اعتبار دسته‌چک احیا شد
مدت کوتاهی است که سامانه صیاد با هدف متمرکزسازی درخواست‌های دسته‌چک، امکان اعتبارسنجی صاحبان حساب و جلوگیری از اختصاص دسته‌چک به افراد فاقد صلاحیت راه‌اندازی شده است که گامی بلند در راستای کاهش آمار چک‌های برگشتی خواهد بود.
هر چند در قوانین کشور بر ضمانت حقوقی و ثبتی و همچنین ضمانت اجرایی کیفری با چک تاکید زیادی کرده اما آمارچک‌های برگشتی در کشور همچنان بسیار زیاد است.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایبنا، از مهم‌ترین راه‌های کاهش حجم وسیع چک‌های برگشتی در کشور در کنار ارائه آموزش‌های لازم به افراد در سطوح مختلف، استقرار یک سیستم جامع تبادل اطلاعات بین بانک‌ها است؛ به این معنی که به محض برگشت چک از بانک، سایر بانک‌ها به سرعت از این امر مطلع شده و از تحویل دسته چک جدید به صاحب این حساب خودداری کنند.
براساس آخرین آمار بانک مرکزی در فروردین ماه ۱۳۹۶ در کل کشور بالغ بر ۷,۴ میلیون فقره چک به مبلغی بالغ بر ۳۸۰ هزار میلیارد ریال مبادله شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۲۵.۶ و ۴۰.۴ درصد کاهش نشان می‌دهد.
از این میزان بالغ بر ۱,۱ میلیون فقره چک به مبلغی حدود ۸۰ هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از آن از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۲۳ درصد و ۳۷.۱ درصد کاهش نشان می‌دهد. بر این اساس در این ماه در کل کشور ۱۴.۸ درصد از کل تعداد چک‌های مبادله ای و ۲۰.۶ درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله ای برگشت داده شده است.
این در حالی است که در اسفند ماه ۱۳۹۵ در کل کشور بالغ بر ۱۰ میلیون فقره چک به مبلغی بالغ بر ۶۳۸ هزار میلیارد ریال مبادله شد که نسبت به ماه قبل، از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۴,۲ درصد و ۱۶.۳ درصد افزایش نشان می‌دهد. از این میزان حدود ۸.۶ میلیون فقره چک به مبلغی بالغ بر ۵۱۱ هزار میلیارد ریال وصول شده است که نسبت به ماه قبل؛ از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۵.۲ درصد و ۱۷.۲ درصد افزایش نشان می‌دهد.
میزان چک‌های برگشتی در کل کشور طی این مدت، بالغ بر ۱,۴ میلیون فقره چک به مبلغی حدود ۱۲۷ هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد ۱.۲ درصد کاهش و از نظر مبلغ ۱۲.۶ درصد افزایش نشان می‌دهد که ۹۷.۴ درصد آن از نظر تعداد و ۹۷ درصد از آن از نظر مبلغ به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است.
مشکل آمار بالای چک‌های برگشتی در کنار مشکلات دیگری از جمله کندی فرآیند و زمان‌بر شدن وصول چک‌ها، افزایش تردد درون شهری غیرضروری، افزایش مخاطرات ناشی از مفقودی یا سرقت چک‌ها، تحمیل هزینه‌های گزاف به شبکه بانکی، خلق پول بی‌ضابطه و کاهش قدرت بانک مرکزی در کنترل اضافه‌برداشت بانک‌ها موجب شد شورای پول و اعتبار مقرر کند، زیرساختی برای پردازش الکترونیکی چک‌ها و اسناد پرداخت بین‌بانکی و حذف گردش فیزیکی چک‌ها و اسناد پرداخت بین بانکی کاغذی با قابلیت‌های کنترل برخط وضعیت نقدینگی بانک‌ها و اتصال به سامانه تسویه بین بانکی ایجاد شود و متعاقب آن، فعالیت اتاق پایاپای اسناد بانکی در کشور هم خاتمه یابد که در نتیجه طرح سامانه چکاوک از حدود دو سال قبل کلید خورد.
در ادامه وجود مشکلاتی مانند فقدان وحدت رویه و نبود الگویی یکسان و استاندارد در طراحی ظاهری، ابعاد، فاکتورهای امنیتی و دیگر خصیصه های لازم در چاپ و توزیع چک و ایرادات موجود در فرآیند‌های تبادلی پردازش و پذیرش که پیش‌نیاز و از ضروریات طرح چکاوک به شمار می آیند و همچنین عدم شفافیت اطلاعاتی و نبود سیستم‌های اعتبارسنجی برای واگذاری چک موجب شد بانک مرکزی بر اساس مصوبات شورای پول و اعتبار و ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی طرح صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک که به اختصار «صیاد» نامیده می شود را در دست اجرا قرار دهد.
سامانه صیاد، با هدف متمرکزسازی درخواست‌های دسته‌چک، امکان اعتبارسنجی صاحبان حساب و امضا، جلوگیری از اختصاص دسته‌چک به افراد فاقد صلاحیت و بد سابقه و همچنین اختصاص شناسه منحصر به فرد به هر برگ چک، توسط بانک مرکزی، راه‌اندازی شده است.
این سامانه، امکان استعلام هر برگ چک با توجه به شناسه استعلام تولیدی توسط بانک مرکزی را برای پذیرنده چک فراهم آورده که این مقوله امنیت بیشتری را در حوزه مبادلات چک ایجاد می‌کند.
با استقرار سامانه صیاد، اندازه و فرمت برگ چک برای همه بانک‌ها یکسان شده است و ضمناً، اطلاعات هویتی صاحب چک به‌همراه شناسه استعلام در قالب یک بارکد دوبعدی روی چک درج شده که این موضوع، امکان سوءاستفاده‌‌های احتمالی را کاهش می‌دهد.
عملکرد سامانه صیاد به این صورت است که با مراجعه مشتری به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته‌چک توسط کاربر شعبه انجام می‌پذیرد و در صورت تأیید توسط رئیس شعبه، درخواست مورد نظر به منظور استعلام، به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال می شود. چنان‌چه، درخواست دهنده از نظر بانک مرکزی، واجد شرایط دریافت دسته چک باشد، درخواست مذکور از سامانه صیاد به گروه صدور دسته چک به‌منظور شخصی‌سازی و چاپ چک ارسال خواهد شد.
به گفته کارشناسان و مسئولان بانکی راه‌اندازی سامانه صیاد گام بزرگی در راه کاهش آمار چک‌های برگشتی است و موجب اطمینان‌بخشی به چک و ایجاد ضمانت‌های لازم در این حوزه می‌شود.
در حال حاضر بانک آینده به عنوان نخستین بانک به سامانه صیاد متصل شده و امکان خدمات صدور دسته چک را از طریق این سامانه برای مشتریان را فراهم کرده و قرار است سایر بانک ها نیز بزودی به این سامانه متصل شوند.
