چرا گرمسار لرزید؟ / منتظر زلزله تهران باشیم؟

به گزارش اقتصاد آنلاین، زلزله ۴.۷ ریشتری که بامداد یکشنبه در نزدیکی گرمسار رخ داد و در تهران نیز احساس شد، نگرانی‌هایی را درباره تأثیر آن بر گسل‌های اطراف تهران به‌وجود آورده است. هرچند این زمین‌لرزه نسبتاً کوچک محسوب می‌شود، اما موقعیت آن در نزدیکی زنجیره‌ای از گسل‌های تهران به این موضوع اهمیت ویژه‌ای می‌دهد. گسل‌های این منطقه از نظر زمین‌شناسی به‌صورت زنجیره‌ای به یکدیگر متصل‌اند و این اتصال باعث می‌شود که تغییرات تنشی در یک گسل، بر گسل‌های مجاور نیز اثر بگذارد.

ارتباط زلزله گرمسار با گسل‌های اصلی تهران؛ آیا زلزله تهران نزدیک است؟

زلزله‌های کوچکتر که در اطراف تهران رخ می‌دهند، مثل زلزله گرمسار، غالباً نگرانی‌هایی در مورد تحریک احتمالی گسل‌های بزرگ اطراف پایتخت، مانند گسل مشا و گسل شمال تهران، ایجاد می‌کنند. اما کارشناسان معتقدند زلزله‌هایی در مقیاس متوسط ۴ تا ۵ ریشتر به‌ندرت توان تحریک و فعال‌سازی مستقیم گسل‌های بزرگ‌تر را دارند. این زلزله‌ها به‌طور طبیعی ناشی از حرکت‌های داخلی زمین هستند که به تناوب در این مناطق رخ می‌دهند و انرژی کافی برای ایجاد یک زلزله بزرگ در تهران را ندارند.

دکتر بیت‌اللهی و دیگر زلزله‌شناسان تاکید می‌کنند که زلزله گرمسار احتمالاً به دلیل فعالیت در گسل‌های محلی منطقه رخ داده و نمی‌تواند به تنهایی باعث تحریک گسل‌های اصلی تهران شود. این گسل‌های اصلی نیاز به انباشت انرژی بسیار زیادی دارند و چنین انرژی انباشته‌شده‌ای در طول دهه‌ها یا حتی قرن‌ها به مرور شکل می‌گیرد. با این حال، زلزله اخیر یادآوری مهمی از این واقعیت است که تهران در معرض تهدید دائمی زلزله قرار دارد و اهمیت آمادگی برای مدیریت بحران را مجدداً گوشزد می‌کند.
 
چرا لرزه‌های گرمسار در تهران احساس شد؟

یکی از دلایلی که مردم تهران لرزش‌های زلزله گرمسار را احساس کردند، ساختار زمین‌شناسی منطقه و نزدیکی نسبتاً کم آن به تهران است. بافت خاک نرم در مناطق شهری به انتقال و تقویت امواج لرزه‌ای کمک می‌کند. همچنین، عمق کم زلزله گرمسار و فاصله نسبتاً نزدیک آن به تهران باعث شده لرزش‌ها به وضوح در پایتخت حس شود، به‌ویژه در مناطقی از شرق و جنوب شرقی تهران که به گسل گرمسار نزدیک‌ترند. این پدیده نشان می‌دهد که حتی اگر زلزله‌های کوچک تأثیر مستقیمی بر گسل‌های اصلی تهران نداشته باشند، همچنان می‌توانند باعث اضطراب و نگرانی در میان مردم شوند.

گسل‌های مهم تهران از سمت گرمسار کدامند؟

تهران در نزدیکی چندین گسل بزرگ و خطرناک قرار دارد که از سمت شرق و منطقه گرمسار به پایتخت نزدیک می‌شوند. در ادامه به مهم‌ترین این گسل‌ها اشاره می‌کنیم:

گسل گرمسار: گسل اصلی این منطقه که عامل زلزله اخیر نیز محسوب می‌شود. این گسل به گسل ایوانکی متصل است و در نزدیکی مناطق مسکونی گرمسار و آرادان قرار دارد.

گسل ایوانکی: این گسل از سمت ایوانکی به مرز شرقی تهران نزدیک است. هرچند توان ایجاد زلزله‌های بسیار بزرگ ندارد، اما می‌تواند بر گسل‌های اطراف خود، از جمله گسل ری و گسل‌های شمال تهران تأثیرگذار باشد.

گسل ری: گسل جنوب تهران که در نزدیکی مناطق پرجمعیت پایتخت قرار دارد. این گسل حساس و پرخطر است و می‌تواند در صورت افزایش فشار، لرزش‌های قابل توجهی را ایجاد کند.

گسل مشا: از فیروزکوه در شرق تا کرج در غرب امتداد دارد و یکی از فعال‌ترین و خطرناک‌ترین گسل‌های منطقه محسوب می‌شود. به دلیل نزدیکی به شبکه گسل‌های گرمسار و ایوانکی، زلزله‌های شرقی می‌توانند تأثیری روی این گسل داشته باشند.

گسل شمال تهران: این گسل در شمال پایتخت و در امتداد دامنه جنوبی البرز قرار دارد. هرچند مستقیم با گسل گرمسار در ارتباط نیست، اما زلزله‌های زنجیره‌ای در شرق و افزایش فشار روی شبکه گسل‌های اطراف می‌تواند روی آن تأثیرگذار باشد. 

زلزله در تهران؛ تهدیدی همیشگی و نیاز به آمادگی بیشتر

در حالی که این زلزله‌ها به خودی خود نمی‌توانند گسل‌های اصلی تهران را فعال کنند، اما یادآوری می‌کنند که پایتخت بر روی چند گسل فعال و بزرگ قرار دارد. از جمله این گسل‌ها، گسل مشا و گسل شمال تهران از مهم‌ترین گسل‌های تهران هستند که پتانسیل ایجاد زلزله‌هایی با قدرت بالای ۶ ریشتر را دارند. از آنجا که تهران با ساختارهای پرتراکم و تراکم بالای جمعیتی مواجه است، زلزله‌ای بزرگ می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری داشته باشد.
کارشناسان توصیه می‌کنند که آمادگی در برابر زلزله باید به‌طور جدی در برنامه‌های مدیریتی و شهرسازی تهران مورد توجه قرار گیرد. از جمله این اقدامات، مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، مدیریت بحران، و فرهنگ‌سازی عمومی در زمینه آمادگی برای زلزله می‌تواند در کاهش خسارات جانی و مالی موثر باشد.

در نهایت، زلزله‌های کوچک‌تر در اطراف تهران، هرچند نگرانی‌هایی ایجاد می‌کنند، اما نشانه‌ای از وقوع قریب‌الوقوع زلزله‌ای بزرگ در پایتخت نیستند. با این حال، یادآوری می‌کنند که زلزله همواره تهدیدی جدی برای تهران است و باید اقدامات پیشگیرانه برای کاهش خسارات و افزایش آمادگی انجام شود.