ضرورت توسعه فناوری در بازارهای مالی / دانش‌بنیان‌ها نتوانستند جای نفت را بگیرند

اقتصادآنلاین- فرشته رضایی؛ در مراسم رونمایی از برنامه توسعه زیست بوم فناوری مالی که در سالن اجتماعات پژوهشکده مطالعات فناوری برپا شد، دکتر مهدی الیاسی (معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان)، دکتر محمد شیریجیان (معاون سیاستگذاری پولی بانک مرکزی)، دکتر روح الله ابوجعفری (عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری)، دکتر مجید کریمی (رئیس مرکز تسهیل تأمین مالی تولید وزارت اقتصاد)، دکتر محمد صادق صارمی (مدیر گروه اقتصاد دانش بنیان پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست‌جمهوری) حضور یافتند.

چالش جدی سامانه‌ها/ نیاز به فرهنگ سازی داریم

در ابتدای مراسم محمد صادق صارمی، مدیر گروه اقتصاد دانش بنیان پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست‌جمهوری در خصوص بازارهای مالی و فین تک سخنانی بیان کرد.
در ادامه روح الله ابوجعفری عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری در این مراسم در خصوص پیش زمینه و ضرورت توسعه فین تک سخنرانی کرد و ضمن تاکید بر یکسری از مزیت‌های مالیاتی و بیمه‌ای برای دانش بنیان‌ها بیان کرد: ما در حوزه‌های مختلف از دیدگاه بورس، بانک، گمرک، بیمه و... به فین تک‌ها نگاه کردیم. از زاویه بعدی نگاه ما این بوده که بالاخره اکوسیستم دانش بنیانی در کشور درست کردیم که حداقل ۲۰ سال است که بر روی آن داریم کار و برنامه ریزی می‌کنیم بنابراین دیدگاه و تصور ما این بوده که شرکت‌ها بزرگ می‌شوند و به مرور زمان ارزش افزود ایجاد می‌کنند و ما از اقتصاد نفتی به دانش بنیان تبدیل می‌شویم. اما بعد از اینهمه مدت و ۱۰ هزار شرکت دانش بنیان نتوانستیم به این نقطه برسیم و انتظار این بود این‌ها مساله را حل کنند و بعد از ۲۰ سال مانند یک فرزند به خانواده کمک کنند. 
وی ادامه داد: یکی از اعضای اصلی این حوزه وزارت اقتصاد بود که در هر کدام از حوزه‌هایی که در ابتدا عرض کردم مشکل جدی از نظر به‌روزرسانی و امنیت ساختار و داده وجود دارد. ما مشکلات زیادی در فرار مالیاتی یا کشف خسارت در بیمه و دیگر بخش‌ها داریم. مثلا خیلی از خسارت‌های بیمه که پرداخت می‌شود فیک است یا خیلی از مالیاتی که می توانستیم بگیریم اما نتوانستیم بگیریم مثل مالیات بر خانه‌های خالی. همچنین در مورد چالش جدید در مورد ناترازی نظام بانکی ما می‌گوییم می‌خواهیم بر نظام بانکی نظارت کنیم اما این نظارت اکنون چطور دارد اتفاق می‌افتد؟ به صورت سنتی کارشناس اعتباری می‌گیرند و بر سر پروژه نظارت می‌کند! در حوزه بورس هم ما چالش جدی در حوزه نظارت و رگولاتوری داریم و معاملات به بهانه‌های مختلف ابطال می‌شود و وقتی آدم نگاه می‌کند متوجه می‌شود ما درگیر هستیم و اغلب این سامانه‌ها چالش جدی دارند. 
وی با ذکر مثالی در مورد ساختار سنتی بازار تهران تاکید کرد که سامانه‌های ما نیز نسبت به پیشرفت هایی که دنیا دارد به صورت سنتی و قرون وسطایی اداره می‌شود. ابوجعفری افزود: ما با همکاری معاونت علمی ریاست جمهوری به توسعه فعالیت‌های علمی سامانه‌ها و کمک از مجموعه‌های دانش بنیان فکر می‌کنیم و معتقدم اگر از مباحثی مانند بلاکچین و هوش مصنوعی و اقتصاد اشتراکی و فین تک صحبت می‌کنیم در این فرآیند باید از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری با تاکید بر اینکه نظام اقتصادی ما در ایران مبتنی بر توزیع رانت است اضافه کرد: اما یک رگولیشنی می‌خواهد که مثلا مالیات مبتنی بر هوش مصنوعی شود و اظهارنامه‌های برآوردی ایجاد کند ما اکنون چه از نظر نیروی انسانی و چه از نظر زیرساخت حقوقی و فرهنگ سازمانی دچار تعارض منافع شده‌ایم و از این زاویه عملا کار ما در اصلاحات نظام اقتصادی سخت است. وقتی با بانکی‌ها صحبت می‌کنید که می‌توانند با هوش مصنوعی کار کنند موضع دارند و با این فاصله و تجربه زیسته‌ای که ما داشتیم کار در مجموعه نهادهای اقتصادی خیلی زیاد و البته سخت است و به این واسطه یکی از کارها فرهنگ سازی در این مجموعه‌ها است. در حوزه مالی هم نهادهای سیاست‌گذار و تنظیم‌گر ما ابتدا تغافل می‌کنند، بعد ممنوعیت ایجاد می‌کنند و در نهایت با هزینه زیاد یک ریگولیشن ناقصی ایجاد می‌کنند و یکی از دلایل بوجود آمدن این رفتار نبود ذخیره آگاهی جامعه است. یکی از رسالت‌های پژوهشکده این آگاهی بخشی به جامعه است و بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و دولت باید بیایند و رویکرد فعالانه راجع به تنظیم گری فین تک داشته باشند که در نهایت به نفع جامعه است. ضمن اینکه ما نیازمند سرمایه گذاری جدی در حوزه زیرساخت هستیم . امیدواریم این رونمایی باعث شود ما بتوانیم به سمت توسعه فناوری برویم و آن هدف اصلی و دوره گذار و فعال و سازنده در کشورمان اتفاق بیفتند.

