سرنوشت شوم بناهای تاریخی بنیاد
در بنیاد مستضعفان، لیستی از بناهای تاریخی تحت مالکیت آن‌ها وجود ندارد
روزهای اخیر کافی است در سطح شهر، سری بچرخانید تا در نقاط مختلف تهران با پارچه نوشت‌هایی مواجه شویدکه خبر ازحراج ومزایده یک باغ یاخانه و ملک سابقا مسکونی می دهد.این پارچه نوشت‌ها اما کمی بعدترسر ازفضای مجازی نیز درآوردندوبااین عنوان که خانه فلان بازیگر یا فلان شخصیت تاریخی توسط بنیادمستضعفان درمعرض فروش قرار گرفته است، توجه هارا به خود بیش از پیش برانگیختند.حال امااین موج مزایده فروش بناهای تاریخی و فرهنگی کشورتوسط بنیادمستضعفان،بسیاری ازفعالان وکارشناسان میراث فرهنگی کشور را نیزمتعجب کرده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، بناهای ارزشمندتاریخی و فرهنگی بی‌شماری به‌دلیل واگذاری از سازمان‌های دولتی به بخش خصوصی ازصفحه میراث فرهنگی کشورناپدید شده‌اند.وجه اشتراک تمامی این تخریب‌ها،اعتراض سازمان میراث فرهنگی پس از واگذاری یا تخریب این بناها بوده است.مساله این است چرا سازمان میراث فرهنگی در تمامی این سال‌ها باوجود تمامی این اطلاعات واخبار،درخصوص اقامه دعوا و تعیین تکلیف این مجموعه‌ها و متخلف‌ها مطابق قانون رفتار نمی‌کند؟چرا سازمان میراث فرهنگی منتظر می‌ماندتابنای تاریخی واگذاریاتخریب شوندو بعد از آن، جنجال رسانه‌ای وخبری به‌راه می‌اندازند؟ اکنون درمیان همه پرسش‌ها و ماجراها و البته بی‌تفاوتی سازمان میراث فرهنگی کشور،اعلام آمادگی صندوق مرمت واحیای بناهای تاریخی برای همکاری بابنیاد مستضعفان رامی‌توان تنهاامیدحفظ میراث فرهنگی کشور دانست.طرحی که درصورت اجرای آن علاوه‌بر اینکه میراث فرهنگی حفظ می‌شود،درآمدوسودسرشاری نیز برای بنیادمستضعفان به ارمغان خواهد آورد.
هفته مزایده تاریخ
در روزهایی که گذشت، میراث فرهنگی کشور هفته داغی را پشت سر گذاشت؛ به‌فاصله 24 ساعت، چندین آگهی مزاید فروش املاک تاریخی توسط بنیاد مستضعفان منتشر شد. انتشار آگهی مزاید املاک تاریخی، حاشیه و اعتراض‌های فراوانی به‌دنبال داشته است. دبیر کمیته پیگیری خانه‌های تاریخی تهران درباره میراث فرهنگی و تاریخی که تحت مالکیت بنیاد مستضعفان است، گفت: «تعداد بسیاری هتل، سینما و خانه‌های تاریخی ارزشمند به‌همراه اشیای گرانبهای آن‌ها، تحت مالکیت بنیاد مستضعفان است. هتل آبعلی، هتل گچسر و کاخ رضاشاهی، هتل رزیدانس، کاخ رامسر، کاخ مروارید، موزه خانه حسین خداداد، موزه دفینه، خانه توماس توماسیان و صدها خانه تاریخی ارزشمندی که متعلق به دوره قاجار و پهلوی است، در اختیار بنیاد مستضعفان قرار دارد. متاسفانه در این سال‌ها بنیاد مستضعفان، هیچ‌گاه لیستی از املاک تاریخی و فرهنگی خود منتشر نکرده است».
