بیابان زایی، گرمای هوای جنوب ایران را تشدید می کند

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران ، در استان بوشهر نیز دمای هوا در دو شهر برازجان و بندر دیر به 50 درجه رسید و اهواز نیز روز گذشته با دو درجه کاهش نسبت به روز قبلتر گرمای 47 درجه سانتی‌گرادی را تجربه کرد. این همه در حالی اتفاق می‌افتد که هنوز تابستان از راه نرسیده اما اکنون نزدیک به یکماه است که گرمای بی‌سابقه 50 درجه‌ای بسیاری از مناطق جنوبی ایران از خوزستان تا سیستان را در برگرفته است. گرمایی که اگر چه گفته می‌شود متاثر از پدیده گرمایش جهانی و تغییر اقلیم جهان است ولی به باور اقلیم شناسان وطنی حکایت از تخریب گسترده سرزمین و نابودی منابع آب و رویشگاههای جنگلی و مرتعی دارد.

اما در شرایطی که سازمان هواشناسی برای روزهای آتی افزایش دما تا 40 درجه را در پایتخت پیش‌بینی کرده گری لوئیس، نماینده مقیم سازمان ملل در تهران نیز با انتشار پستی در صفحه توئیتر خود نسبت به پیش رو بودن یک سال گرم دیگر در کره زمین هشدار داد. این در حالی است که از ابتدای هزاره سوم میلادی تاکنون، جهان 15 سال از گرم‌ترین سالهای گرم سیاره خاکی را تجربه کرده و ماه مه ‌سال 2017 نیز دومین ماه مه (اردیبهشت) گرم جهان در یک قرن اخیر گزارش شده است.

از سوی دیگر تشدید گرمای هوا در بخش‌های جنوبی کشور در حالی اتفاق می‌افتد که پیش از این مؤسسه علوم جوی و اقلیم شناسی دانشگاه زوریخ هشدار داده بود افزایش دمای هوا تا سال 2100 زندگی در جنوب ایران و حاشیه خلیج فارس را غیر قابل تحمل خواهد کرد. بر اساس این گزارش که 21 آبان ماه سال 94 در صفحه محیط زیست روزنامه ایران منتشر شده بود، محققان آلمانی با بررسی تصاویر ماهواره‌ای از وضعیت آبهای زیرزمینی در منطقه خاورمیانه و روند نابودی تدریجی زیستگاهها و نقشه‌های اقلیمی اعلام کرده بودند اگر روند تغییرات آب و هوا همچنان ادامه داشته باشد در عرض تنها یک قرن، ترکیب دما و رطوبت بالا در منطقه خلیج فارس شرایطی را ایجاد می‌کند که زندگی در جنوب ایران و سایر بخش‌های خلیج فارس عملاً غیر ممکن می‌شود. بر اساس این گزارش در صورت ادامه تصاعد گازهای گلخانه‌ای با شدت فعلی، تا پایان قرن وقوع موج گرما هر ۱۰ تا ۲۰ روز یک بار اتفاق خواهد افتاد به طوری که بدن یک فرد جوان و سالم امکان کنترل دما را از دست خواهد داد و شرایطی را ایجاد می‌کند که بالقوه مرگبار است.

در این گزارش صراحتاً عنوان شده بود در عربستان تشدید این واقعه می‌تواند سلامت مردم را در فصل گرما تحت‌الشعاع قرار داده و حتی باعث مرگ سالمندان به دلیل وزش بادهای گرم و غیر قابل تحمل شود و سفر حج را در سالهای آتی به تجربه‌ای خطرناک و مرگبار تبدیل کند. پژوهشگران همچنین خاطرنشان کرده بودند افزایش دمای هوا نه فقط در عربستان، که تهدید بزرگی برای کشورهای کویت، ایران، لیبی و یمن و شهرهای دوبی، ابوظبی و دوحه نیز خواهد بود و در ایران نیز پیش‌بینی شده بود بندرعباس و بندر ماهشهر شاهد وقوع گرمای طاقت فرسا در دهه‌های آتی باشد.

