در جست‌وجوی وزارتخانه جدید
مجلسی‌ها دنبال جواب‌اند. برای همین است که بار دیگر حرف وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی را پیش کشیدند؛ به گفته خودشان قرص و محکم‌تر از دفعه‌های پیش. همین دیروز طرح یک فوریتی تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در بهارستان رأی آورد اما زمزمه‌ها در این‌باره از نیمه‌های بهار شنیده شد.
سوال اصلی این بود: «چرا سازمان میراث فرهنگی به مجلس جواب نمی‌دهد؟» نمایندگان راه حل را در طرح دوباره و چندباره طرحی دیدند که پیشینه‌اش به مجلس هشتم و ریاست رحیم مشایی بر سازمان میراث فرهنگی می‌رسد و هر بار پس از به جریان افتادن در مجلس به حاشیه رفته و فراموش شده است. حالا سر بزنگاه انتخابات ریاست‌جمهوری، بار دیگر موضوع بر سر زبان‌ها افتاده است. موافقان می‌گویند سازمان باید وزارتخانه شود تا به مجلس پاسخ دهد، اختیاراتش بیشتر شود و بودجه بهتری طلب کند اما مخالفان طرح معتقدند طرح با عجله مطرح شده و نظر کارشناسان و متخصصان در آن دخیل نبوده است. آنها می‌پرسند چرا باید ساختار سازمان را عوض کرد وقتی رئیسش معاون رئیس‌جمهوری است؟ اگر قرار نیست بودجه تغییر کند چرا باید این اتفاق بیفتد؟ آیا این طرح دخالت مجلس را بیشتر نخواهد کرد و دردسر پیش روی فعالیت‌های سازمان نخواهد گذاشت؟ از طرف دیگر مسئولان سازمان هم می‌گویند این طرح با اسناد بالادستی نظام مغایرت دارد و جز هزینه چیزی روی دست دولت نمی‌گذارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، نیمه‌های بهار بود که خبر پیچید. مهرداد بائوج لاهوتی، نماینده مردم لنگرود در مجلس به‌عنوان طراح این طرح یک فوریتی آن زمان خبر داد که طرحی با امضای ۲۰۰ نماینده مجلس آماده شده تا این سازمان به وزارتخانه تبدیل شود. حرف اصلی او این بود: «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به نمایندگان پاسخگو نیست.» و «آثار تاریخی کشور در همه استان‌ها دارد از بین می‌رود.»در نهایت دیروز با یک فوریت این طرح که امضای ١١٤ نماینده را داشت، موافقت شد و در صورت تصویب نهایی در مجلس، سازمان میراث فرهنگی با تمام اختیارات و وظایف به وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تبدیل خواهد شد. لاهوتی صبح دیروز بار دیگر در صحن مجلس حرف‌هایش را تکرار کرد: «برای سوال از عملکرد سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باید از رئیس‌جمهوری سوال کنیم اما با تبدیل این سازمان به وزارتخانه این نقص برطرف می‌شود. این سازمان در گذشته زیرنظر وزارت فرهنگ و ارشاد اداره می‌شد، با ارتقایی که برای این سازمان در نظر گرفته شد زیرمجموعه رئیس‌جمهوری قرار گرفت و اکنون دیگر به مجلس پاسخگو نیست.» زهرا احمدی‌پور، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همان روزهای اول چنین پاسخی به طرح موضوع داد: «اگرچه اطلاع ندارم این تبدیل با چه رویکردی مورد توجه نمایندگان مجلس قرار گرفته، معتقدم نظریه تغییر ساختار سازمان با هدف انجام دادن مناسب‌تر تکالیف و وظایف نیازمند بررسی‌های کارشناسی است.»او بر این موضوع تأکید کرد که تفاوت فعالیت در قالب سازمان با وزارتخانه باید عینی شود، مسأله‌ای که هنوز روشن نشده است: «سازمان در وضع فعلی، خود را قایل به پاسخگویی به مجلس می‌داند و اهداف مشخص‌شده را دنبال می‌کند، تغییر ماهیت اداری سازمان و اصلاح ساختار اداری، الزامات مطالعاتی خاصی می‌طلبد؛ به همین دلیل، باید قبل از هر اقدامی این مطالعات با دسته‌بندی انجام شود تا بتوان در ادامه تصمیم‌گیری کرد.»