هتل‌های پول‌سازی که متروکه شده‌اند
بسیاری از بناهای تاریخی تحت مالکیت بنیاد مستضعفان درگذشته به‌دلیل کاربری گردشگری آن‌ها سود و درآمدهای هنگفتی داشته‌اند اما امروزه به‌حال خود رها شده‌اند و درحال تخریب هستند. اینکه چرا این هتل‌های پول‌ساز رها شده‌اند، پرسشی است که بنیاد مستضعفان باید به آن پاسخ دهد. سجاد عسگری با اشاره به وضعیت اسف‌بار نگهداری میراث تاریخی و فرهنگی تحت مالکیت بنیاد مستضعفان، گفت: « وضعیت آثار تاریخی که تحت مالکیت بنیاد مستضعفان قرار دارد، افتضاح است. کاخ مروارید به‌عنوان یک شاهکار معماری، یکی از مجموعه‌هایی است که پس از انقلاب در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت. بنیاد مستضعفان در سال‌های اخیر کاخ مرواید را به تعاونی سپاه واگذار کرده است. مجموعه کاخ مروارید با معماری خاص و منحصر به‌فرد همچنین با تجهیزات بسیار کامل و پیشرفته به‌دلیل عدم بهره‌برداری صحیح در سال‌های گذشته، وضعیت نامطلوبی پیدا کرده و تجهیزات داخلی آن نیز در معرض آسیب قرارگرفته است وهم‌اکنون درحال تخریب است. یکی دیگر از بناهای تاریخی که در معرض تخریب است، کاخ رضاشاهی و هتل گچسر است که خبر فروش این مجموعه به‌تازگی منتشر شده است. مجموعه هتل گچسر که کاخ رضاشاهی نیز شامل آن می‌شود با وجود آنکه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده بود، توسط بنیاد مستضعفان به مبلغ 15 میلیارد تومان به بخش خصوصی فروخته شد. البته این اتفاق درحدود سه سال گذشته رخ داده است اما سازمان میراث فرهنگی به‌تازگی به این مساله پی برده است. روزگاری هتل آبعلی رونق بسیار داشت اما حال و روز آن خوش نیست. باوجود ثبت ملی هتل آبعلی، چندین سال است که این بنا به‌حال خود رها شده است. این هتل معماری بسیار شگفت‌انگیزی دارد و در آن منطقه توریستی می‌تواند به‌عنوان یک جاذبه گردشگری محسوب شود که درآمدی هنگفتی برای منطقه داشته باشد. اما متاسفانه بنیاد مستضعفان آن را رها کرده است. درحال حاضر هتل آبعلی، متروکه و خرابه است. به‌احتمال بسیار زیاد، بنیادمستضعفان آن را نیز به‌زودی به مزایده فروش بگذارد.باوجود آن که درحال حاضر هتل رامسر مورد بازدیدعمومی قرار می‌گیردامادروضعیت مطلوبی قرار ندارد».
میراث ملی رها شده در بنیاد مستضعفان
عسگری درباره نحوه مدیریت بنیاد مستضعان در بناهای تاریخی گفت:« معمولا بنیاد مستضعفان نمی‌تواند از کاربری تاریخی و فرهنگی این بناهای تاریخی، انتفاع مالی داشته باشد؛ به همین دلیل ترجیح می‌دهد که آن‌ها را ابتدا رها کرده تا تخریب شوند و سپس به‌فروش برساند. اما پرسش این است چرا بنیاد مستضعفان تمایلی به بهره‌برداری از این بناهای تاریخی ندارد؛ درصورتی که با انجام یک برنامه‌ریزی دقیق، این بناهای تاریخی و فرهنگی ارزشمند می‌توانند بسیار سودآور باشند».
میراث تاریخی و فرهنگی که توسط بنیاد مستضعفان در چند دهه اخیر به‌فروش رسیده است، سرنوشت تلخ و سیاهی داشته‌اند. عسگری در این‌باره گفت:« هنگامی‌که بنیاد مستضعفان، میراث فرهنگی کشور را به‌فروش می‌رساند، مالک جدید علاقه‌ای به‌حفظ کاربری میراثی آن ندارد؛ به همین دلیل بسیاری از میراث فرهنگی کشور پس از فروش، تخریب می‌شوند. بنیاد مستضعفان با این هدف املاک را مصادره کرده است که آن‌ها را حفظ کند تا تعیین تکلیف شوند؛ قرار نبوده است که آن‌ها را در همان ابتدا به‌فروش برساند. مساله‌ای که درخصوص میراث فرهنگی تحت مالکیت بنیاد مستضعفان وجود دارد، این است که از یک سو بنیاد هیچ‌گاه به خریداران این بناها اعلام نمی‌کنند که یک بنای تاریخی ارزشمند را خریداری می‌کنند و در بسیاری از موارد خریداران این املاک هیچ اطلاعی از تاریخی بودن آن‌ها اطلاع ندارند و از سوی دیگر در بنیاد مستضعفان نیز لیستی از بناهای تاریخی تحت مالکیت آن‌ها وجود ندارد. حتی اگر این بناها ثبت ملی نیز باشند، این کاربری میراثی را به مالک اعلام نمی‌کنند. این درحالی است که طبق قانون، یکی از ضرورت‌های نقل و انتقال آثار ملی ثبت شده این است که در همان ابتدا، ثبت ملی آن اثر را به خریدار اعلام کنند. متاسفانه این قانون