کمبود نیروی متخصص و مدیریت نادرست بلای جان معادن کشور / برخی بخاطر منافع مالی، عضو هیئت مدیره شرکت‌های معدنی می‌شوند

اقتصادآنلاین _ باران شاکری: کمبود نیروی متخصص در صنعت معدن، چالشی جدی برای توسعه این بخش حیاتی اقتصاد کشور محسوب می‌شود؛ بی‌توجهی به تربیت نیروی متخصص و ماهر در این حوزه، نه تنها باعث کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های تولید شده است، بلکه آینده معدنکاری کشور را نیز با ابهام مواجه کرده است.

کارشناسان معتقدند، ادامه این روند، ما را به واردات تخصص و اتکا به نیروی کار خارجی وادار خواهد کرد.

بهروز برنا، کارشناس معدن و مشاور شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در این خصوص به خبرنگار اقتصادآنلاین گفت: ما در بخش‌های مرتبط با معدن دچار قصور شده‌ایم؛ برای کشوری که جزو رتبه‌های برتر معدنی در دنیاست، داشتن یک نهاد تصمیم‌گیر سریع و چابک ضروری است.

وی ادامه داد: اگر فرضا یک وزارتخانه منابع طبیعی داشته باشیم که مدیریت زمین در یک جا متمرکز باشد طبیعتا بسیاری از چالش‌‌های مرتبط با منابع طبیعی و محیط زیست را نخواهیم داشت. 

برنا افزود: هر فعالیت معدنی می‌بایست الزاماً به ارزیابی دقیق اثرات زیست‌محیطی و منابع طبیعی بپردازد و این امر جزء جدایی‌ناپذیر از فرآیند بهره‌برداری است که دستورالعمل‌های مشخصی نیز در این خصوص وجود دارد؛ اما سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا مبالغ قابل توجهی که به عنوان حقوق دولتی معادن برای حفاظت از محیط زیست دریافت می‌شود، واقعاً صرف این منظور می‌شود؟

برنا توضیح داد: یک جراح پس از عمل جراحی، اقدام به بخیه و ترمیم زخم می‌کند؛ در صنعت معدن نیز باید پس از اتمام عملیات استخراج، اقدامات احیای محیط زیست انجام شود که این اقدامات شامل برداشت لایه روئی خاک، کاشت گیاهان مناسب و بازگرداندن گونه‌های گیاهی بومی به منطقه است که با انجام این مراحل، محیط زیست به طور طبیعی احیا می‌شود.

بی‌توجهی به تربیت نیروی متخصص، آینده معدنکاری کشور را به خطر انداخته است

کارشناس معدن و مشاور شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران اظهار داشت: یکی از دلایل ضعف در فعالیت‌های معدنی، کمبود نیروی متخصص و ماهر است که نسبت به این موضوع بی‌توجه بوده و برنامه‌ریزی دقیقی نداشتیم.

وی با ابراز نگرانی از کاهش چشمگیر علاقه دانشجویان به رشته‌های معدن و زمین‌شناسی، گفت: بی‌توجهی به این حوزه‌ها و کمبود کارشناسان متخصص، دانشگاه‌ها را با خالی ماندن صندلی‌های این رشته‌ها مواجه کرده است؛ این وضعیت خطرناک خواهد بود  و در آینده مجبوریم برای ساده‌ترین امور معدنی نیز به متخصصان خارجی و چشم آبی‌ها متکی باشیم.

به گفته برنا، برای پست‌های مدیریتی در حوزه معدن، باید از متخصصان این رشته استفاده کنیم اما متاسفانه در برخی از شرکت‌های معدنی، افراد غیرمتخصص وارد شده و زمان زیادی طول خواهد کشید تا با این بخش آشنا شوند که در طی این مدت ضرر و زیان بسیاری را در این بخش به وجود می‌آورند؛ این افراد صرفاً به دلیل منافع مالی، در هیئت مدیره حضور دارند که این رویه، رشد و توسعه صنعت معدن را با چالش جدی مواجه کرده است.

کارشناس معدن و مشاور شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در انتها بیان کرد: خواهشمندم افرادی که صرفا علاقه‌ به مدیریت دارند، در رشته‌های مرتبط با تخصص خود فعالیت کنند؛ هر رشته نیازمند تخصص و دانش خاص خود است و به عبارتی دیگر، انتظار نمی‌رود یک والیبالیست بتواند به راحتی در رشته فوتبال موفق باشد اما متاسفانه شاهد این روند در معادن هستیم که این افراد سنخیتی با کار فنی و تخصصی معدنکاری ندارند.

