خطر تقابل ایران و عربستان پس‌از حملات تروریستی تهران

پارلمان ایران و مرقد بنیانگذار جمهوری اسلامی، در روز چهارشنبه مورد حملات تروریستی قرار گرفت. این اولین عملیات مهم داعش داخل خاک ایران تلقی می شود که موجب شهادت حداقل 13 نفر و زخمی شدن ده ها شهروند ایرانی شد. این بدترین عملیات تروریستی در یک دهه گذشته در داخل خاک ایران درزمانی صورت گرفت که چند ساعت قبل از آن عادل الجبیر وزیر خارجه سعودی خواستار مجازات ایران شده بود و همزمان به بحران جدید با قطر دامن زد. عدم کنترل چنین روند تشنج زایی، می تواند حوادث تلخ جدیدی در منطقه را در پی داشته باشد.

درحالیکه اکثریت جامعه جهانی ترور در تهران را محکوم کردند، رئیس جمهور آمریکا طی موضعی نه تنها این ترور را مستقیم محکوم نکرد بلکه به گونه ای ایران را مستحق این جنایت قلمداد کرد. او گفت: «ما برای قربانیان ترور ایران دعا می کنیم و غمگین هستیم اما کشورهای حامی تروریسم با این ریسک مواجه اند که قربانی شیطانی شوند که خود ساخته اند.» این اظهارات ترامپ هم موجب نادیده گرفتن واقعیت خطرناک تروریسم است و هم ریاکارانه است. او در دوران مبارزات انتخاباتی خشم خود را مستقیم متوجه عربستان کرد و گفت آن ها بزرگترین بانی تروریسم است. بعد از انتخابات، او موضع خود را کاملا تغییر داد و عربستان را "شریک استراتژیک" خواند و اتهامات تروریستی را متوجه ایران نمود.

در اجلاس اخیر ریاض او سیاست منطقه ای آمریکا را به سمت اتحاد تمام عیار با سعودی سوق داد و سیاست اوباما که بر مبنای تعامل با ایران و تلاش برای رفع تشنج بین سعودی و ایران بود، را کنار گذاشت. لابی عربستان در واشینگتن، سرمایه گذاری 270 میلیون دلاری سعودی در هتل های ترامپ و قرارداد 110 میلیارد دلاری تسلیحاتی با عربستان، در این تغییر رویکرد موثر بودند.

جالب اینکه در سفر ریاض، ترامپ ایران را درحالی هدف قرار داد، که یک کلمه در مورد قطر صحبت نکرد و با امیر قطر ملاقات هم کرد اما وقتی عربستان روابط با قطر را قطع کرد، او گفت که "در گفتگوهایش در ریاض راجع به موضوع تروریسم، همه نشانه ها به سمت قطر بود و لذا امید است این قطع رابطه شروع پایان بخشیدن به تروریسم هولناک باشد".

جهان بیش از این نمی تواند بازی با کلمات ترامپ در مورد تروریسم را تحمل کند و یا اینکه شاهد تغییر سیاست های آمریکا بر اساس منافع شخصی باشد. لازم است آمریکا برای مبارزه با تروریسم، اقدام واقعی انجام دهد. تلاش ترامپ برای منع ورود مسلمانان به آمریکا و سرزنش های او علیه شهردار مسلمان لندن صرفا موجب بیزاری مسلمانان و تقویت تروریست ها می شود.

حملات تروریستی اخیر در تهران این واقعیت را آشکار کرد که ملت ها در سراسر عالم با تهدید مشترکی به نام "داعش" مواجه هستند و در حملات تروریستی در اقصی نقاط عالم همچون سان برنادینو کالیفرنیا، لندن، پاریس، بغداد، کابل و تهران، قربانیان مردم بی گناه در مقابل این بربریت در یک کشتی نشسته اند.