نگران عجله مجلسی‌ها هستم
مرتضی شکوهی، مدیرکل امور مجلس در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معتقد است مجلس نباید با عجله پیش برود. او می‌گوید: «به انجام رسیدن یا نرسیدن ماجرای تبدیل سازمان را اگر کنار بگذاریم، نگرانی اصلی من این است که طرحی با این میزان اهمیت، نباید با عجله پیش برود چرا که در نتیجه در فرآیند اجرا مشکلات زیادی پیش خواهد آمد.» شکوهی به ادغام سازمان‌های تربیت بدنی و جوانان و تشکیل وزارت ورزش و جوانان اشاره می‌کند که مجلس هشتم در سال ۱۳۸۹به تشکیل آن رأی داد تا عالی‌ترین مرجع رسیدگی به ورزش و جوانان باشد اما درنهایت «جوانان» در این میان مغفول ماندند: «آن زمان من نیروی مرکز پژوهش‌های مجلس بودم و بحث بر سر این بود که سازمان جوانان فرابخشی است و امورات آن در قالب وزارتخانه نمی‌گنجد و امروز می‌بینیم که با ادغام آن دو سازمان، بحث جوانان کاملا فراموش شده و بسیاری حتی آن را وزارت ورزش می‌نامند، این نتیجه کاری است که بدون کارشناسی به انجام رسیده است.»اگرچه بعضی موافقان طرح معتقدند قدرت اجرایی وزیر از معاون رئیس‌جمهوری بیشتر است، اما این مقام مسئول در معاونت امور مجلس سازمان نظری مخالف دارد: «یک وزیر تنها می‌تواند از اداره خودش در استان‌های دیگر سوال کند و ناظر باشد اما معاون رئیس‌جمهوری اجازه سوال از تمام ارگان‌های اجرایی را دارد. چرا که بسیاری از مسائل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور فرابخشی است و ارگان‌های مختلفی در آن درگیرند. بنابراین نتیجه به سرانجام رسیدن این طرح، تقلیل سازمان از جایگاه کنونی‌اش خواهد بود و چه بسا دیگر حتی رئیس‌جمهوری هم پشتوانه‌اش نیست.» اصلی‌ترین دغدغه نمایندگان مجلس «پاسخگویی» است. شکوهی در پاسخ به این سوال که سازمان میراث فرهنگی چه برنامه‌ای برای ارتباط و پاسخگویی به مجلس دارد، می‌گوید: «به‌تازگی در بخش پاسخگویی به مجلس رویه خوبی شکل گرفته است اما مسأله اینجاست که توان سازمان یا حتی وزارتخانه برای پاسخگویی محدود است و نمی‌تواند به همه پاسخگو باشد.» او تأکید می‌کند که حتی اگر وزارتخانه هم بشود معجزه‌ای در این‌باره رخ نخواهد داد.
آیا قرار است بودجه وزارتخانه بیش از سازمان باشد؟ مدیرکل امور مجلس معتقد است که نه «دولت درنهایت محدودیت مالی دارد. هرچند همین حالا هم سازمان درباره بودجه منع قانونی ندارد. بودجه سازمان میراث فرهنگی سال گذشته افزایشی جهشی داشت و دولت به این جمع‌بندی رسید که ٤٥درصد افزایش بودجه برای سازمان قایل باشد.» «داشتن نگاه کارشناسانه و غیرسیاسی به «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» و در صورت امکان، تغییر جایگاه این سازمان از معاونت ریاست‌جمهوری به وزارتخانه» این یکی از بندهای میثاق‌نامه پویش پاسداری از میراث فرهنگی و طبیعی است. این پویش از آغاز فعالیتش جلسات مختلفی با کارشناسان و نمایندگان مجلس برگزار کرده و حتی بعضی مسئولان پیشین سازمان میراث فرهنگی هم به آن پیوسته‌اند. علیرضا افشاری، فعال میراث فرهنگی و سخنگوی این پویش که معتقد است تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی به سبب نظارت دقیق‌تر نمایندگان بر آن، تخصصی شدن مدیران آن و جذب بودجه طرحی مثبت است، می‌گوید: «سازمان‌ها هیچ توانی ندارند، آنها مشغول کارند اما محیط زیست و میراث فرهنگی تخریب می‌شود حتی وزارتخانه‌ها در عمل برای سازمان تره هم خرد نمی‌کنند، برای همین پیگیر این موضوع شدیم.»