رعایت نمی‌شود؛ بناهای تاریخی کشور به‌فروش می‌رسند و مالک جدید نیز آن‌ها را تخریب می‌کند و اینچنین می‌شود که بخشی از هویت و تاریخ این کشور نابود می‌شود». او با اشاره به اهمال سازمان میراث فرهنگی درخصوص آثار تاریخی تحت مالکیت بنیاد مستضعفان، تصریح کرد:« به اعتقاد من تنها مقصر تخریب بناهای تاریخی، بنیاد مستضعفان نیست بلکه سازمان میراث فرهنگی نیز مقصر است. سازمان میراث فرهنگی تاکنون برنامه‌ای برای حفاظت و نگهداری بناهای تاریخی تحت مالکیت بنیاد مستضعفان ارائه نکرده است. اگر برنامه‌ای دقیق و کارآمدی برای این بناها ارائه شود، می‌توان از تخریب و نابودی آن‌ها جلوگیری کرد. در برخی موارد بنیاد مستضعفان حتی اطلاع ندارد که این بنا تاریخی و ارزشمند است. آن‌ها اعلام می‌کنند که ما کارشناسان میراث فرهنگی نیستیم که بتوانیم اظهار نظر کارشناسی در این‌باره داشته باشیم و این کار وظیفه سازمان میراث فرهنگی است». دبیر کمیته خانه‌های تاریخی تهران با اشاره به اجرای طرح مشترک احیای بناهای تاریخی توسط سازمان اوقاف و امور خیریه با صندوق مرمت و احیای بناهای تاریخی گفت:« در شرایط فعلی بهترین گزینه برای حفاظت از میراث فرهنگی کشور، صندوق مرمت و احیا ی بناهای تاریخی است. هماهنگی و مشارکتی که صندوق احیای بناهای تاریخی با سازمان اوقاف درخصوص احیای کاروانسراهای بین‌راهی انجام داده است، یک تجربه موفق محسوب می‌شود. در این طرح، فروش آثار تاریخی صورت نگرفته و مالکیت کاروانسراهای تاریخی واگذار نشده است بلکه این آثار تاریخی به‌صورت اجاره بلندمدت به‌بخش خصوصی واگذار شده است. سازمان میراث فرهنگی می‌تواند این تجربه را با بنیاد مستضعفان یک بار دیگر اجرایی کند».
بناهای تاریخی؛ بسته‌های سرمایه‌گذاری
مدیرعامل صندوق احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی درباره اجرای طرح مشترک با بنیاد مستضعفان برای حفظ بناهای تاریخی گفت:«می‌توانیم در چهارچوب تفاهمنامه‌ای که سازمان میراث فرهنگی با سازمان اوقاف داشته است، در بسیاری از زمینه‌ها با این سازمان همکاری و تعامل داشته باشیم. یکی از این بخش‌ها مربوط به بناهای تاریخی تحت مالکیت سازمان اوقاف بوده است. در این طرح، سازمان اوقاف، لیستی از بناهای تاریخی تحت مالکیت خود را در اختیار صندوق احیا قرار خواهد داد. پس از آن صندوق احیا نیز تمامی اطلاعات ارسالی را درقالب بسته‌های سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذاران معرفی می‌کند. صندوق احیا به‌عنوان طرف سوم در این قرارداد برای بناهای تاریخی این سازمان، سرمایه‌گذارانی را به‌صورت واگذاری از نوع « B.U.T» معرفی می‌کند. با اجرای چنین طرحی، بناهای تاریخی حفظ و درآمدزا می‌شوند. حفاظت، مرمت و احیای بناهای تاریخی، انگیزه و هدف اصلی صندوق است».
صندوق احیا، آماده همکاری با بنیاد است
محمدرضا پوینده ادامه داد:« از آنجایی‌که سرمایه‌گذارانی با اعلام آمادگی برای سرمایه‌گذاری در بخش بناهای تاریخی به صندوق احیا مراجعه می‌کنند، این صندوق آمادگی همکاری و مشارکت را با سازمان و نهادهای دولتی و غیر دولتی در زمینه حفظ و احیای بناهای تاریخی دارد. درصورت تمایل بنیاد مستضعفان، صندوق احیا در زمینه مرمت و احیای بناهای تاریخی، آمادگی همکاری را با آن بنیاد دارد. اما قبل از هرگونه اقدامی، صندوق احیا باید اطلاعات کاملی از بناهای تاریخی تحت مالکیت بنیاد مستضعفان را در اختیار داشته باشد. این همکاری می‌تواند برای بنیاد مستضعفان انتفاع مالی خوبی داشته باشد اگر مایل به همکاری باشند. صندوق می‌تواند بناهای تاریخی بنیاد را به سرمایه‌گذاران در مدت زمان مشخص واگذار کند؛ با اجرای چنین طرحی علاوه‌بر اینکه میراث فرهنگی حفظ می‌شود، انتفاع مالی خوبی برای بنیاد مستضعفان حاصل می‌شود».
میراث در اولویت نبوده است
تاکنون حفظ آثار تاریخی و میراث فرهنگی کشور در اولویت بنیاد مستضعفان نبوده است؛ عملکرد مسئولان خود گواه روشنی بر این مساله است. حال زمان آن رسیده است که برای حفظ این میراث، تدبیری اندیشیده شود تا بیش از این به هویت و فرهنگ کشور آسیب وارد نشود.
