فاجعه‌ای به نام فاضلاب
ساماندهی ورود فاضلاب به دریای خزر سال‌هاست مورد بی مهری و بی‌توجهی مسئولان امر قرار گرفته و این امر روزبه‌روز بر شدت تخریب محیط‌زیست می‌افزاید.
در دریای خزر آلودگی‌های تهدید‌کننده شامل مواد نفتی، آفت کش‌ها، سموم کشاورزی، عناصر سنگین و فاضلاب می‌شود که سهم ایران در آلودگی دریای خزر کمتر از کشورهای همسایه و حدود ۱۲درصد است. با توجه به بسته بودن دریای خزر، تمامی آلاینده‌ها که در آن تخلیه شده در آن باقی می‌ماند. در این شرایط ورود صد در صد فاضلاب خانه‌های ساحلی بدون تصفیه به حوزه دریا موجب تجمع آنها و به تدریج آلودگی شدید اکوسیستم و رشد بی رویه جلبک‌ها و به تبع آن کاهش اکسیژن آب و در نتیجه مرگ و میر گیاهان و جانوران می‌شود. بی شک ادامه این روند ساکنان شهرهای ساحلی و گردشگران را در معرض آلاینده‌های سمی قرار داده و باعث آلودگی میکروبی آبزیان شده و بر زنجیره غذایی تاثیر نامطلوب می‌گذارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، فاضلاب صنعتی و خانگی استان‌های شمالی پس از ورود به رودخانه‌ها به دریای خزر می‌ریزد و این موضوع آسیب جدی را بر محیط‌زیست دریا وارد می‌کند. ورود فاضلاب‌های خانگی و صنعتی به دریای خزر تهدید جدی برای انقراض نسل آبزیان محسوب می‌شود. در این شرایط یکی از اقدامات پیشگیرانه برای بهبود وضعیت زیست‌محیطی دریای خزر سیستماتیک و مکانیزه کردن دفع فاضلاب است. از سوی دیگر نمی‌توان تنها فاضلاب رامنشأ آلودگی دریای خزر دانست، آن هم به این دلیل که کشورهای حوزه دریای خزر نیز با اکتشاف نفت به نوعی به محیط‌زیست دریا آسیب می‌زنند. از این رو لازم است وزارت امور خارجه با دیپلماسی قوی این موضوع را پیگیری کند؛ بنابراین با پیگیری‌های دولت مساله آلودگی نفتی در محدوده دریای خزر به سهولت حل و فصل می‌شود. بر اساس بررسی‌های انجام شده تاکنون سیستم فاضلاب در اغلب شهرهای استان گیلان تکمیل نشده و 70درصد آلودگی دریای خزر به علت ورود فاضلاب‌های خانگی و صنعتی است. علاوه بر معضل ورود فاضلاب به دریا با انباشت و دپوی زباله در سواحل دریای خزر نیز شیرابه‌های حاصل از این زباله‌ها به دریای خزر وارد می‌شود. چندی پیش، ولی داداشی، عضو مجمع نمایندگان استان گیلان، با یادآوری اینکه زباله‌های شهرستان آستارا هر دقیقه 12 لیتر شیرابه تولید می‌کنند و محل پسماند نزدیک به دریاست، افزود: «البته این میزان زمانی تولید می‌شود که هوا صاف است و در مواقع بارش نزولات جوی میزان شیرابه‌ها بیشتر شده و سواحل را آلوده می‌کند.»
