خنجر ارز نیمایی و تحریم، در قلب صادرات فولاد / صنعت معدن عربستان چگونه رشد کرد؟
تحلیلگر ارشد بازار فولاد و سنگ‌آهن بیان کرد: ارز نیمایی و تحریم‌های خارجی در کنار هم، نه تنها باعث کاهش صادرات فولاد شده‌اند، بلکه توان رقابت ایران را در بازارهای جهانی به شدت کاهش داده‌اند.
اقتصادآنلاین _ باران شاکری: کاهش چشم‌گیر صادرات فولاد ایران در ماه‌های اخیر، زنگ خطر را برای این صنعت حیاتی به صدا درآورده است در حالی که کشور‌های همسایه مانند عربستان سعودی با اتخاذ سیاست‌های حمایتی از صنعت معدن، به رشد و توسعه این بخش کمک کرده‌اند، اما در مقابل، ایران به دلیل چالش‌هایی مانند تحریم، نرخ ارز نیمایی، کمبود انرژی و مشکلات زیرساختی، با کاهش شدید صادرات فولاد مواجه شده است. این وضعیت نشان می‌دهد که سیاست‌های داخلی و خارجی کشور، تأثیر مستقیمی بر عملکرد صنعت فولاد ایران داشته است.
کیوان جعفری طهرانی، کارشناس ارشد بازار فولاد و سنگ آهن در این خصوص به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: کاهشی بودن روند صادرات فولاد ایران ربطی به کشور‌های همسایه ندارد و به سیاست‌های اشتباهی برمی‌گردد که از ابتدای سال وضع شده‌اند که در نهایت فولاد و زنجیره فولاد را مجاب کرد که ۱۰۰ درصد ارز حاصل از صادرات خود را به نرخ نیمایی بازگرداند.
وی ادامه داد: دکتر پزشکیان در زمان نامزدی ریاست جمهوری، وعده حل مشکلات اقتصادی کشور را دادند که در مهرماه نیز شاهد حل مشکلات ارزی برخی از فلزات پایه بودیم، اما مسئله ارز در زنجیره فولاد همچنان پابرجا مانده است؛ این موضوع بزرگترین عاملی است که باعث کاهش صادرات فولاد شد چرا که صادرکنندگان بخش خصوصی علاقه‌ای ندارند کالایی که با نرخ آزاد از بازار داخلی خریداری می‌کنند را با نرخ نیمایی بفروشند و متحمل ضرر شوند.
تحلیلگر ارشد بازار فلزات توضیح داد: اگرچه بخشنامه اصلاح‌شده و امکان اقدام برای واردات ماشین‌آلات و تجهیزات را فراهم کرده است، اما نباید فراموش کرد که بخش عمده‌ای از صادرات کشور توسط بخش خصوصی و تجار صورت می‌گیرد که این افراد به دلیل ماهیت فعالیت خود، تمایلی به سرمایه‌گذاری کلان در واردات ماشین‌آلات و تجهیزات ندارند. در واقع، واردات این تجهیزات تنها در صورتی توجیه اقتصادی دارد که واحد تولیدی (کارخانه) وجود داشته باشد و بتوان از این تجهیزات در فرآیند تولید استفاده کرد.
جعفری طهرانی بیان کرد: کشور‌های همسایه ما که تحت تحریم نیستند، سهم قابل توجهی از بازار وارداتی را در اختیار دارند. مشکل اصلی ما تنها تحریم‌های خارجی نیست، بلکه تحریم‌های داخلی نیز بی تاثیر نبودند و طبیعتا به تدریج بازارهای سنتی ما در حاشیه خلیج فارس که پیش‌تر مشتریان محصولات فولادی ما بودند، به سمت خرید کالا‌های چینی روی آورده‌اند.
وی اضافه کرد: چین با افتخار اعلام کرده تا پایان دسامبر ۲۰۲۴ کل صادرات فولاد میانی که به کشور‌های حاشیه خلیج فارس به ویژه امارات و عربستان صادر کرده است به ۲۰ میلیون تن خواهد رسید. این میزان به صادرات نزدیک ۹۰ میلیون تنی چین که تا پایان دسامبر خواهد بود حدود یک چهارم صادرات به منطقه‌ای است که ما حضور داریم و نشان می‌دهد که از نظر رقابت قیمتی به دلیل مسائل متعددی که وجود دارد از قبیل مسئله تحریم و ارز نتوانستیم صادرات خوبی را در این منطقه به همراه داشته باشیم.