نگاه جزیره‌ای؛ عامل اصلی شکست تصمیم‌گیری‌ها

برنا در ادامه به فاصله گرفتن از نگاه جزیره‌ای تاکید کرد و افزود: نگاه جزیره‌ای براساس منفعت شخصی و گروهی استوار است و معمولاً تصمیم‌گیری‌های نهایی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ تا زمانی که تصمیم‌گیری‌ها به صورت جزیره‌ای انجام شوند، پیشرفت قابل توجهی حاصل نخواهد شد.

وی توضیح داد: یک معدنکار نباید دغدغه اخذ مجوز از سازمان‌های مختلف را داشته باشد بلکه فرآیند اخذ مجوز باید به قدری تسهیل شود که معدنکار بتواند تمرکز خود را بر انجام دقیق کار فنی بگذارد اما متاسفانه در حال حاضر بیش از حد به گفتار درمانی پرداخته‌ایم و اقدام عملی چندانی در این خصوص صورت نگرفته است.

برنا در ادامه اضافه کرد: برنامه‌ریزی ما حتی در جانمایی صنایع نیز با ایراداتی اساسی همراه بوده است؛ صنایع آب‌بر را در مناطق خشک مستقر کرده‌ایم که با اندکی بررسی می‌توان دریافت که اگر مکان‌یابی برخی صنایع به صورت بهینه انجام شده بود قطعا قیمت تمام شده آن ارزان‌تر خواهد بود.

کارشناس معدن و مشاور شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران تاکید کرد: اغلب تصمیم‌گیری‌ها بر اساس منافع محلی و بدون در نظر گرفتن منافع ملی اتخاذ می‌شود، به‌عنوان نمونه، احداث کارخانه‌های فولادسازی در بسیاری از مناطق کشور بدون توجه به مطالعات دقیق جانمایی صورت گرفته است و در حال حاضر به یکی از چالش‌های اصلی تبدیل شده است؛ خشک شدن بسیاری از رودخانه‌ها نیز گواهی بر این مدعاست.

وی افزود: با وجود داشتن منابع آبی گسترده مانند دریاها، می‌توانیم با استفاده ازآب شیرین‌کن مانند آنچه در مس سرچشمه و گل‌گهر انجام می‌شود، آب شیرین مورد نیاز صنایع را تامین کنیم. متأسفانه، به این موضوع اهمیت کافی داده نشده است.

به گفته برنا،  توسعه معدنکاری با یک طیف خاص جلو نمی‌رود بلکه نیازمند مشارکت و همکاری همه جانبه‌ی بخش‌های مختلف جامعه است تا بتوان به نتایج مطلوب دست یافت.

وی افزود: در کشور پتانسیل‌های اقتصادی فراوانی وجود دارد اما با این وجود، تاکنون نتوانسته‌ایم از این منابع به بهترین شکل ممکن بهره‌برداری کنیم که  یکی از دلایل این مسئله، عدم برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از ظرفیت‌های موجود است. استان سیستان و بلوچستان که به عنوان یکی از مناطق محروم در کشور شناخته می‌شود، دارای ذخایر غنی از طلا، مس و سایر مواد معدنی است، بنابراین می‌توان با کمی برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری از این منابع ارزشمند برای توسعه این استان استفاده کنیم.

وی با اشاره به یکی از مشکلات اصلی در حوزه معدن که پراکندگی مسئولیت‌ها بین دستگاه‌های مختلف است، تاکید کرد:  در حال حاضر، بیش از 40 درصد از اقتصاد کشور به بخش صنعت، معدن و تجارت وابسته است که نشان‌دهنده اهمیت این بخش در اقتصاد کشور است؛ با این حال، تمرکز بیش از حد بر روی یک وزارتخانه، باعث می‌شود تا به برخی از جنبه‌های مهم این صنعت توجه کافی نشود.

برنا در پایان گفت: به نظر می‌رسد ایجاد یک معاونت تخصصی برای اکتشافات معدنی در وزارت صنعت، معدن و تجارت، می‌تواند به بهبود وضعیت موجود کمک کند همچنین، باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از مواد اولیه مورد نیاز صنایع مختلف، از معادن تامین می‌شوند بنابراین، توسعه صنعت معدن می‌تواند به رشد سایر بخش‌های اقتصادی نیز کمک کند.