فاضلاب، خطر جدی شمال کشور
هم اکنون فقط ۱۰درصد از فاضلاب استان‌های شمالی تصفیه می‌شود. روزانه شش‌هزار تن پسماند خانگی، صنعتی و بیمارستانی در استان‌های شمالی تولید و به شکل غیر بهداشتی دفع و شیرابه‌های حاصل از آنها بعد از تجزیه، آب‌های زیر زمینی و دریای خزر را آلوده می‌کند. با این تفاسیر پسماند و فاضلاب دو علت عمده آلودگی دریای خزر محسوب می‌شود. رفع آلودگی دریای خزر نیازمند اقدام عملی و اصولی سازمان حفاظت محیط‌زیست است. آلودگی‌های زیست‌محیطی علاوه بر دریای خزر، حیات دیگر زیستگاه‌های مهم شمال کشور همچون تالاب انزلی و تالاب میانکاله را در معرض تهدید قرار داده است. آلودگی، کاهش ذخایر و آبزیان دریای خزر را به دنبال داشته و از سوی دیگر اشتغال صیادان و سلامت مردم را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این شرایط نسل برخی از گونه‌های ارزشمند دریای خزر همچون فک، کیلکا و خاویار به دلیل آلودگی و تغییر شرایط اقلیمی در معرض انقراض قرار دارد. طبق آمارها تعداد فک‌ها در سواحل کشورهای همسایه بیشتر از ایران بوده و چون چرخه اکوسیستم در نوار ساحلی شمالی در حال تغییر است، بنابراین گونه‌های ارزشمند خزری به ویژه فک که جزئی از این اکوسیستم به شمار می‌رود، در کشورهای این حوزه به ویژه ایران به تدریج در حال انقراض و نا بودی است. آبزیان به علت آلودگی به سواحل و شرایط زیستی مناسب‌تر و کم آلاینده مهاجرت می‌کنند، طبیعتا تعداد آنها روزبه‌روز کاهش می‌یابد. با این تفاسیر هنوز سهم ایران در حاکمیت بر دریای خزر مشخص نیست و هیچ‌وقت سهم کشور ما از این منبع آبی به 50درصد نرسیده است و حتی اگر 20درصد از این دریا هم سهم ایران باشد، با اینکه آلودگی نفتی از سوی کشور وجود ندارد، اما آلاینده‌های صنعتی و استفاده از سموم نباتی و کودهای شیمیایی، خزر را آلوده کرده است.
تاثیر فاضلاب بر سلامت شناگران دریا
ساماندهی فاضلاب به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی در شهرها محسوب می‌شود، اما در شهرهای شمالی کشور نبود فاضلاب جان تک تک افراد و محیط‌زیست این خطه را تهدید می‌کند. بر اساس گفته‌های مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست شمال کشور در آب دریا آلودگی میکروبی وجود دارد که عمده دلیل آن ورود مستقیم فاضلاب‌ها و قرار گیری مناطق دپوی زباله در نزدیکی سواحل عنوان شده است. چندی پیش ضیاء الدین الماسی، مدیرکل آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست، با بیان اینکه سازمان حفاظت محیط‌زیست وضعیت زیستی سواحل را با انجام پایش‌ها مورد ارزیابی قرار می‌دهد، گفت: «مسئولیت سازمان محیط‌زیست تنها اعلام این آلودگی‌ها و به نوعی هشدار است، اما وزارت بهداشت با مشورت وزارت کشور باید برای تعطیلی شناگاه‌های آلوده اقدام کند.» بر اساس بررسی‌های انجام شده 16 شناگاه از 21 شناگاه دریای خزر دچار آلودگی هستند. آلودگی فاضلاب‌های خانگی، نیترات، فسفات و انواع میکروب‌ها را وارد آب می‌کند که هر کدام از آنها به نوعی برای سلامت انسان مضر هستند. این آلودگی‌ها یا از طریق خوردن آب وارد بدن انسان شده یا در تماس آب با پوست بدن موجب حساسیت‌ها و بیماری‌های پوستی می‌شود. از سوی دیگر نیترات و فسفات باعث مغذی شدن آب دریای خزر می‌شوند.
