سیاست ترامپ در مواجهه با ایران و خاورمیانه / ترامپ رادیکال‌تر می‌شود؟

اقتصاد آنلاین - محمد بیات؛ انتخابات ریاست جمهوری امریکا در پنج نوامبر ۲۰۲۴ بین دو رقیب یعنی کاملا هریس از حزب دموکرات و دونالد ترامپ از حزب جمهوری‌خواه برگزار خواهد شد. در صورت پیروزی ترامپ بررسی سیاست خاورمیانه‌ای وی برای کشورهای منطقه بسیار حائز اهمیت است. با توجه به سخنرانی‌های اخیر دونالد ترامپ به نظر می‌رسد پیش فرض‌های ذهنی او تغییر زیادی نکرده است و در نتیجه سیاست‌های کلان او در قبال خاورمیانه کم‌وبیش مانند سابق پا برجا می‌ماند. به عنوان مثال با توجه به درگیری‌های یک‌سال اخیر اسرائیل با فلسطین، احتمالاً حمایت او از رژیم صهیونیستی ادامه خواهد یافت و مسیر ادغام تل‌آویو در خاورمیانه عربی سرعت خواهد گرفت. همچنین با توجه به انتقاد شدید سیاست جو بایدن در قبال ایران، برنامه‌های تهاجمی‌تری نسبت به تهران از خود نشان دهد. از نظر حضور نظامی ممکن است کابینه ترامپ به صورت گزینشی عمل کند. به صورتی که برای مقابله با گروهی به میزان نیروها و پایگاه‌های نظامی خود بیفزایند و در جایی که خطری آن‌ها را تهدید نمی‌کند به خارج کردن نیروی‌های نظامی خود اقدام کند. در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد سیاست‌های محتمل ترامپ چنانچه پیروز میدان انتخابات شود در قبال کشورهای متحد ایران، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، کشورهای میانجی‌گر مورد بررسی قرار دهیم.

آیا امکان امضای توافق اتمی با دولت ترامپ وجود دارد؟

عده‌‌ای از کشورهای شرق عربی مانند عراق و سوریه به دلیل آنکه متحدان ایران محسوب می‌شوند؛ تحت تاثیر سیاست‌های تهاجمی آمریکا قرار دارند. در صورت پیروزی احتمالی ترامپ، پرونده خروج این کشور تا ۲۰۲۶ بی‌شک یکی از اولویت‌های سیاست خارجی جمهوری خواهان خواهد بود. در دوره اول ریاست جمهوری، ترامپ بعد از خارج شدن از برجام تمام تلاش خود را کرد تا ایران را تحت فشار قرار دهد. از نظر اقتصادی تحریم‌های نفتی، بانکی و صنعتی را بر اقتصاد ایران وارد کرد. همچنین در بخش نظامی هم به طور مکرر نیروهای ایران را چه در داخل مرزها و چه در خارج تهدید می‌کرد و در آخر با ترور سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی تهدید خود را به صورت کاملاً عملی نشان داد. ترامپ با این گونه اقدامات به دنبال تضعیف ایران در منطقه و ناکامی آن در برنامه هسته‌ای او بود. به نظر می‌رسد اگر سیاست‌های کلی ایران تغییر نکند در صورت پیروزی ترامپ، احتمال دارد او ایران را به عنوان دشمن خود معرفی کند. از طرفی دیگر این امکان وجود دارد که سیاست ترامپ در قبال سوریه و عراق بیشتر مانند گذشته پیگیری شود و از این دو کشور برای فشار آوردن علیه ایران استفاده کند. به گونه‌ای که اگر لازم باشد علی‌رغم کاهش نیروی نظامی در خاورمیانه، حضور نظامی خود را در این  کشورها افزایش می‌دهد و در صورت نیاز روابط خود با احزاب مخالف جمهوری اسلامی در درون این کشورها را به شکل روابط تعاملی در می‌آورد.

