قیمت‌گذاری دولت، علت اصلی بحران انرژی/ ناترازی انرژی چگونه حل می‌شود؟

نیلوفر عباس زاده- اقتصادآنلاین: در آستانه رسیدن فصل سرما، مشکلاتی اعم از ناترازی انرژی و خصوصا ناترازی گاز تشدید خواهد شد. توجه مردم در این فصل، بیش از پیش به منشاء این مشکلات جلب می‌شود. به همین منظور اقتصاد آنلاین، به گفت‌وگو با عطا بهرامی، کارشناس اقتصادی پرداخته است.

بهرامی در خصوص ریشه ناترازی‌ انرژی در کشور گفت: قیمت گذاری دولت، منشاء ناترازی گاز و برق در ایران است. کشور به دلیل قیمت‌گذاری‌های دور از منطق و ارزان، علاوه بر تقاضای مضاعف انرژی، دچار کمبود سرمایه‌گذاری نیز شده است. طبیعتا زمانی که چرخه انرژی را به هم می‌زنیم، این قبیل مشکلات به وجود می‌آید. مصرف انرژی کشور ما بیش از دوبرابر استاندارد و نرمال دنیا است. مسبب این امر قیمت پایین انرژی است.

وی اضافه کرد: ما مشکل تولید انرژی نداریم و سومین تولید کننده گاز دنیا هستیم و می‌توانیم به اندازه نصف گاز روسیه که دوبرابر ما جمعیت دارد، گاز تولید کنیم. متاسفانه با این حجم از تولید بازهم ناترازی داخلی داریم و توانایی پوشش تمام انرژی کشور را نداریم. نکته قابل توجه این است، که با وجود حجم زیاد مصرفی که در گاز، برق و بنزین داریم، تولید ناخالص داخلی کشور بالا و مناسب نیست. در اصل عدم تعادل در بازارها، ساختار معیوبی را به وجود آورده که پایه آن، قیمت‌گذاری است.  

پیشرو بودن خانوارها در تطبیق خود با قطعی برق نسبت به صنعت

بهرامی ادامه داد: مردم با توجه به تجربه سال ۸۹، می‌توانند سریع‌تر در قبال قطعی برق خود را وفق بدهند. اما بلعکس، کارخانه‌ها با تاخیر واکنش نشان می‌دهند و تحمل این قطعی ها را ندارند. صنعت، به خصوص صنایع انرژی‌بر نیازمند فرصت انطباق هستند. برای حل موضوع استفاده فراوان انرژی توسط کارخانجات صنعتی، نیازمند استفاده از صنایع‌ های‌تک در صنعت هستیم. برای رسیدن به این امر مهم، دولت می‌تواند به مدت ۶ سال مهلتی برای پیش‌برد این هدف و کاهش مصرف انرژی به کارخانجات بدهد. 

نامعقول بودن کاهش تولید و نمایش های پوپولیستی

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: در دنیا برای کاهش مصرف برق، تقلیل تولید ارجح‌تر از قطعی برق خانوارها است. اما صنعت، نمی‌تواند قربانی این موضوع شود و راه انداختن نمایش پوپولیستی دور از عقلانیت است. انتقاد مردم نسبت به قطعی برق و مقایسه این واقعه با دهه‌های قبل نادرست و مغلطه است. در واقع با توجه به این اتفاقات، اکنون دولت ناگزیر از اصلاح قیمتی است و خود را مشغول اصلاحات غیرقیمتی نکند؛ این اصلاحات وجود خارجی ندارند و راهکار آن حذف قیمت‌گذاری است. 

آثار رفع ناترازی

بهرامی ادامه داد: رفع ناترازی نه تنها پیامدی ندارد، بلکه تورم را کاهش می‌دهد. اگر خانوار، در درامد ناشی از صرفه جویی حامل‌های انرژی سهیم بشود، قطعی برق تلخی خود را از دست می‌دهد. در این صورت هم مردم و هم دولت راضی هستند. در اصل مردم به پولشان و دولت به هدفش می‌رسد؛ اگر دولت سهمی در این امر داشته باشد، دیگر مجبور به خلق پول و تبدیل پول های نفتی به ریال نیست. اگر این مشکل حل شود بخش مهمی از تعارض‌ها برطرف می‌شود. 

هر سال دریغ از پارسال

بهرامی در خصوص تشدید ناترازی انرژی در کشور گفت: ناترازی، سالی ۱۰ درصد افزایش داشته است، اما به موازات افزایش این بدمصرفی، تولید ناخالص داخلی کشور رشدی نکرده است. یقینا با ادامه دادن این روند، ناترازی تشدید خواهد شد. مگر اینکه اصلاح قیمتی سریع‌تر انجام شود تا خانوار، مصرف خود را از انرژی تصحیح کند.
وی افزود: تجربه نشان داده که خط قرمز ما، مصرف بنزین است. از این رو باید بخشی را به تولید و یا واردات بنزین اختصاص دهیم.

ضرر هنگفت از قیمت پایین بنزین

تا وقتی که بنزین را با وجود هزینه‌ای که دارد، با قیمت ۱۵۰۰ تومان بفروشیم ضرر خواهیم کرد. بنابراین با این قیمت‌ها به صرفه‌تر است که به جای تولید بنزین، نفت را صادر کنیم چرا که درامد ارزی ما را افزایش می‌دهد. زیرا با همین قیمت، هم تولید و هم تهاتر نفت با بنزین ما را در چرخه ضرر نگه می‌دارد. اصلاح قیمتی، راهکار رفع ناترازی بنزین است و دولت باید از قیمت‌گذاری بر روی این کالا دست بردارد. 

رفع ناترازی گاز، محتاج نیاز سنجی دهک‌ها

اگر ما به غیر از دهک های ۱ و ۲ که مصرف حداقلی دارند یارانه بدهیم، بی معنی است و باعث بد مصرفی می‌شود. قیمت‌ها برای دهک‌ها به غیر از دهک‌های ذکر شده، باید به صورت واقعی باشد. ولی از دهک‌های بالا و پر مصرف لازم است مانند تمام دنیا، مالیات بگیریم.  
وی در نهایت گفت: افزایش قیمت بنزین با همکاری همه احزاب و گروه‌ها ممکن خواهد شد. اقتصاد ما دیگر تاب قیمت‌گذاری‌های بی‌ربط را ندارد.