خسارت ٢میلیاردی یک فیلترینگ
«دولت الکترونیک»؛ «توسعه تجارت الکترونیک»؛ «رونق مشاغل جوان»؛ «رونق گردشگری»؛ «جایگزین‌کردن درآمدهای دیگر به جای نفت»؛ «ایجاد اشتغال» و... . شعارهایی که هر روز بارها شنیده می‌شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، تجربه پیوند استارت‌آپ و فعالیتی در حوزه آی‌تی با گردشگری می‌تواند اقتصاد این حوزه را شکوفا کند. گردشگری یکی از مزیت‌های نسبی اقتصاد ایران و به گفته بسیاری از اقتصاددانان، از‌جمله صنایعی است که می‌تواند به تحقق اهداف کلان توسعه کشور کمک کند؛ اما بوروکراسی پیچیده و درهم‌تنیده نظام اداری ایران گریبان هر دو صنعت را گرفته است. فیلترکردن یکی از بزرگ‌ترین سایت‌های رزرو آنلاین هتل کشور را هم می‌توان در دامنه همین بوروکراسی و البته فقر نگاه یکپارچه کارشناسی به موضوع گردشگری و استارت‌آپ‌ها تفسیر کرد.
بررسی اینکه این سایت گردشگری چند شغل ایجاد کرده است؟ چقدر ارزش افزوده بر جای می‌گذارد؟ تا چه اندازه به آسان و البته شفاف‌سازی سفرها کمک می‌کند؟ و پرسش‌هایی از این دست می‌تواند ابعاد فیلترشدن چنین سایتی را روشن‌تر کند.
بخشی از هلدینگ علی‌بابا، با نام «جاباما» امکان رزرو آنلاین هتل‌ها و اقامتگاه‌ها را در شهرهای مختلف به مسافران می‌داد؛ به‌این‌ترتیب فعالیتی سریع‌تر، کم‌هزینه‌تر، شفاف‌تر، آسان‌تر و مطمئن‌تر برای مسافر فراهم می‌کرد. این سایت عصر روز ٣١ خرداد و در آستانه فصل پرسفر فیلتر شد. مجوزهای نماد کسب‌و‌کار الکترونیک و نشان ملی رسانه‌های دیجیتال در این سایت خاطر مسافران را از سفر جمع کرده بود و خاطر مسئولان سایت را از فیلترشدنش.
فیلترینگ بدون اطلاع قبلی!
توحید علی‌اشرفی، مدیر بازاریابی شرکت سفرهای علی‌بابا می‌گوید: عصر چهارشنبه گذشته ناگهان متوجه شدیم در برخی از «ارائه‌دهنده‌ها»(providers)، در برخی نقاط سایت در حال فیلترشدن است. به‌سرعت روشن شد که سایت به کل از مدار خارج شده است. به‌سرعت شروع به بررسی کردیم؛ اما نه اخطار پیشینی وجود داشت، نه تذکری و نه نامه‌ای. بی‌دلیل فیلتر شده بودیم و چون روز آخر هفته بود، دستمان به جایی بند نبود.
علی‌اشرفی ادامه می‌دهد: هرچند پس از یک هفته هنوز نامه‌ای به ما نرسیده است و پاسخ دقیقی از کمیته فیلترینگ دادستانی دریافت نکرده‌ایم؛ اما متوجه شدیم که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به کاربران فضای مجازی درباره انتخاب محل اقامت، تورهای مسافرتی و سایر خدمات گردشگری هشدار و خبر از وجود مجوزی جدید به نام «T نماد» (نماد اطمینان گردشگری مجازی) برای ارائه‌کنندگان خدمات مسافرتی و گردشگری داده بود. از وزارت ارتباطات، از معاون علمی ریاست‌جمهوری، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و کمیته فیلترینگ دادگستری جویای این ماجرا شدیم تا ابعاد این فیلتر کمی روشن‌تر شد.
او ادامه می‌دهد: البته بررسی ما نشان می‌دهد که ما برای این نماد درخواست داده‌ایم و پرونده هم تشکیل شده است؛ باوجوداین سایت Jabama هم در راستای ساماندهی سایت‌هایی که اقامت گردشگران را تأمین می‌کنند، فیلتر شده است. متأسفانه بین سایتی با این ابعاد و یک وبلاگ ساده تمایزی قائل نشده‌اند و همه را با یک چوب رانده‌اند.
نبود مرجع نظارت یکپارچه و تسلسل مشکلات
مدیر بازاریابی شرکت سفرهای علی‌بابا ادامه می‌دهد: متأسفانه به دلیل اینکه شرکت‌های تجارت الکترونیک در دو حوزه فعال‌اند، مرجع نظارت یکپارچه ندارند و این خود دومینویی از مشکلات را ایجاد می‌کند. علی‌اشرفی توضیح می‌دهد: یکی از حوزه‌هایی که این شرکت‌ها در آن فعال‌اند که به‌قطع آی‌تی است؛ اما حوزه دوم می‌تواند مانند ما حوزه گردشگری باشد یا مانند اسنپ، در حوزه حمل‌ونقل باشد؛ مانند دی‌جی‌کالا در حوزه فروش محصولات مختلف یا مانند تیوال در حوزه فروش کالاهای فرهنگی باشد.
