اشتباه بزرگ دولت در عدم اصلاح ناترازی انرژی در بودجه / تحریم‌ها، قدرت تخریب بودجه را کاهش داده است

اقتصادآنلاین- فرشته رضایی؛ یک اقتصاددان معتقد است که با ساختار بودجه فعلی به معنی برداشت از منابع صندوق توسعه ملی و همچنین وابستگی بیشتر به نفت، چندان نمی‌توان به بهبود وضعیت معیشتی و اقتصادی امید داشت.
علی سعدوندی، اقتصاددان در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین تاکید کرد: این بودجه از نظر محتوا و رویکرد شباهت زیادی به بودجه بودجه سال آخر دولت آقای روحانی دارد که بدترین بودجه تاریخ ایران بوده است و یکی از افتضاح‌های بودجه نویسی در کل تاریخ بشر است. بودجه ۱۴۰۰ از وضعیت دولت قبل هم بدتر بوده هر چند که دولت قبل هم متاسفانه صلاح ندانست که وضعیت بودجه را اصلاح کند و همان مسیر را متاسفانه ادامه داد. این بودجه به نظرم اصلا قابل دفاع نیست در این زمینه یک سری ادعاهایی شده که اگر به وقوع بپیوندند خوب است. مثلاً مبلغ عمده‌ای از محل واگذاری دارایی‌های دولت قرار است تامین شود ولی این مورد را در بودجه‌های گذشته هم داشتیم و شکست خورده است. چگونه ممکن است که دولت بتواند دارایی‌های خودش را به فروش برساند و صرف تامین بخشی از کسری بودجه کند؟ من امید داشتم که دولت از روند ۵۰ سال گذشته درس بگیرد و تغییر به وجود بیاورد و این جای تاسف است که مطلقا این قضیه صورت نگرفته و استقراض از صندوق توسعه ملی کاملا عادی سازی شده و همچنین جای تاسف است که مولد سازی و خصوصی سازی برنامه‌ای برایش وجود ندارد.

بودجه انبساطی و برداشت از بانک مرکزی

وی اضافه کرد: این بودجه هم مثل بودجه سال‌های گذشته خواهد بود و مساله عمیق تر و بدتر این است که حتی اگر شما اقلام فرابودجه‌ای را در نظر نگیرید. بودجه سال آینده یک بودجه کاملا انبساطی بسته شده که با توجه به اینکه چند سال متمادی هست نرخ تورم بالای ۳۰ درصد است این بودجه، بودجه خطرناکی می‌تواند باشد ولی خوب صلاح مملکت خویش خسروان دانند. فعلاً خسروان تصمیم گرفتند که وضعیت بودجه را تخریب کنند و این مساله صورت گرفته است. ادعا می‌شود که درآمدها ۵۱ درصد افزایش پیدا کرده ولی محقق نخواهد شد، بخشی هم که محقق می‌شود دولت خیلی رسمی از بانک مرکزی برداشت می‌کند؛ یعنی هم درآمد ۵۱۰ هزار میلیارد تومانی نفت و گاز و هم درآمد ۵۴۰ همتی ناشی از استقراض در صندوق توسعه ملی به طور کلی دارد از بانک مرکزی برداشت می‌شود که این واقعا جای تاسف است.

شفافیت آرایشی بودجه

به گفته سعدوندی، در بودجه امسال مقداری شفافیت افزایش پیدا کرده است و عملیات فرا بودجه‌ای وارد بودجه شده است از این نظر بودجه روند مثبت دارد اما تغییر ماهوی در آن ایجاد نشده است. وی افزود: یعنی عملیات فرابودجه‌ای تقریبا تراز بوده ولی وقتی هم که این عملیات وارد بودجه می‌شود از نظر نسبت‌ها مقداری در ظاهر کسری بودجه را کاهش می‌دهد اما در واقعیت تغییر خاصی به وجود نیامده است. در واقع این اقدام بیشتر آرایشی بهداشتی است تا درمانی و اینکه تاثیر جدی در بودجه بگذارد.
وی در مورد انتشار ۷۰۰ همتی اوراق در بازار سرمایه و تاثیر آن بر نرخ بهره هم توضیح داد: با توجه به اینکه بودجه تورمی بسته شده است انتشار این اوراق هم تاثیر چندانی نخواهد داشت. توصیه این بود که بودجه تورمی و انبساطی بسته نمی‌شد و کسری بودجه از محل اوراق صورت می‌گرفت. این روش در یک بودجه متعادل در کوتاه مدت ممکن بود تاثیر منفی روی بازار بگذارد ولی تاثیر منفی چند ماهی بیشتر ادامه پیدا نمی‌کرد و با کاهش نرخ تورم و کاهش نرخ تنزیل -که نرخ تورم برای نرخ تنزیل تاثیر دارد- موجب می‌شد که بازار رشد مثبت پیدا بکند. ولی متاسفانه تفکر حاکم بر بودجه همان تفکر چند دهه گذشته است و ما تغییر چندانی را شاهد نیستیم.

