تبدیل ناترازی‌ها به بازی دو سر باخت برای حاکمیت / مصرف گاز ایران معادل کل اروپاست

اقتصاد آنلاین- فرشته رضایی؛  چند روز گذشته یکی از خبرگزاری‌ها، خبر از اتمام ذخایر سوخت نیروگاه‌ها داد و در گزارشی نوشت: وزارت نفت ۷۰ روز فرصت دارد تا قبل از آغاز فصل سرد، ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها را پر کند. در این گزارش آمده است که: «پیش‌بینی‌های هواشناسی از یک زمستان گرم خبر می‌دهد، اما عمق ناترازی به حدی است که در زمستان گرم هم خطر قطعی گاز و برق وجود دارد. هم‌اکنون ۱۷ هزار مگاوات از نیروگاه‌های ایران کمتر از ۵ روز ذخیره گازوئیل دارند. این رقم ثلث همه نیاز مصرف برق در زمستان است.» 

۵ سال است که با مساله ناترازی‌ها مواجهیم

با این حال از یک کارشناس و مشاور در حوزه برق و آب وزارت نیرو، صحت و سقم این موضوع را جویا شدیم. اینکه آیا اکنون نیروگاه‌های کشور در خطر خاموشی و اتمام ذخایر سوخت قرار دارند؟ حسین آقامحمدی در خصوص اینکه آیا ذخیره سوخت مایع چند نیروگاه در کشور به اتمام رسیده است؟ به اقتصادآنلاین پاسخ داد: ۹۵ درصد نیروگاه‌ههای کشور حرارتی هستند و هر کدام دارای مخازن سوخت هستند. این مخازن به طور معمول طبق استاندارد یک تا دو هفته می‌توانند بدون گاز فعالیت کنند، اما چون به گاز وصل هستند، گاز، سوخت پایدار و اصلی آن‌ها است. اما پر کردن مخازن نیروگاه‌ها از سوخت مایع چندان موضوع حادی نیست و ظرف ۱۵ روز می‌شود اقدام به پر کردن همه آن‌ها کرد. خصوصا که پیک سرما از اواخر آذر تا اوایل دی است و همه مدیران این حوزه به اندازه کافی فرصت برای پر کردن مخازن دارند. بنابراین اساس اینکه یک خبرگزاری ابراز نگرانی در این رابطه کند بی معنی است و نمی‌دانیم منظور از آن دقیقا چیست. اما اگر بخواهیم بگوییم ما دچار ناترازی هستیم و خطر قطع برق و گاز در زمستان ما را تهدید می‌کند بله درست است و ما الان تقریباً حدود ۵ سال است که به این موضوع ورود کرده‌ایم و مساله ناترازی گاز برای تامین سوخت منازل و نیروگاه‌ها برای ما به وجود آمده است. 
این کارشناس و مشاور در حوزه برق و آب وزارت نیرو افزود: ما دو دهه قبل یک دوران بحرانی بیشتر نداشتیم و آن اینکه هفته بیست و یکم سال یعنی مردادماه که اوج مصرف برق بود کمی بحران کمبود برق داشتیم که یک دامنه زمانی ۱۰ روزه ناهمخوانی بین تولید و مصرف بود که به علت عدم توسعه نیروگاه‌ها و عدم سرمایه گذاری موجب شد مدت زمان ناترازی ما بیشتر شود. به طوری که اکنون از اواخر اردیبهشت تا اواسط شهریور، ماه‌های بحرانی ما در مصرف برق است که اصطلاحا به آن پیک تابستانه می‌گوییم. از سوی دیگر در فصل زمستان هم، چون مشکل ناترازی گاز وجود دارد و مصرف خانگی گاز خیلی بالا می‌رود و شبکه نمی‌تواند به همه مصرف کننده‌ها گاز برساند، لذا سیاست دولت محدودیت گاز صنایع برای تامین گاز مشترکان خانگی است؛ نیروگاه‌ها هم به همین ترتیب. یعنی در تامین گاز آن محدودیت ایجاد می‌شود. نیروگاه همانطور که در ابتدای بحث اشاره شد معمولاً یک هفته یا ده روز بیشتر نمی‌توانند بدون سوخت بمانند و بنابراین برای فعالیت از سوخت گازوئیل یا مازوت استفاده کنند. نیروگاه بین یک تا دو هفته می‌تواند از سوخت مایع‌اش که در مخازن ذخیره کرده استفاده کند، اما اگر سرما بیشتر و گازرسانی به نیروگاه‌ها محدودتر شود تعدادی از نیروگاه‌ها به صورت اتوماتیک از مدار خارج می‌شوند و این وضعیت سه الی چهار سال است که در حال بدتر شدن است.

