پیشینه ی تاریخانه:تاریخانه (به معنای خدایخانه، خانهٔ خدا) از آثار باستانی دامغان است که بر پایه پژوهشهای اداره کل باستان‌شناسی، پیش از تسلط اعراب بر ایران، آتشکده بوده و بعداً به مسجد تبدیل شده است. ساختمان بنای دوباره آن مربوط به سده دوم هجری است و شیوه ساختمان آن نیز به شیوه بناهای دوره ساسانیان می‌باشد. تاریخانه در ترکی به معنای خانهٔ خداست.
معماری مسجد تاریخانه:مسجد تاریخانه نمونهٔ بسیار زیبا و کاملی از مساجد سده‌های آغازین اسلام به شمار می‌رود. شیوهٔ معماری مسجد برگرفته از معماری ساسانی است. ساختمان مسجد تاریخانه دربردارنده یک صحن یا حیاط مرکزی است که پیرامون آن را رواق‌های سرپوشیده در بر گرفته است. شبستان مسجد بر روی هجده ستون مدور (سه ردیف شش تایی) استوار شده است. این ستون‌ها یک متر و نیم قطر دارند و از نظر ویژگی‌های معماری همانند ستون‌های کاخ‌های ساسانی هستند. طاق‌های مسجد از آجر است و به طاق‌های دورهٔ پیش از اسلام، یعنی عهد ساسانی همانندی و همسانی بسیار دارد.