خرج کردن ثروت ملی برای هزینه‌های جاری

علی سعدوندی در ادامه تصریح کرد: نمی‌توانیم بودجه را خیلی متعادل بدانیم متاسفانه وضعیت به همان صورت ادامه پیدا می‌کند. بودجه عمرانی هم اصلاً وضعیت مناسبی ندارد به طوری که پیش بینی می‌شود که احتمالاً میانگین طول عمر طرح‌های عمرانی به بالای ۱۶-۱۷ سال برسد و این روند مطلقا مناسب نیست. توصیه این بود که کلا بودجه عمرانی متوقف می‌شد یا بسیار اندک بودجه عمرانی بسته می‌شد و تفکیک بودجه ارزی از ریالی انجام می‌شد و بودجه ارزی کشور صرف بودجه عمرانی می‌شد. چون بودجه عمرانی به اندازه درآمدهای حاصل از فروش ثروت در لایحه بودجه فعلی نیست لازم بود یک بخش بزرگی اصلاحات در زمینه صرفه جویی هزینه‌ها و مصارف دولت صورت می‌گرفت. اگر این قضیه انجام می‌شد یک تغییر ماهوی در بودجه شکل گرفت در واقع اصلاح ساختاری شکل می‌گرفت. ولی اینکه یک سری اقلام فرابودجه‌ایی را وارد بودجه‌ای بکنید اقلامی که در حالت کلی در تراز هستند این مطلقا تاثیر خاصی در معیشت شهروندان در سال آینده نخواهد داشت.
وی در مورد کسری تراز عملیاتی ۱۸۰۰ همتی هم بیان کرد: این کسری تراز عملیاتی در واقع نشان می‌دهد که ما چقدر از منابع و ثروت‌مان را برای مصارف روزمره استفاده می‌کنیم. هر چه این افزایش پیدا کند نشان می‌دهد که ما متاسفانه داریم از محل ثروت ملی برای هزینه‌های جاری ارتزاق می‌کنیم.

بی توجهی به ناترازی‌ها

این اقتصاددان در خصوص فروش روزانه یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت که در بودجه پیش بینی شده است هم تاکید کرد: اگر جنگی صورت نگیرد و اگر تحریم‌ها تشدید نشود احتمال اینکه این درآمد محقق بشود هست. منتها این درآمد محقق بشود یا نشود تصمیم بودجه این بوده که بخشی از این درآمد به طور مستقیم وارد بانک مرکزی شود و پول پرقدرت بانک مرکزی یا پایه پولی ایجاد شود و بخش دیگر از بودجه دولت از محل صندوق توسعه ملی تامین شود که جای تاسف است. یعنی به طور غیرمستقیم درآمد نفتی تبدیل به پایه پولی می‌شود. بنده نکته مثبتی مطلقاً در این بودجه نمی‌بینیم به جز اینکه موارد فرابودجه‌ای وارد بودجه شده، هیچ گونه تغییر ماهوی و تغییر مثبت متاسفانه در بودجه دیده نمی‌شود. به ویژه که ما می‌بینیم ارز منحوس ترجیحی متاسفانه در بودجه حفظ شده و این برخلاف توصیه‌ها و نظرات برخی از مسئولان فعلی سازمان برنامه بودجه است. به نظر نمی‌رسد که سیاست ویژه‌ای هم در مورد سامانه نیما در پیش گرفته شده باشد و مساله بدتر اینکه کوچکترین اصلاحی در زمینه ناترازی‌های انرژی شامل گاز و برق و بنزین نمی‌بینیم و این واقعاً جای تاسف است. این عدم اصلاح در نهایت ممکن است به جای خطرناکی کشیده بشود. دولت باید دو کار را همزمان انجام می‌داد؛ اصلاح قیمتی انرژی که قطعاً اولویت اول است چرا که بدون اصلاح قیمتی دولت به جایی نمی‌رسد و برای کار دوم باید طرح‌های جامعی در زمینه صرفه‌جویی انرژی ارائه می‌داد و منابعش هم باید از طریق اصلاح قیمتی فراهم می‌شد. هیچ کدام از این دو مورد را ما در لایحه بودجه دولت و رویکردهایش متأسفانه نمی‌بینیم.

جلوگیری تحریم از تخریب بیشتر اقتصاد توسط بودجه

سعدوندی در مورد روش‌های تامین مالی دولت با توجه به وضعیت تحریم و عدم سرمایه‌گذاری خارجی و یا محدودیت در فروش اوراق هم بیان کرد: ما اگر سرمایه‌گذاری هم داشتیم تاثیری در بودجه نمی‌گذاشت و اگر تحریم هم نبودیم دولت آسان‌تر به درآمد نفت می‌رسید. ولی وقتی دولت از این درآمد نفت برای تخریب اقتصاد ملی دارد استفاده می‌کند به نظر تحریم به یاری اقتصاد کشور در این زمینه آمده است. تحریم در زمینه بودجه به ضرر اقتصاد نبوده است. هرچه نقش درآمدهای حاصل از فروش ثروت به ویژه درآمد نفت و فروش نفت و میعات گازی را در بودجه تشدید کنیم متاسفانه با این مکانیزم وضعمان بدتر از قبل می‌شود. ولی اگر این درآمد را به صورت یک بودجه جداگانه ارزی تنظیم می‌کردیم و به فعالیت‌های عمرانی به ویژه احداث زیرساخت‌ها اختصاص می‌دادیم کاملاً وضعمان می‌توانست تغییر کند. در آن زمان اگر تحریم هم نمی‌بودیم وضعیت ما خیلی بهتر می‌شد.