تشریح سازوکار سامانه ارز تجاری / دلایل نگرانی‌ تجار نسبت به سامانه ارزی جدید

به گزارش اقتصادآنلاین در ابتدای مراسم، کیوان کاشفی نائب رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، با اشاره به رونمایی از سامانه معاملات بازار ارز تجاری بیان کرد: اهمیت کار و نحوه عملکرد سامانه اهمیت بسیاری در مباحث تجاری و ارزی دارد و نگرانی‌هایی که ممکن است در این بخش برای فعالان اقتصادی وجود داشته باشد باعث ایجاد این نشست شد تا دکتر محمد آرام معاون ارزی بانک مرکزی در خصوص عملکرد این سامانه برای حاضران جمع توضیح دهد.

حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز با سامانه ارز تجاری

سپس دکتر محمد آرام در بخش اول سخنان خود مباحثی را برای حاضران در خصوص نحوه کشف قیمت و اطلاع رسانی، و ویژگی‌های سامانه برای فعالان تجاری مطرح کرد.
معاون ارزی بانک مرکزی بیان کرد: هدف اصلی سامانه ارز تجاری حرکت به سمت بازار ارز کالا و تک نرخی شدن ارز است. بنیان این بازار بر اساس عرضه و تقاضا خواهد بود و بر اساس الگوریتم دورسازی کشف قیمت را انجام می‌دهد. در تک تک معاملات و قیمتی که کشف می‌شود بر اساس میانگین معاملات یک قیمت نهایی کشف می‌شود که به عنوان قیمت روز بعد معین می‌شود. هدف این بازار اول این است که کشف قیمت انجام دهد و دوم هم محملی شود برای کسانی که عرضه کننده و تقاضاکننده ارز هستند به سهولت هم را پیدا کنند.
وی افزود: مرکز مبادله وظیفه جورسازی و مچینگ را انجام می‌دهد و اطمینان از اینکه فروشنده ارز به ریال و خریدار ارز به ارز خود برسد. آرام بر سهولت معامله، سهولت در دسترسی خریداران و فروشنده و سرعت معامله برای خریدار و فروشنده این بازار اشاره کرد.
به گفته وی، با بازار ارز تجاری، عملا دسترسی به ارز برای تجار و فعالان بازار بهتر است و هزینه معامله هم افزایش پیدا نمی‌کند. همچنبن نوع ارز و نماد هم بر اساس کشور و کارگزار تعریف شده است.

حذف واسطه‌ها و کاهش ریسک معاملات با سامانه ارز تجاری

دکترعلی سعیدی مدیرعامل مرکز مبادله ارز بانک مرکزی سخنران بعدی مراسم بود که برای فعالان تجاری و نمایندگان اتاق مراحل ثبت سفارش و انجام معامله را به صورت پاورپوینت تشریح کرد و از ساعات کار سامانه سخن گفت. 
وی افزود: بانک‌ها می‌توانند ارز موجود در مرکز مبادله را تایید و تسویه آن را انجام دهد. میانگین وزنی معاملات انجام شده به عنوان قیمت پایانی در انتهای روز خواهد بود و هر روز مشخص است چه مقدار ارز مبادله ارایه شده و خریدار و فروشنده چه کسی بوده است. این قیمت مبنای کریدور فردا خواهد بود. به این ترتیب کشف قیمت اتفاق می‌افتد و ما می‌توانم قرارداد‌های جدید را بر این اساس ببندیم.
وی ادامه داد: در کنار معاملات نقدی، متعاقب آن شکل دیگری از انواع دیگری از قرارداد‌ها از جمله قرارداد سلف و پیش فروش برای خریدار ایجاد می‌شود و تمام اینها کمک کننده است. ویژگی سامانه جدید که به صورت یک مرکز مبادله است این است که هم هزینه مچینگ یا جورسازی کاهش پیدا می‌کند و هم واسطه‌ها حذف شده و ریسک معامله کاهش پیدا می‌کند. 

