چرا خلبان سرگیجه نمی‌گیرد؟
بدن انسان به لحاظ فیزیولوژیک برای پرواز ساخته نشده است. این نکته را می‌توان از تغییرات عملکرد اعضای مختلف بدن در اثر نیروهای پرواز فهمید.
تغییر در مؤلفه‌های پرواز، ازجمله افزایش و کاهش ارتفاع، تغییر سریع در مسیر پرواز، تغییرات سرعت و حتی نحوه جایگیری سرنشینان در هواپیما، عواملی هستند که می‌توانند بر عملکرد بدن انسان در پرواز اثر بگذارند.
چشم، نخستین قربانی
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل جام جم، ازچشم انسان ازجمله حساس‌ترین اعضای بدن محسوب می‌شود که هرگونه تغییر در شرایط محیطی می‌تواند عملکرد مناسب آن را تغییر دهد. می‌دانیم که فشار اتمسفر با افزایش ارتفاع کم می‌شود و این کاهش فشار باعث کاهش فشار نسبی گازهای تشکیل دهنده اتمسفر می‌شود و زمانی که فشار نسبی اکسیژن ـ به‌عنوان مهم‌ترین و حیاتی‌ترین عنصر در حفظ بقای انسان، کم شود ـ چشم نخستین عضو است که تغییر در عملکرد خود را نشان می‌دهد. تداخل دید، کبود شدن زیر ناخن‌ها و لب‌ها، حس سرخوشی کاذب (خنده‌های بی‌دلیل)، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، سر درد، تصمیم‌گیری نامناسب، کاهش سرعت تصمیم‌گیری، تغییر در رفتارهای شخصیتی، خمیازه و خواب آلودگی، کاهش دایره دید، حس سوزن‌سوزن شدن بدن و عرق‌کردن، همگی ازجمله نشانه‌های نارسایی در سیستم تنفسی انسان هستند. این نارسایی می‌تواند در اثر کمبود اکسیژن در محیط یا بیماری‌های مرتبط به دستگاه گردش خون و هموگلوبین در جذب اکسیژن و انتقال آن به نقاط مختلف بدن مربوط باشد.
گوش داخلی
بینایی، گوش داخلی و اعصاب پوستی، سه حسی هستند که در تشخیص موقعیت به بدن کمک می‌کنند. تغییر در اطلاعات ارسالی توسط این سه عضو به مغز یا ارسال اطلاعات متناقض، باعث می‌شود مغز درک درستی از موقعیت بدن در محیط نداشته باشد و در نتیجه آن را با پردازش و خروجی نادرست نشان دهد. زمانی که چشم، نور ستارگان را به عنوان خط ساحلی فرض می‌کند، بدن تمایل دارد در تاریکی شب از آن به عنوان عاملی برای تنظیم افق استفاده کند. اگر خلبان، هواپیمای خود را با توجه به این خط نور ـ که با افق واقعی چند درجه تفاوت دارد ـ تنظیم کرده و سپس دستگاه افق مصنوعی نصب شده داخل هواپیما را نگاه کند، متوجه خواهد شد در حال گردش به چپ یا راست است. البته دیگر حس‌های مربوط به تشخیص موقعیت نیز پیام‌های متناقضی از این گردش را ارسال می‌کنند که در صورت نبود اعتماد به سیستم‌های ناوبری هواپیما، می‌توانند باعث سردرگمی و عدم تشخیص صحیح موقعیت شود. گوش داخلی با داشتن سه کانال برای نگهداری مایعی به نام آندولنف و مژک‌های دیواره این کانال‌ها برای حس کردن حرکت مایع گوش داخلی، از جمله مهم‌ترین اعضای بدن در تشخیص و برقراری تعادل است. هر کدام از این کانال‌ها، مسئولیت ثبت شتاب حرکت را در یکی از سه بعد فضا برعهده دارند. به این معنی که حتی وقتی با چشمان بسته در محیطی مانند خودرو یا هواپیما قرار می‌گیرید، با افزایش سرعت رو به جلو یا افزایش سریع ارتفاع، مایع گوش داخلی حرکت کرده و حسگرهای موجود در دیواره آن، اطلاعات را به صورت تحلیلی از حرکت به مغز ارسال می‌کنند که در این حالت مغز تصمیم می‌گیرد با انقباض برخی ماهیچه‌های بدن، از زمین‌خوردن انسان جلوگیری کند. در حالی که ممکن است این اطلاعات نادرست بوده و کسانی که فرد مورد آزمایش را نگاه می‌کنند، با صحنه‌ای عجیب و شاید خنده‌دار روبه‌رو شوند.
حفظ تعادل
برای جلوگیری از تداخل پیام‌های ارسالی به مغز و در دست داشتن تحلیل درست از موقعیت، خلبانان باید به دستگاه‌های تشخیص موقعیت و ناوبری هواپیما اعتماد کرده و از باور احساس نادرست در تشخیص موقعیت اجتناب کنند. اگر جزو افرادی هستید که احتمال می‌دهید دچار عدم درک صحیح از موقعیت (بیماری پرواز) خواهید شد، حتما از کسی که کارت پرواز صادر می‌کند بخواهید صندلی کنار پنجره را به شما بدهد. دیدن افق در روز می‌تواند به تحلیل ذهن شما از موقعیت کمک کند.
خلبانان برای جلوگیری از ارسال پیام‌های متناقض به مغز، هنگام گردش هواپیما یا اوجگیری سریع، همواره از خم شدن و تکان دادن سریع سرشان خودداری می‌کنند. شما نیز سعی کنید همین کار را انجام دهید تا از پروازتان لذت ببرید.
