرکت درآمد. علاوه بر خط ریلی رشت – آستارا، راه‌اندازی قطار مسافربری آستارا – مسکو و بالعکس نیز از پروژه‌های مربوط به دالان شمال – جنوب به شمار می‌آید.
حال باید منتظر ماند و دید که پس از دهه‌ها انتظار، راه‌آهن رشت-آستارا می تواند با استارت خود به سنگ بنای تجارت اوراسیا تبدیل شود.