نگرانی تجار و فعالان اقتصادی از سامانه ارز تجاری 

در ادامه نشست کیوان کاشفی نائب رییس اتاق بازرگانی ایران، بیان کرد: فعالان تجاری دغدغه‌های زیادی در خصوص این سامانه دارند. اول در خصوص زمان تبدیل ریال به ارز است به مدت ۱۵ روز تعیین شده و زمان زیادی برای فعالان اقتصادی است. همچنین کارمزد‌ها تاکنون زیاد بوده است و ضمنا بهتر است بانک‌ها نقششان در این سامانه شفاف‌تر باشد. همچنین شرکت‌های تراستی نقششان در این سامانه مهم است و بهتر است این ایرادات در سامانه رفع شود.
وی افزود: نکته کلیدی بحث قیمت ارز است. همه این موارد یک طرف و بحث تعیین قیمت یک طرف و مهم است که بدانیم دخالت بانک مرکزی در قیمت گذاری چقدر خواهد بود؟ اکنون دامنه دخالت در قیمت‌گذاری‌ها بیشتر شد و نرخ قیمت در مرکز مبادله با بازار زیاد بوده و فاصله‌ها زیاد شده است. اگر باز هم این دخالت‌ها بیشتر شود و بانک مستقیما در تعیین قیمت دخالت کند مناسب نیست. به هر حال مبنای این مرکز مبادله تعیین قیمت دلار بر اساس توافق است، می‌خواهیم بدانیم آیا این اتفاق می‌افتد یا خیر؟ این نکته اصلی و دغدغه ماست و ما سابقه خوبی از این دخالت‌ها داشتیم.
در ادامه تجار به مشکلات معاملات در مرکز مبادله ارز تجاری اشاره کردند که در چند ماه اخیر به صورت آزمایشی فعالیت کرده است.
ابتدا یک فعال حوزه صادرات خشکبار با انتقاد از بانک مرکزی از معاون این نهاد خواست که اگر ممکن است به بازار مبادله ارز تجاری به شکل یک آلترناتیو در کنار بازار قبلی نگاه شود و دست بخش صادرات خشکبار برای فعالیت کما فی السابق باز باشد. خواسته این فعال تجاری این بود که سامانه ارز تجاری اجرایی شود و فعالان بازار هم به پربارتر شدن آن کمک کنند، اما بانک مرکزی دست کم تا فروردین سال آینده این بازار را به شکل یک آلترناتیو ببیند تا از صدمه شدید به صادرات جلوگیری شود.
یکی از اعضای هیات مدیره انجمن پسته و خرما هم با تاکید بر اینکه قبلا تالار‌های مشابه مبادله ایجاد شد، بیان کرد که این سامانه‌ها موفق نبودند. وی افزود: متاسفانه نگاه ایجاد این تالار‌ها بر اساس بی‌اعتمادی به صادرکنندگان بوده است و این تالار فقط به نفع بانک مرکزی و بانکهاست. به نظر می‌رسد بانک مرکزی رقیب ما شده است. قبلا درسامانه نیما گفته می‌شد جنس و کارکرد محصولات کشاورزی متفاوت است، اما آمدید به جز ورود محصولات دیگر به این تالار، خودتان هم آمدید به عنوان رقیب ما شده‌اید و مشخص است که عملا ما قدرت رقابت با ابنک مرکزی را نداریم. خواهشمندم تمهیداتی شود تا حضور در این سامانه اختیاری باشد.
یکی دیگر از اعضای اتاق همدان نیز خطاب به معاون ارزی بانک مرکزی گفت: شما ابتدا طرحی ریختید که اکنون ما اجاره نداریم در مورد اصلش صحبت کنیم و تنها به جزییات می‌پردازیم. من اصل موضوع را زیر سوال می‌برم، چون قبلا مشابه این طرح اجرا شد و معتقدم کسانی که این سامانه را طراحی کردند افرادی بوروکرات بودند که نه تا به حال صادرات کردند نه واردات و تنها بر روی کاغذ مطالعات آکادمیک داشتند. اکنون بانک مرکزی وارد کار اجرا شده است و به ما ریشه علمی کار را اعلام نمی‌کند. این چه ارز توافقی است که پر از دستور است و این نشان می‌دهد کار علمی نیست.