کشورهای محافظه‌کار سنی امیدوار به پیروزی مجدد ترامپ

سیاست ترامپ در قبال کشورهای حوزه خلیج‌فارس با رعایت اصل حفظ متحدان خود دنبال می‌شود. زیرا ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود در بسیاری از زمینه‌های اقتصادی، نظامی و سیاسی ارتباطات خود را با این گونه کشورها گسترش داد؛ احتمالاً در صورت برنده شدن در انتخابات ۲۰۲۴ به تقویت روابط خود با متحدان ادامه خواهد داد. به عنوان مثال سیاست ترامپ با امارات عربی متحده و عربستان حالت دو طرفه دارد. امارات و عربستان در نگاه سنتی کشورهایی هستند که دارای منابع انرژی بوده و این موضوع سبب برقراری رابطه نزدیک آمریکا به این کشور می‌شود و در قبال خرید انرژی از این دو کشور، آمریکا با توجه به نیازشان، تسلیحات نظامی به آن‌ها می‌فروشد. ترامپ در بیانیه‌ای در سال ۲۰۱۸ در واشنگتن پست گفت: «اگر به این نتیجه رسیده‌ایم که تعدادی از نیروهای نظامی در منطقه خاورمیانه حضور داشته باشند؛ دلیل این امر حضور اسرائیل و وجود نفت در این منطقه است.» اما ممکن است سیاست ترامپ در امارات به شکل افزایش سرمایه‌گذاری بیش از گذشته در کشور امارات باشد. زیرا توسعه صنعت گردشگری، افزایش بی‌نظیر خطوط هوایی، رشد مراکز تجاری و غیره در امارات سبب شده است تا نوع نگاه امریکا نسبت به آن متفاوت‌تر باشد و به دنبال افزایش حضور خود در این کشور باشند. از منظر سیاسی در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، امارات یکی از محکم‌ترین پایه‌های پیمان ابراهیم بود. به نظر می‌رسد در صورت حضور ترامپ، آمریکا از طریق امارات به عنوان متحد قدیمی، سیاست‌های خاورمیانه‌ای خود را در پیش گیرد. به علاوه ترامپ با توجه به حمایتی که از برنامه ۲۰۳۰ عربستان داشته، اگر پیروز انتخابات شود احتمالاً حمایت گستره‌تری از نظر اقتصادی از برنامه‌های توسعه‌ای عربستان سعودی از خود نشان دهد. علاوه بر این پرونده عادی‌سازی روابط ریاض- تل‌آویو نیز با سرعت بیشتری از سوی واشنگتن دنبال خواهد شد.

برخی از کشورهای منطقه مانند کویت و اردن از منظر روابط استراتژیک و نقش میانجی‌گری آنان در روابط کشورهای این منطقه برای آمریکا دارای اهمیت هستند. «کمپ بوهرینگر» و «کمپ عرفیجان» دوتا از مهم‌ترین پایگاه‌های نظامی در کویت هستند که نیروهای آمریکایی در آنجا حضور دارند و برای تأمین منافع امریکا (خرید نفت) چه دموکرات‌ها سرکار باشد و چه جمهوری‌خواهان دارای اهمیت می‌باشند. از طرفی دیگر پایگاه هوایی اردن در شرایط اضطراری مانند حمایت از رژیم صهیونیستی مهم بوده بنابراین در هر صورت حضور امریکا لازم و ضروری است. بنابراین اگر هم شاهد سیاست کم شدن نیروی‌های نظامی ترامپ در خاورمیانه باشیم باز از اهمیت این نوع پایگاه‌ها برای امریکا کاسته نمی‌شود. از سویی دیگر گاهی کویت نقش میانجی‌گر در روبط کشورهای عربی به خود گرفته است. مانند آنچه که در سال ۲۰۱۷ در روابط قطر با عربستان، امارات، بحرین و مصر رخ داد و در این هنگام کویت تمام تلاش خود را برای امضای توافقنامه میان دو طرف دعوا انجام داد. اردن معمولاً برای مقابله با پناهجویان سوری و فلسطینی همیشه از طرف امریکایی‌ها حمایت مالی و نظامی می‌شود و در نتیجه برای جبران این موضوع اردن نقش میانجی در روابط اسرائیل با دیگر کشورهای خاورمیانه را می‌پذیرد. این موضوع سبب می‌شود ترامپ برای دنبال کردن منافع خود در خاورمیانه از جمله گسترش پیمان ابراهیم توجه ویژه‌ای به دو کشور اردن و کویت داشته باشد.

توسعه پیمان ابراهیم در صورت پیروزی مجدد ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴

سیاست ترامپ در صورت پیروزی در انتخابات برای ایران دارای تبعات مختلفی است و بنابراین نیازمند تصمیم‌گیری سنجیده‌تری از سوی کارگزاران نظام است. علاوه بر این سیاست کلان ترامپ در برابر دیگر کشورهای خاورمیانه براساس حفظ منافع کلان در نظر گرفته می‌شود و حفظ متحدان سنتی امریکا برای ترامپ مهم بوده است. به احتمال زیاد ترامپ سفرهای خاورمیانه‌ای خود را به صورت مجدد در عرستان، امارات و اسرائیل آغاز خواهد کرد. حتی در برخی مواقع احتمال می‌رود ترامپ بدون هیچ توجیهی روابط خود با برخی از کشورهای منطقه را افزایش دهد، به این دلیل که نمی‌خواهد خالی بودن جای خود را به رقبایشان یعنی چین و روسیه دهد. همین طور با در نظر گرفتن اتفاقات اخیر میان اسرائیل با حماس و حزب‌الله، چه بسا شاهد رویکردی رادیکال‌‌تر از ترامپ در مواجهه با خاورمیانه باشیم.