وی بیان کرد: ناترازی انرژی تأثیر مستقیمی بر صادرات فولاد دارد؛ در فصولی که تقاضا و قیمت‌ها در بازار جهانی مناسب است، به دلیل قطعی برق در تابستان و قطع گاز در زمستان، تولید فولاد در کشور کاهش می‌یابد. این ناترازی باعث می‌شود نتوانیم در فصل مناسب کاری، محصولات فولادی را به بازارهای صادراتی عرضه کنیم و در نتیجه، هم تولید و هم صادرات فولاد با اختلال مواجه می‌شود.
جعفری طهرانی اظهار داشت: به اعتقاد من، تأثیر قوانین ارز نیمایی بر کاهش صادرات زنجیره فولاد، بسیار بیشتر از ناترازی انرژی است، دلیل این امر وجود مازاد گندله در کشور است؛ گندله مازاد، به دلیل توقف تولید آهن اسفنجی در فصل زمستان، نمی‌تواند به طور کامل جذب بازار داخلی شود. در صورتی که اگر مشکلات ناشی از ارز نیمایی حل می‌شد، حتی در زمان ناترازی انرژی نیز می‌توانستیم حجم بیشتری از محصولات فولادی را صادر کنیم.
تحریم‌ها؛ عامل اصلی عقب‌ماندگی ایران در رقابت‌های معدنی
وی در ادامه در پاسخ به این سوال که مهمترین دلیل عقب ماندن ما از سایر کشور‌های معدنی چیست، گفت: در درجه اول، دوم و سوم تحریم‌ها عامل اصلی عقب ماندن ما در بخش معدن با سایر کشور‌ها بوده است که حتی باعث شده جذب سرمایه‌گذاری خارجی در این خصوص اتفاق نیفتد.
جعفری طهرانی بیان کرد: فراموش نکنیم آخرین سابقه حضور و سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در فعالیت‌های معدنی ایران به بیش از ۲۰ سال گذشته برمی‌گردد که تجربه ناموفقی بوده که این اتفاق نیز حتی قبل از تحریم‌های گسترده علیه ایران رخ داده است.
وی اظهار داشت: عربستان سعودی نمونه موفقی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش معدن است؛ عربستان سعودی از سال ۲۰۰۶ سرمایه‌گذاری در فرآوری تیتانیوم را شروع کرد و به دلیل نداشتن تکنولوژی کافی با شرکت کریستال آمریکا به توافق رسیدند و کارخانه فرآوری تیتانیوم را در خاک عربستان احداث کردند بدین ترتیب عربستان سعودی از ۲۰۰۶ به تولیدکننده روتیل (محصول فرآوری شده تیتیانیوم) و شمش تیتانیوم تبدیل شده است.
وی اضافه کرد: با اینکه در عربستان ماده اولیه تیتانیوم زیادی وجود ندارد و گا‌ها از همسایه‌های آفریقایی واردات را انجام می‌دهند، اما در حال حاضر چین، ژاپن و روسیه به ترتیب رتبه‌های اول تا سوم و عربستان سعودی رتبه چهارم تولید تیتانیوم جهان را به خود اختصاص داده‌اند که این نشان‌دهنده سرعت و برنامه‌ریزی دقیق این کشور در صنعت تیتانیوم و معدن است.
وی توضیح داد: عربستان سعودی ۱۹ سال پیش، یعنی بسیار زودتر از ما، به فکر جایگزینی معدن به جای نفت افتاد و روی سرمایه‌گذاری در بخش معدن تمرکز کرد؛ تمام این سرمایه‌گذاری‌ها، از جمله ۱۷۰ میلیارد دلاری که اخیراً برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های معدنی اعلام شده است، از منابع خارجی تأمین می‌شود بنابراین یکی از دلایل اصلی این پیشرفت، جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.
به گفته وی، یکی دیگر از تأثیرات مخرب تحریم‌ها، عدم امکان واردات ماشین‌آلات و فناوری‌های جدید است که این مسئله نیز یکی از مشکلات عمده‌ای است که همچنان گریبانگیر صنعت کشور است.
تحلیلگر ارشد بازار فلزات در پایان گفت: دلیل سوم تأثیر تحریم‌ها بر اقتصاد کشور، بی‌ثباتی نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی است به طوریکه طی ده سال گذشته شاهد نوسانات شدید نرخ ارز بوده‌ایم که شرایط سرمایه‌گذاری را دشوارتر کرده و درآمد‌های ارزی کشور را کاهش داده است. بازگشت ترامپ به قدرت نیز می‌تواند بر صادرات نفت ایران تأثیر منفی بگذارد و مشکلات اقتصادی کشور را تشدید کند بنابراین چطور می‌توان پروژه‌های معدنی را بدون کمک سرمایه‌گذاران خارجی و صرفا با بنیه مالی خودمان پیش برده و انجام بدهیم.