بانک مرکزی به دنبال ایجاد بازار و ارز دستوری نیست

در ادامه محمد آرام در پاسخ به سوالات و نگرانی‌های فعالان بازار بیان کرد: تاکنون طراحی بازار در بانک مرکزی اتفاق نیفتاده بلکه سامانه‌ای طراحی شده که فعالان تجاری هم را ببینند و معامله خود را ثبت کنند و این چه در مرکز معاملات نیما و ثنا انجام می‌شد. به دلیل اینکه بازار چند بخش دارد و اول عرضه و تقاضا است، دوم کشف قیمت که نباید دستوری باشد، سوم تعداد عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان متنوع باشد.
وی افزود: مهمتر ار همه سیستم مچینگ یا جورسازی با الگوریتم ماشینی است که لازم است استانداردش بین المللی باشد و زمانی معامله با هم باید جور شود که بالاترین قیمت خرید و مناسب‌ترین قیمت فروش مشخص شود. هیچ کس نباید بتواند روند و مسیر بازار را تغییر دهد. در نتیجه در بازار‌ها همانقدر که بازیگران بازار وجود دارند به همان نسبت بازارساز وجود دارد. بازارساز باید بیاید این معاملات را نقدشونده کند. ما می‌خواهیم بازاری درست کنیم بر مبنای علمی و مبتنی بر عرضه و تقاضا و مطمئن باشید تمام جنبه‌های اجرایی بازار در آن دیده می‌شود. همه باید به هم کمک کنیم که به سمت ارز تک نرخی برویم.
دکتر آرام اضافه کرد: ما به شما اعلام می‌کنیم این سامانه قابل اعتماد است و بهتر است برای این اعتماد به سابقه مرکز مبادله نگاه کنید. اولین بازار شمش طلا بود که کسی از فعالان این بزرگواران نیست که بگوید در آن مقررات نیست و عرضه تقاضا و نقد شونده وجود ندارد. هیچ محدودیتی برای کسی ایجاد نشده است. فکر کنم در بازار مبادله شمش طلا تا حد زیادی توانستیم رو سفید باشیم و دوم بازار سکه بود که در آن هم مبنا را عرضه و تقاضا گذاشتیم. سیستم پکینگ که مسایل امنیتی آن دیده شده ایجاد شده و ما بازار سکه را هم دو طرفه خواهیم کرد و در تلاشیم اعتماد شما را هم جلب کنیم و تا پایان سال نظر مثبت و داشته باشید.
وی ادامه داد: در مرکز مبادله ارز تجاری زمان تسویه ریال تا روز بعد دیده شده است، اما در تلاشیم همان روز فروشنده ریال را دریافت کند، در رابطه با تحویل ارز، چون خارج از کشور است و نیاز به ارایه اسناد و مدارک است حدود یک هفته زمان تسویه دیده شده ولی برای اطمینان ۱۴ روز اعلام کردیم. در این سامانه بانک کارگزار شماست و نمی‌توانند در ارز شما دخل و تصرف کند. این سامانه متعلق به شماست و بعد از توسعه سامانه، انشالله صرافی‌های بانکی و صرافی‌های تضامنی بازار ردیف دو و سه سامانه بشوند. خیلی ار دغدغه‌های شما را درک می‌کنم و در تلاشیم اگر جایی ایراد هست برطرف کنیم. قطعا بانک مرکزی هیچ سیگنالی برای این بازار نخواهد داد و هیچ قیمتی به بانک‌ها اعلام نکرد، چون میانگین قیمت در نمودار آمده است. این بازار هدفش تسهیل است و به جای ۲ مشتری ممکن است ۲۰۰ مشتری پیدا می‌کنید و این تضمین را می‌دهیم اگر کسی آمد و محصول خود را نفروخت بانک مرکزی بر اساس نرخی که همه دارند معامله می‌کنند، از او بخرد و یا بفروشد.
معاون ارزی بانک مرکزی در پایان اعلام کرد: تالار بین بانکی بزودی در سامانه ارز تجاری راه اندازی خواهد شد که می‌تواند اتاق‌های تسویه را در برخی کشور‌ها مثلا امارات پوشش بدهد. در مورد اعلام نرخ، نرخ معاملات در سامانه‌های بانک‌مرکزی به عنوان نرخ ارز مرکز‌مبادله ثبت می‌شود.