کنترل مصرف؛ حل مشکل اضطراری ناترازی‌ها

وی با تایید دوباره پیک گرما و سرما در تابستان و زمستان تاکید کرد: معمولاً ما از آخر آذر تا اواسط بهمن که پیک سرما است منتظر ناترازی گاز برای تامین سوخت نیروگاه‌ها هستیم. اگر این ناترازی به مدت دو هفته باشد خیلی محسوس نیست و نیروگاه‌ها برای دو هفته می‌توانند از سوخت ذخیره خود استفاده کنند. اگر بیش از این مقدار باشد وضعیت بحرانی می‌شود. چند سالی است که ما با بحران ناترازی گاز و ترجیح تامین سوخت خانگی در مقابل سوخت نیروگاه‌ها مواجهیم و برای همین محدودیت‌های مصرف یا تامین گاز برای صنایع و حتی نیروگاه‌ها اعمال می‌شود که این منجر به قطع برق و خاموشی‌ها در زمستان و خارج شدن نیروگاه‌ها از مدار می‌شود. 
آقامحمدی در پاسخ به این سوال که الان دولت برای کاهش این چالش‌ها چه اقدامی می‌تواند انجام دهد، بیان کرد: از نظر من هیچ کاری نمی‌شود کرد. به این دلیل که ما باید توسعه نیروگاهی می‌داشتیم که مثلاً اگر ۵۰ هزار مگاوات پیک مصرفمان در فصل سرما است ما ۱۰ هزار مگاوات ذخیره برق داشتیم تا آن بتواند به کمک بیاید. ضمن اینکه در فصل زمستان، چون هوا سرد می‌شود راندمان نیروگاه‌ها کاهش می‌یابد و این هم عامل دیگری بر ناترازی گاز و کاهش تولید برق در زمستان است. به عبارتی تولید نیروگاه‌های ما در تابستان ۶۲ هزار مگاوات و در زمستان حداکثر حدود ۵۰ هزار مگاوات است؛ بنابراین وقتی که ما کمبود تولید گاز و برق داریم و نیروگاه جایگزین و ذخیره هم نداریم تنها راهکار عملی کنترل مصرف است. ما یکی از مصرف کننده‌های عمده گاز جهان هستیم و مصرف ما دو سه برابر میزان مصرف جهان است  و باید در مصرف گاز صرفه‌جویی کنیم. گازی که اکنون ما در ایران مصرف می‌کنیم به اندازه گاز مصرفی کل اروپاست، یا به اندازه گاز مصرفی کشور پهناور و پرجمعیتی، چون چین است؛ بنابراین نیاز است مردم همراهی کنند با مدیریت مصرف و پوشیدن البسه گرم‌تر در منازل و... تا بتوانیم با ظرفیت تولیدی که داریم زمستان را بدون خاموشی و قطع گاز بگذرانیم. راه حل اضطراری این معضل همراهی مردم است. چون به هر حال سیستم سیاست‌گذاری حکومت خودش را در قبال مردم متعهد می‌داند و حتماً گاز مشترکان خانگی را حتی از طریق قطع گاز صنایع و نیروگاه‌ها، به مردم می‌رساند. چون گازرسانی و گرمایش منازل خصوصا در مناطق سردسیر خیلی حیاتی است، اما با قطع برق نیروگاه‌ها برق منازل قطع می‌شود. در مجموع یک شرایط دو سر باخت برای حاکمیت به وجود آمده و نیاز است که فقط مردم همراهی کنند.

آقامحمدی در مورد از مدار خارج شدن سه نیروگاه ترکیبی هم توضیح داد: از مدار خارج شدن این نیروگاه‌ها با برنامه بوده است. طبیعی است با فشاری که از خرداد تا مردادماه امسال داشتیم در حال حاضر نیروگاه‌ها نیاز به تعمیر دارند و برای این کار باید از مدار خارج شوند. این هم بر اساس برنامه است. اینطور نیست که مثلاً نیروگاه منفجر شده باشد یا یک اتفاق غیر مترقبه پیش آمده باشد.