بیابانزایی عامل افزایش دمای هوا

حالا با گذشت کمتراز دوسال از انتشار این گزارش در ژورنال علمی نیچر، پیش‌بینی تلخ دانشگاه زوریخ آلمان در آستانه تحقق است به گونه‌ای که شدت گرما در خوزستان و سیستان به حدی رسیده که عملاً زندگی عادی مردم مختل شده و حتی باعث تلفات انسانی هم شده است. در همین حال رئیس مرکز تحقیقات جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز، درباره علت گرمای اخیر هوا در جنوب ایران گفت: اینکه بخشی از این گرما ناشی از پدیده گرمایش جهانی باشد شکی نیست اما آنچه محرز است این است  که بخشی از این گرمای منطقه‌ای به دلیل این است که در سال‌های اخیر بسیاری از آبهای زیرزمینی کشور تخلیه و صرف توسعه باغات و کشتزارها شده و چون دیگر نه آب سطحی داریم و نه آب زیرزمینی که استحصال کنیم بسیاری از این کشتزارها به اراضی خشک و لم یزرع و عاری از پوشش گیاهی و بیابان تبدیل شده در حالی که پیش از این بسیاری از این مناطق مراتع و بعدها کشتزار بودند و امروز کاملاً لخت و عریان شدند، جنگلهای ایران نیز حتی در بخش زاگرس و منطقه ایران وتورانی و خلیج عمانی به سرعت در حال نابودی است و بسیاری از تالاب‌های داخلی نیز خشک شده‌اند.

دکتر سید محمد جعفر ناظم السادات نیز همچون بهلول علیجانی، پدر علم اقلیم شناسی سینوپتیک ایران معتقد است: کاهش سطح پوشش سبز زمین منجر به کاهش تبخیر و تعرق می‌شود و این امر باعث می‌شود همه انرژی گرمایی خورشید جذب زمین شده و باعث افزایش دمای محیط شود. این اقلیم شناس به مطالعات دانشگاه زوریخ نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: محققان این دانشگاه در یک مقاله علمی هشدار داده بودند که افزایش دمای هوا و رطوبت در منطقه خلیج فارس نیز امکان زندگی را در خلیج فارس و جنوب ایران کاهش داده و عملاً برای هر موجود زنده‌ای غیر ممکن می‌سازد. با این حال مطالعات ما نیز نشان می‌دهد دمای آب خلیج فارس هم در یکی دو ماه اخیر نیز افزایش چشمگیری داشته و شاید بخشی از گرمای هوای جنوب ایران نیز متأثر از همین عامل باشد که باز بخشی از افزایش دمای آب نیز متأثر از دخالت‌های انسانی کشورهای منطقه است.

او همچنین با اشاره به کاهش بارندگی در کشور در 15 سال گذشته به ضرورت مطالعات دقیق کارشناسی در انتقال آب حوضه به حوضه و بارورسازی ابرها نیز تأکید کرد و گفت: باید توجه داشته باشیم که بدون گسترش جنگل‌ها و مراتع و تأمین آب تالاب‌ها، نمی‌توان با اتکا به بارور‌سازی ابرها، کمبود آب در کشور را جبران نمود. چون بسیاری از دخالت‌های غیر کارشناسی ما در طبیعت امروز باعث شده تا میزان بارش کشور دچار کاهش چشمگیری شود که تشدید نابودی منابع آب و خاک کشور در آینده را در پی خواهد داشت.

تنها راهکار برای کاهش دمای هوای جنوب

دکتر ناظم السادات می‌گوید: اگر می‌خواهیم جنوب ایران را از دست ندهیم باید فکری برای افزایش پوشش جنگلی و مرتعی کشور در مناطق جنوبی بکنیم و با کاشت گونه‌های سازگار به کم آبی و شوری که بومی منطقه باشد میزان تبخیر و تعرق را تاحدی بالا ببریم و گرنه وضعیت در سالهای آتی بدتر می‌شود. او می‌افزاید: متأسفانه امروز در منطقه خاورمیانه به دلیل جنگهای پی در پی، محیط زیست به شدت در حال نابودی است بنابراین دولت اگر می‌خواهد امکان ادامه حیات بسیاری از مردم را در منطقه جنوب کشور مهیا کند باید به جز برنامه‌ریزی برای احیای تالاب‌ها و افزایش پوشش گیاهی به دنبال برقراری صلح در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه هم باشد و در این زمینه هم ایفای نقش کند چون تا زمانی‌ که در سوریه و عراق جنگ باشد پیامدهای این جنگ طلبی در منطقه متوجه کشورما نیز خواهد شد.