از جنگ روانی تا ناکامی عملی صهیونیست‌ها / پاسخ ایران به اسرائیل قطعی است؟

اقتصاد آنلاین - محمد بیات: در بامداد روز شنبه، ارتش رژیم صهیونیستی ادعا کرد برخی از اهداف نظامی را در عمق خاک ایران مورد حمله قرار داده است. طی این سال‌های اخیر دشمنی تهران- تل‌آویو، تشدید شده و به مرحله جنگ رو دررو کشیده شده است. حمله بامداد ۵ آبان اسرائیل، اولین حمله مستقیم به داخل سرزمین ایران بعد از پایان جنگ هشت ساله با عراق است. بعد از اتمام حمله چهار ساعته اسرائیل، قرارگاه پدافند هوایی ایران اعلام کرد که در این حمله، مکان‌های نظامی از جمله مراکز دفاع هوایی، پهپادی و موشکی در استان‌های تهران، خوزستان و ایلام مورد هدف قرار گرفته‌اند. در جریان این حمله هوایی پدافند هوایی ایران با آمادگی کامل توانست موشک‌های دشمن را رهگیری کرده و بسیاری از آنها را خنثی کند.

متاسفانه در جریان این حمله چهار نفر از نیروهای قهرمان ارتش جمهوری اسلامی ایران حین دفاع از کشور و حملات پدافندی علیه موشک‌های دشمن به شهادت رسیدند. در عین حال برخی منابع عبری ادعا کردند که در حمله صورت گرفته علیه ایران، خسارت‌های جدی به برخی سایت‌های تولید موشک ایران وارد شده است. به عنوان مثال یدیعوت آحارونوت از آسیب دیدن چرخه تولید موشک‌های بالستیک با سوخت جامد به ارزش ۲ میلیون دلار خبر داد. با ادامه روند درگیری، تعداد قابل توجهی از کشورهای منطقه و جهان مانند قطر، پادشاهی عربی سعودی، عمان، عراق، امارات، پاکستان، ترکیه، سوئیس، سوریه، کویت، مصر، لبنان، روسیه، اردن و یمن حمله اسرائیل علیه ایران را محکوم کردند و خواستار خویشتن‌داری طرفین شدند. در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد به ابعاد حمله و سناریوهای پاسخ‌گویی به آن بپردازیم.

بعد از عملیات وعده صادق ۲، ارتش رژیم صهیونیستی تهدید کرد که در پاسخ به ایران، حملات گسترده‌ای به پایگاه‌های موشکی، تأسیسات هسته‌ای و پالایشگاه‌های نفتی ایران انجام خواهد داد اما در حمله محدود شب گذشته، بسیاری از تهدیدهای آن عملی نشد. برای پاسخ به این سوال که چرا حمله اسرائیل علیه ایران بسیار محدود بوده است باید به چند نکته کلیدی اشاره کرد؟ 

نکته نخست آنکه برای تعدادی از کشورهای منطقه، درگیری میان تهران- تل‌آویو تأثیرقابل توجهی روی منافع آن‌ها دارد. در گفت‌وگوهای صورت گرفته بین سران کشوهای منطقه به مراتب به موضوع کاهش تنش‌ها اشاره شده است. به عنوان مثال در صورت تشدید تنش، کشورهایی که در درون آن‌ها شبکه مقاومت و پایگاه‌های آمریکا حضور دارند (مانند عراق و سوریه) به طور غیرمستقیم وارد جنگ می‌شوند. از سویی دیگر به دلیل فاصله جغرافیایی بین ایران و اسرائیل، لاجرم آسمان کشورهای حوزه شرق عربی تبدیل به جولانگاه موشک‌ها و جنگنده‌های ایرانی- اسرائیلی خواهد شد. همچنین از بین رفتن نظم خطوط هوایی برای امارات و قطر هزینه بسیار هنگفتی برای این دو کشور عربی و اقتصاد جهانی خواهد داشت. نکته دوم آنکه برای دموکرات‌های آمریکا که درگیر انتخابات هستند، وضعیت پیش آمده به هیچ عنوان به نفع آنها نیست. در این زمینه آن‌ها خواستار عدم حمله به تأسیسات اتمی و نفتی در ایران شده و دیپلماسی فشرده‌ای را در دو هفته اخیر دنبال کرده بودند. کاملا هریس نامزد انتخاباتی دموکرات‌ها گفت: «چشم انداز آمریکا این است که در خاورمیانه تنش‌زدایی صورت گیرد.» نکته آخر نیز آنکه به دلیل باز شدن جبهه‌های متعدد علیه اسرائیل، مقامات صهیونیست به دنبال آن هستند که از جنگ فراگیر با ایران مجهز به انواع تسلیحات آفندی جلوگیری کنند.