فشارهای تعارض منافع مانع از پیشرفت فین تک می‌شود

در ادامه دکتر مجید کریمی، از مرکز تامین مالی وزارت اقتصاد در خصوص نگاه وزرات اقتصاد به فین تک بیان کرد: اولین چالش ما بحث تنظیم‌گری آن است. بخشی نگری از توسعه فین تک در عصری که با هوش مصنوعی روبرو هستیم جلوگیری می‌کند. اگر امروز اقدام نکنیم باعث می‌شود یک انحصاری در دنیا به وجود بیاید. نکته بعدی ذینفعان کسب و کارهای فین تک است که در برخی کشورها این را متوجه شدند و سریع تصاحب، تمالک و تغییر کسب و کار خود را شروع کردند. نکته بعدی هم که مانع از رشد فین تک می‌شود حفظ بازارهای سنتی و فشارهایی هم هست که احساس می‌شود به علت تعارض منافع است. نمونه اش طرح دارویار بود که اصلا قصد تهدید یا تعطیلی بیزینس داروخانه‌ها را نداشت. بنده البته معتقد به نظارت هستم اما اینقدر در خصوص آن جو منفی ایجاد شد که در نهایت تعطیل شد. بنابراین ما باید اول ساختار سنتی بازار و نهادهای مالی را درست کنیم بعد بر روی آن فین تک را اجرا کنیم و گرنه مردم را بدبین می‌کند. لذا زیرساخت نرم و سخت باید مهیا باشد برای آن؛ غیر از این عقب ماندگی آن را تعمیق می‌کند. 
کریمی تاکید کرد: برخی دستگاههای حاکمیتی با اهداف نظارتی اعلام می‌کنند که دنبال دردسر نیستند و مثلا می‌گویند چند بانک ناتراز داریم و نمی‌خواهیم با این فناوری جدید بیشتر به مشکلات اضافه شود و به جای حل مساله رفع مساله می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه عدم همکاری با بخش خصوصی یکی از چالش‌های این عرصه است، اشاره کرد: ما با وضع قوانین تامین مالی زیرساخت سعی کردیم سراغ توسعه این حوزه برویم و با حمایت از استارتاپ‌ها همکاری با بخش خصوصی را افزایش دهیم. همچنین تسهیل قوانین، نوآوری و تقویت زیرساخت‌های دیجیتال و ایجاد یک سامانه واحد داشته باشد از دیگر اقدامات مدنظر ماست که اجرا می‌شود. در رابطه با بحث فین تک لازم است اولا کوته نظری وجود نداشته باشه و دوم نظارت وجود داشته باشد.
دکتر الیاسی، معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان هم سخنران بعدی بود که در ادامه تصریح کرد: ما در هر حوزه‌ای اگر می‌خواهیم نوآوری و دانش و تجربه بالاتری داشته باشیم باید تنوعات موضوع را بالا ببریم. یکی از چالش‌های این حوزه این است که ما در برخی حوزه‌ها با فراوانی و افزایش چگالی در ایده‌های شناخته شده و نبود ایده در ظرفیت‌های خالی دیگر مواجهیم. امیدوارم یکی از خروجی‌های این نشست این باشد که موضوع فقر ایده یا تنوع ایده را پوشش دهد. برای ما هم مسیری بهینه است که بازیگرهای بیشتری داشته باشیم و مطلوب این است که اینقدر تنوع ایده و بازیگر داشته باشیم که خود را به رگولاتوری تحمیل کنند. بنابراین نیاز است که ایده ها متنوع باشد اما اکنون ما دچار بازیگرهای نوآور و کوچک مقیاس هستیم. حوزه فین تک پیشران صنعت نوآوری در بخش سلامت و امنیت و نظام مالی است و البته تنوع و آغازگری این تحولات مدیون زیرساخت‌های نظام مالی است و در قوانین بانک مرکزی کشورها تمایل به سرمایه گذاری گسترده در این بخش دارند. اما الان بانک‌های خوب و پیشران کشور هم با تراکم ایده در جاهای شبیه هم و خلا ایده در بقیه ظرفیت ها مواجه هستند.
در انتهای مراسم توسط مدعوین برنامه و میهمانان از برنامه توسعه زیست بوم فناوری مالی (فین‌تک) رونمایی شد.