او ادامه می‌دهد: درست به‌همین‌دلیل اینها مرجع نظارت یکپارچه ندارند و البته بین‌رشته‌ای‌بودن این فعالیت می‌تواند مشکلات را دوچندان کند. برای نمونه سایت علی‌بابا، از وزارت صنعت نماد E را گرفته است؛ از سازمان هواپیمایی مجوز «بند الف» را؛ از سازمان میراث فرهنگی مجوز «بند ب» را و بابت ساماندهی، نشان ثبت ملی رسانه‌های دیجیتال را دریافت کرده است؛ باوجوداین به دلیل تولد یک نماد تازه به نام T نماد، به‌آسانی و بدون اطلاع قبلی فیلتر می‌شود.
یک‌ونیم میلیارد تومان خسارت یک‌هفته‌ای
علی‌اشرفی در پاسخ به این پرسش که ابعاد خسارت این فیلترینگ یک‌هفته‌ای تاکنون چقدر بوده است، توضیح می‌دهد: خسارت مستقیم یک هفته فیلترینگ روی جاباما ۳۰۰ میلیون تومان بوده است که البته چون فصل شلوغ سفرهاست، ممکن است کمی هم بیشتر از این باشد؛ خسارت غیرمستقیم حاصل از ازدست‌دادن مشتریان و... یک تا یک‌ونیم میلیارد تومان برآورد شده است. او همچنین توضیح می‌دهد که مجموعه علی‌بابا ٣٠٠ شغل ایجاد کرده است و سالی حدود ٥٠٠ تا ٨٠٠ میلیارد تومان گردش مالی دارد. به بیان علی‌اشرفی، از این ٣٠٠ نفر حدود ٤٠ درصد به شکل مستقیم در مجموعه جاباما فعال بوده‌اند. همین تعداد اشتغال می‌تواند نشان دهد که فیلترینگ چه اثری بر محیط این کار می‌گذارد. به گفته او برای روشن‌شدن ابعاد این داستان کافی است که ابعاد این فعالیت با یک کارخانه ٣٠٠ کارگری مقایسه شود.
قانون مقدمه توسعه
علی‌اشرفی توضیح می‌دهد: اگر قرار است که گردشگری هم سهمی در GDP ایران داشته باشد، ناگزیر از توسعه این رشته هستیم. نمی‌توان از مسیر سنتی به ابزارهای توسعه دست پیدا کرد. در واقع ابزارهای به‌روز، قوانین به‌روز می‌خواهند و قوانین تازه، نگاه نو می‌طلبد. شاید تمرکز نهادهای ناظر و کمک‌گرفتن از متخصصان هر حوزه به‌عنوان مشاور بتواند راهگشای مشکلات این‌چنینی باشد.
پیوند ارگانی برای رشد فراهم نیست
آرش نورآقایی، رئیس سابق کانون راهنمایان گردشگری کشور، هم توضیح می‌دهد: آشکار است که بوروکراسی اداری به روند رشد گردشگری ضربه می‌زند. زمینه‌سازی دولت در بخش‌های سخت‌افزاری مانند ساخت هتل و اقامتگاه و بخش‌های نرم‌افزاری مانند آموزش، باید به شکلی باشد که وقتی این بخش‌ها رشد می‌کند، قوانین مرتبط با این رشد هم نوشته شود. درست است که در این سال‌ها همواره از دولت الکترونیک سخن گفته شده است؛ اما در عمل روشن است که همه بخش‌ها دیده نشده است.
به بیان این راهنمای گردشگری، هرچند در‌این‌باره دولت تنها نیست؛ خود مردم و بخش خصوصی هم به این روند نگاه سنتی دارند. استارت‌آپ‌ها هم‌اکنون مختص جوان‌ترهاست. متأسفانه در این روند بوروکراسی و نگاه بالادستی از رشد پیشگیری می‌کند.
نورآقایی توضیح می‌دهد که برای رشد زمینه‌ای لازم است که هنوز فراهم نشده است. در واقع ارتباط ارگانیک بین نهادهای مختلف، رشته‌ای است که از آن سخن گفته می‌شود. از این به بعد هم احتمالا وضع بدتر خواهد شد؛ چرا‌که گردشگری به دنبال رشد است؛ اما زیرساخت‌های آن شکل نگرفته است.
گردشگری، ١٠ درصد GDP
مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum) از سال ٢٠٠٧ هر دو سال یک بار گزارشی با عنوان گزارش رقابت‌پذیری سفر و گردشگری منتشر و در آن کشورهای مختلف را با توجه به شاخص رقابت‌پذیری سفر و گردشگری (TTCI) ارزیابی و رتبه‌بندی می‌کند.
بخش سفر و گردشگری در دهه‌های گذشته اثبات کرده که می‌تواند یکی از محرک‌های اصلی رشد اقتصادی باشد. این بخش در حدود ١٠ درصد از GDP جهانی را به خود اختصاص داده و هر یک شغل از ١٠ شغل مربوط به صنعت گردشگری است؛ از‌این‌رو بهبود این صنعت برای اقتصادهای درحال‌توسعه و نوظهور که در پی ارتقای زنجیره ارزش خود هستند، به یکی از واجبات تبدیل شده است. موضوع اصلی نسخه هفتم گزارش رقابت‌پذیری سفر و گردشگری، «هموار‌کردن راه برای آینده‌ای پایدارتر و فراگیرتر»، منعکس‌کننده اهمیت توسعه پایدار صنعت گردشگری در محیطی است که امنیت در آن تا حد زیادی نامشخص است؛ در‌حالی‌که محیط زیست طبیعی و جوامع محلی از اهمیت بالایی در آن برخوردار است.
