عوامل تاثیرگذار در توسعه گردشگری ایران
میان گردشگری، ثبات، توسعه و امنیت رابطهای تعریف شده وجود دارد؛ چرا که توسعه زیرساخت‌های گردشگری تا حدود زیادی به سایر فعالیت‌های جاری و عمرانی یک منطقه، عوامل حمایت کننده، قوانین و مقررات، اطلاع رسانی، هماهنگی سازمان‌های مرتبط و گسترش حمل و نقل در امور جهانگردی وابسته است.
به باور کارشناسان عوامل متعددی بر توسعه گردشگری ایران اثرگذارند. چندی پیش کمیسیون سرمایه گذاری اتاق بازرگانی ایران در گزارشی که به چالشهای سرمایه گذاری در گردشگری کشور میپرداخت، برخی از این عوامل را برشمرده است. براساس این گزارش، مدیریت، تبلیغات و اطلاع‌رسانی، امنیت، ارتباطات، آموزش، تبلیغات الکترونیکی و عوامل و شرایط محیط طبیعی هفت عاملی هستند که در توسعه توریسم دخیلند. این گزارش درباره نقش مدیریت در توسعه گردشگری تصریح کرده است: «در گردشگری مدیریت بخش دولتی و خصوصی مکمل یکدیگر هستند و نبود یکی از آنها باعث ناکارآمدی وجود دیگری میشود. بنابراین باید بخش دولتی و بخش خصوصی هر یک در جایگاه خود قرار گیرند تا شاهد رشد و شکوفایی این صنعت باشیم. در همین حال، بخش دولتی با ایجاد زیرساختها میتواند نقش اساسی در توسعه این صنعت داشته باشد. یکی از مهم‌ترین وظایف بخش دولتی، مدیریت کلان و تعیین سیاست‌های کلی در این صنعت است. این بخش باید با مطالعه پتانسیل‌های موجود، نقشه و طرح جامع گردشگری را برای کشور تدوین و با تخصیص بودجه زیرساخت‌های لازم را برای سرمایه گذاری بخش خصوصی مهیا کند.» به گزارش دنیای اقتصاد، این گزارش همچنین با تاکید بر نقش امنیت، خاطرنشان کرده است: «میان گردشگری، ثبات، توسعه و امنیت رابطهای تعریف شده وجود دارد؛ چرا که توسعه زیرساخت‌های گردشگری تا حدود زیادی به سایر فعالیت‌های جاری و عمرانی یک منطقه، عوامل حمایت کننده، قوانین و مقررات، اطلاع رسانی، هماهنگی سازمان‌های مرتبط و گسترش حمل و نقل در امور جهانگردی وابسته است و هرگونه بروز ناامنی و به‌کارگیری خشونت در سطوح مختلف زیان‌های جبران ناپذیری به این صنعت وارد میسازد.» گزارش کمیسیون سرمایه گذاری اتاق ایران درباره نقش ارتباطات نیز تصریح کرده است: «امروزه صنعت گردشگری بر پایه نظام ارتباطی استوار و پابرجاست؛ ارتباطات مواصلاتی، ارتباطات مخابراتی، ارتباطات اجتماعی و زیر مجموعه آن ارتباطات انسانی. انعطافپذیری ارتباطات اجتماعی و جوامع را باید به‌عنوان یکی از پایه‌های توسعه دانست؛ زیرا میدانیم بسیاری از رفتارهای توریست‌های خارجی ممکن است با هنجارها و ارزش‌های اسلامی حاکم بر کشور همخوانی نداشته باشد و در اینجا ضرورت پذیرش انعطاف و نهادینه کردن این دیدگاه بین جوامعی که گردشگران به آنها میروند از یکسو و از طرف دیگر سرویسدهندگان خدمات توریستی اعم از نهادهای دولتی و خصوصی میتواند در پیشبرد اهداف و توسعه صنعت جهانگردی موثر افتد.»
آموزش از دیگر عوامل اثرگذار در توسعه گردشگری ایران عنوان میشود. بر این اساس، نکته بسیار مهم در طرحریزی برنامه، توجه به بخش پرورش نیروی انسانی متخصص و اهمیت ویژه آن است؛ به نحویکه در اولین فاز اجرای این طرح به نحوی برنامهریزی شود که برای ١۵ ساله آینده از لحاظ تامین نیروی انسانی متخصص و ماهر در حوزه گردشگری اقدامات لازم انجام شده باشد. براساس گزارش اتاق ایران، تا به حال آموزشها بر اساس ذهنیات انجام میگرفته است، نه بر اساس استانداردهای آموزشی؛ به این سبب در برنامهریزی جدید کوشش شده که هم از لحاظ کیفیت و هم از نظر کمیت، استانداردهای بینالمللی لحاظ شود. یکی از راه‌های اجرای این امر توقف انحصار آموزش دولتی و اختصاص آن به بخش‌های خصوصی است؛ بهطوریکه دولت تنها جنبه نظارتی و حمایتی داشته باشد. تبلیغات الکترونیکی نیز دیگر عامل موثر در توسعه گردشگری به شمار میآید. گزارش مذکور در این زمینه خاطرنشان کرده است: «وبلاگها نمونهای از تبلیغات الکترونیکی هستند که منابع اطلاعاتی بسیار مهمی برای گردشگری بینالمللی با هدف دریافت پیشنهادها و توصیههای مورد نیاز برای سفر ارائه میدهند. شواهد نشان میدهد مسوولان گردشگری و سازمان‌های مدیریتی مقاصد، باید توجه خاصی به وبلاگهای اینترنتی داشته باشند. محققان با بررسی بازارهای اینترنتی رایگان سبب توسعه گردشگری و حفاظت از ارتباطات غیررسمی با توجه به نیاز گردشگران میشوند. در واقع ابزار تبلیغاتی در اینترنت بسیار هستند.
اما عوامل و شرایط محیط طبیعی آخرین عامل ذکر شده در گزارش اتاق ایران است. مطالعات انجامشده گویای این مطلب است که عوامل و شرایط محیط طبیعی سهم برجستهای در توسعه توریسم و جهانگردی ایفا میکند. این عوامل که در شکل‌گیری و در توسعه توریسم نقش اساسی را بر عهده دارند عبارت است از: آب و هوای مطلوب، مناطق کوهستانی، غارهای طبیعی، تنوع ناهمواری و نواحی ییلاقی، سواحل، دریاها و دریاچه‌ها و جزایر توریستی، رودخانه‌های بزرگ، چشمه‌های آب‌های معدنی و منابع لجن درمانی مناطق بیابانی و نواحی جنگلی و پارک‌های حفاظت شده حیات وحش، زیبایی پوشش گیاهی و.... این گزارش در پایان تاکید کرده است که گسترش حمل و نقل، فراهم آوردن امکانات رفاهی برای گردشگران مانند هتل، رستوران، سرویس‌های بهداشتی و نمایشگاه و مراکز درمانی و غیره از جمله عوامل و شرایطی هستند که در توسعه این صنعت نقش بسزایی داشته اند.