ظاهرا آقای ترامپ مطلع نیست که بعد از انقلاب 1357، ایران قربانی بیشترین ترورها و خشونت برخی از دولت های دیگر بوده است که تجاوز نظامی صدام به خاک ایران و ترور هزاران ایرانی توسط گروهک تروریستی منافقین نمونه ای از این واقعیت است. این هفته تهران هدف حملات تروریستی داعش قرار گرفت درحالیکه در چند سال اخیر در خط مقدم مبارزه با داعش بود. چنین واقعیتی را نمی توان در مورد عربستان مدعی شد.

در جریان مبارزات انتخاباتی، رئیس جمهور ایران، آقای روحانی به کمک 97 میلیارد دلاری عربستان به صدام در دوران تجاوز به خاک ایران اشاره کرد. ترکی الفیصل وزیر اطلاعات سابق سعودی هم قبلا اعتراف کرد که با برخی از عوامل حادثه تروریستی برج های دوقلوی نیویورک دیدار داشته است. او در نشست سالیانه گروهک تروریستی منافقین از اهداف این گروهک تروریستی برای ساقط کردن حکومت ایران نیز حمایت کرد. این در حالی است که تحلیلگران برجسته و نیز برخی مقامات ارشد آمریکا علنا پرده از ارتباط دولت وهابی عربستان با داعش برداشته اند. فرید زکریا تحلیلگر ارشد سی ان ان تصریح کرد که عربستان تقریبا با تمام عملیات تروریستی در جهان غرب مرتبط بوده درحالیکه هیچ کدام از این وقایع تروریستی ربطی به ایران نداشته است.

حمله اخیر تروریستی در تهران، ملت ایران را بیش از پیش در مقابله با ترور متحد خواهد کرد. در دوران انتخابات ریاست جمهوری ایران، شاهد اختلافات داخلی در مورد کاندیداها بودیم اما بعد از این ترور، ایران متحد ظاهر خواهد شد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران بر انتقام خون قربانیان بی گناه این حادثه تروریستی تاکید کرده و عربستان و آمریکا را دخیل در این حادثه قلمداد کرده است.

درعین حال عربستان و ایران هر دو باید مراقب باشند که در دام یک تقابل تمام عیار نیافتند. رئیس جمهور و وزیر خارجه ایران چند سال است که عربستان را به گفتگو دعوت کرده اند. شایسته بود که این گفتگو قبل از تشدید درگیری ها در یمن و سوریه و عراق و نیز گسترش عملیات تروریستی داعش صورت می گرفت. جامعه جهانی باید از دعوت ایران برای این گفتگو حمایت کند.

تروریسم مرز نمی شناسد و برای نابودی آن، همکاری جمعی جهانی یک ضرورت است. جهان غرب باید ایران را در مبارزه با داعش متحد خود تلقی کند و نه دشمن. برای مقابله با گروه های تروریستی مثل داعش، جهان غرب باید بطور جدی با منابع ایدئولوژیکی و مالی و تسلیحاتی آن ها برخورد کند. لازمه این مهم این است که آمریکا بیش از این به عربستان برای بی ثبات کردن منطقه، کارت سفید ندهد و این کشور را تشویق کند که از بازی حاصل جمع صفر با ایران دست بردارد. بجای سیاست های کنونی، ترامپ باید صحبت قاطعانه ای با عربستان و متحدینش داشته باشد که از حمایت از تروریست ها دست بکشند.

دونالد ترامپ اکنون این گزینه را دارد که به کاهش تشنج روابط عربستان و ایران کمک کند قبل از اینکه وضعیت به شرایط غیرقابل کنترل برسد. شرط لازم برای ایفاء چنین نقشی این است که آمریکا روابط خود را با قدرت های منطقه ای بالانس کند، کانال گفتگو با ایران باز کند و همه را به سمت همکاری جمعی و نیز عربستان را برای تعامل با ایران تشویق کند. لذا توپ در زمین ترامپ است.

*پژوهشگر ارشد دانشگاه پرینستون آمریکا