فاضلاب، خطر زیست‌محیطی استان‌های شمالی
نماینده استان گیلان در شورای عالی استان‌ها درباره وضعیت فاضلاب‌ها در استان‌های شمالی کشور می‌گوید: در شهرستان آستارا میزان آب‌های زیر زمینی بالاست. با حفر زمین به عمق یک تا نیم متر آب‌های سطحی مشاهده می‌شوند. در این شرایط نبود دفع فاضلاب مکانیزه در شهرهای شمالی کشور یک فاجعه زیست‌محیطی و انسانی را به دنبال دارد. فرشاد پور افقی می‌افزاید: در داخل جوی کوچه‌ها و خیابان‌های استان‌های شمالی کشور شاهد جاری شدن آب فاضلاب هستیم. این امر نه تنها برای شهرهای شمال، بلکه برای کشور یک تهدید زیست‌محیطی است، چون با ورود هر توریست به این استان‌ها و شنا در آب دریا آلودگی‌های ناشی از رهاسازی زباله و فاضلاب به بدن آنها سرایت کرده و همین امرمنشأ بروز بیماری‌های عفونی و پوستی است. اغلب فاضلاب‌های شهری وارد آب دریا شده و زیست بوم شمال کشور به دلیل اتخاذ سیاست‌های نادرست و بی‌توجهی به طبیعت این خطه در معرض نابودی قرار دارد. در این شرایط انتظار می‌رود مسئولان امر در یک اقدام ضربتی معضل فاضلاب را در شمال کشور مورد توجه قرار دهند. به گفته او مقوله فاضلاب در کشور غیر قابل حل نیست و می‌توان فاضلاب را به شکل کاملا علمی حل و فصل کرد. برای مثال در برخی از شهرهای اروپا سطح آب از شهرهایی همچون آستارا پایین‌تر است، اما آنها توانسته اند سیستم فاضلاب مجهز و مکانیزه را در آن شهرها ایجاد کنند. با این تفاسیر معضل فاضلاب‌های شمال کشور با اراده از سوی دست اندرکاران امر قابل حل است. نماینده استان گیلان در شورای عالی استان‌ها می‌گوید: بر اساس تجربیات و مشاهدات بنده در اغلب شهرهای شمالی کشور فاضلاب به شکل کاملا ابتدایی است. برای مثال در شهر آستارا اداره آب و فاضلاب شبکه‌ای تحت عنوان فاضلاب ندارد تا بتوان از آن برای هدایت هرزآب‌ها استفاده کرد. پورافقی می‌افزاید: برای ساماندهی وضعیت فاضلاب شمال کشور بودجه به شکل قطره چکانی تزریق می‌شود. در این وضعیت اتمام هر پروژه در زمینه احیای شبکه فاضلاب در شمال کشور یک قرن طول می‌کشد. اغلب منازل در شهرستان آستارا به شکل آپارتمان ساخته شده و از چاه برخوردار هستند. امروزه در شعب دادگاه‌های استان شاهد وجود چندین پرونده قضائی با موضوع ورود آب فاضلاب به چاه خانه همسایه‌ها هستیم. او با بیان اینکه ورود فاضلاب و زباله باعث انتقال آلودگی به دریا می‌شود، می‌گوید: از سوی دیگر شاهد ورود پسماندها از کشورهای روسیه و آذربایجان به سمت کشور هستیم. با این تفاسیر دریای خزر در محاصره آلودگی‌ها قرار دارد. در این شرایط انتظار می‌رود که کشور ایران مدیریت وضعیت محیط‌زیست دریای خزر را بر عهده گرفته و به این شکل بتوان شدت آلودگی‌های تهدید‌کننده محیط‌زیست دریا را کاهش داد. به گفته او امید است در کشور به همان اندازه که به دریاچه ارومیه اهمیت داده شد به مساله محیط‌زیست دریای خزر نیز توجه شود. نماینده استان گیلان در شورای عالی استان‌ها تاکید می‌کند: هم اکنون آلودگی‌های زیست‌محیطی تهدید‌کننده دریای خزر و رودخانه‌های شمالی کشور برای مسئولان و مردم چندان اهمیتی ندارد. به گفته پورافقی دیگر مسائل زیست‌محیطی همچون خشکی دریاچه ارومیه یا هجوم ریز گردها قابل مشاهده است و به همین دلیل این نارسایی‌ها مورد توجه مسئولان امر قرار می‌گیرد، اما مقوله آلودگی دریای خزر به ظاهر هیچ‌نشانه‌ای ندارد و در آینده نزدیک محیط‌زیست استان و کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