حمله شب گذشته، از نظر ابعاد به هیچ‌ وجه مانند آن چیزی که رژیم صهیونیستی سعی در بزرگ‌نمایی آن دارد نیست؛ زیرا ارتش آن ادعا کرده که حدود ۱۰۰ جنگنده در حمله دخیل بودند که براساس برآوردهای صورت گرفته عدد بسیار غیرواقعی به نظر می‌رسد. آن‌ها با این بزرگ‌نمایی قصد دارند قدرت و شعارهای قبل از حمله را عملی نشان دهند. علاوه براین با نشر این گونه اخبار اسرائیل به دنبال آرام کردن افکار عمومی مردم خود است. در یکساله جنگ میان حماس و بعد از آن حزب‌الله با اسرائیل، بحران در وضعیت داخلی یکی از نگرانی‌های رژیم صهیونیستی بوده است. عملکرد ایران نیز نشان دهنده آن است که تهران به دنبال گسترده کردن میدان جنگ نیست و نمی‌خواهد در افکار عمومی انتظار غیرواقعی برای پاسخ به اسرائیل ایجاد کند.

برخلاف دو عملیات قبلی وعده صادق، به نظر می‌رسد ایران قصد دارد به گونه‌ای دیگر پاسخ اسرائیل را بدهد. البته بازنشر محدود اخبار در درون کشور، از نگرانی درونی مردم ایران کاست و تأثیر روانی مناسبی بر روی بازار بورس و طلا ایران گذاشت. سکه و طلا طی ده روز اخیر روند افزایشی پیدا کرده بود که با حمله اسرائیل به ایران، روند نزولی به خود گرفته است.  

اما در برابر حمله انجام شده در درون مرز ایران، پاسخ‌گویی به اقدامات رژیم صهیونیستی امری لازم و قطعی به نظر می‌رسد. در رابطه با پاسخ ایران سه سناریو محتمل‌تر از بقیه به نظر می‌رسد. در سناریو اول به نظر می‌رسد در کوتاه مدت ایران اقدامی علیه اسرائیل انجام ندهد، زیرا انتخابات آمریکا ممکن است برخی از معادلات در منطقه را تغییر دهد و زمان پاسخ‌گویی آن احتملاً بعد از ۱۵ آبان باشد، چرا که با حمله ایران، پایگاه رای دموکرات‌ها کمتر و احتمال رئیس‌جمهور شدن ترامپ بیشتر می‌شود. علاوه بر این با محدود بودن خسارات وارد شده، از نظر داخلی ایران مجبور نیست برای کاهش افکار عمومی به سرعت واکنش نشان دهد. در سناریوی دوم ایران به احتمال زیاد مانند دو علیات قبلی خود، به طور مستقیم خاک اسرائیل را مورد حمله قرار ندهد. همچنین در آخرین سناریو به نظر می‌رسد، ایران در پاسخ به اسرائیل نوعی از حمله را انتخاب کند که آشکارا نامی از ایران برده نشود و آسیبی به بدنه اسرائیل وارد کند. که در این صورت از میزان تنش‌ها کاسته می‌شود.

در سطح نظام بین‌الملل بروز اتفاقات و آغاز درگیری‌ها علت‌های متعددی در سطح داخلی و خارجی دارد. حتی در ادامه روند جنگ، تنها دو کشور درگیر تأثیرگذار نیستند، بلکه به مراتب قدرت و منافع، دیگر بازیگران بین‌المللی نقش آفرینی می‌کنند. به همین خاطر در جنگ‌های کنونی میان روسیه و اوکراین و یا حماس و رژیم صهیونیستی، منافع قدرت‌های بزرگ در کاهش و یا افزایش درگیری‌ها مؤثر هستند.

به همین دلیل در روند تنش‌زا میان ایران و اسرائیل، علت‌های خارجی به مراتب تأثیرگذار بوده‌اند. با توجه به اهداف کلان نظام جهانی، درحال حاضر افزایش تنش به نفع اکثر بازیگران نیست و افزایش فشارها نشان از تمایل آنها به اتمام درگیری‌ها را دارد. از سویی دیگر نشان دادن توان قدرت نظامی در این سطح از درگیری از سوی ایران لازم است؛ زیرا نمایش قدرت، سطح قابل توجهی از قدرت را ایجاد و به میزان بازدارندگی کشور را افزایش خواهد داد و در آینده اجازه حملات دیگر را از دشمن می‌گیرد.

بنابراین اتخاذ رویکردی که هم موجب تامین منافع جمهوری اسلامی ایران در این برهه از زمان بشود و هم امنیت آن را در طولانی مدت حفظ کند، امری ضروری تلقی می‌شود.