حرف موافقان طرح یکی است: «این سازمان حیاط خلوت و سکوی پرش افراد مختلف شده است؛ افراد غیرمتخصص. بعد از این برای گرفتن بودجه توان چانه‌زنی بیشتر می‌شود و با وزارتخانه‌شدن این بودجه‌ها قابل قبول نیست. در عوض حتی نماینده‌های مجلس هم مجبورند بودجه را برای وزارتخانه بگیرند.»
از ابتدا قرار بود وزارتخانه باشد، نگذاشتند
«مجلس باز هم پیگیر این مسأله شده و هر بار عقب‌نشینی کرده است؛ اما این بار امیدواریم.» اردشیر اروجی، کارشناس گردشگری و مدیرکل سابق دفتر آمار و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی که خود را فعالان اصلی در زمان ادغام دو سازمان و تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بوده، طرح کنونی را مثبت می‌داند و می‌گوید: «اتفاقا زمان خوبی هم مطرح شده و اگر به سرانجام برسد، بعد از انتخابات رئیس‌جمهوری جدید می‌تواند وزیر جدیدی برای میراث فرهنگی، صنایع دستی انتخاب کند.»او که از ایده‌پردازان ادغام سازمان‌های میراث فرهنگی و گردشگری بوده، ماجرای این ادغام را اینطور توضیح می‌دهد: «از همان ابتدا ما دنبال وزارتخانه شدن این سازمان بودیم اما درنهایت لایحه در قالب سازمان رأی گرفت. آن زمان در سال ٨٣ در مجلس یک سال کار کارشناسی برای این طرح انجام گرفت. کمیسیونی مشترک مرکب از کمیسیون فرهنگی و اجتماعی تشکیل شد و پیشکسوتان میراث فرهنگی و گردشگری تمام آن سال به مجلس دعوت می‌شدند تا تصمیم بر طرح تشکیل وزارتخانه گرفته شد. با رئیس‌جمهوری دولت اصلاحات هم صحبت شد و مکاتبات زیادی انجام گرفت.»اروجی ادامه می‌دهد: «لایحه اگر چه در قالب تشکیل وزارتخانه به مجلس به صحن علنی مجلس رفت و رأی گرفت اما عده‌ای از نمایندگان تشکیک کردند و کار را عقب انداختند. آنها به جای این‌که یک ساعت بعد رأی‌گیری کنند، برنامه را به روز بعد انداختند تا بعضی نمایندگان برای لابی و متوقف‌کردن این لایحه فرصت کافی داشته باشند.»از مزایای طرح می‌گوید: «حدود ١٣سال است که این سازمان تشکیل شده و عملکرد سازمانی که سال ١٣٨٥ گردشگری هم در آن ادغام شده، نشان می‌دهد نتوانسته از پس اجرای درست بربیاید چرا که وظایف به این سنگینی در حد سازمان نیست و باید در ارگانی بزرگتر پیگیری شود. در این مدت تقریبا هر سال یک رئیس جدید بر مسند نشسته و خیلی زود عوض شده است؛ همین دولت سه بار، دولت احمدی‌نژاد هشت بار.» حرف او با دیگر منتقدان چندان فرقی ندارد: «اینجا در این سال‌ها حیاط‌خلوت دولت شده، هر کسی که خواسته مطرح شود اول به این سازمان آمده و بعد به وزارتخانه‌ها و سمت‌های دیگر رسیده. در حالی که ما نیاز به افراد متخصص داریم. »
او ادامه می‌دهد: «من اینها را به‌عنوان کارشناس می‌گویم، ما می‌خواهیم میراث نجات پیدا کند. میراث فرهنگی ایران در دنیا سرآمد است، ایران بهشت باستان‌شناسی جهان است، پس باید برای این ظرفیت اصلی کشور تشکل مقتدری وجود داشته باشد.»
طرح تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دارای یک ماده واحده و دو تبصره است که در ماده واحده آن آمده است: سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تمامی اختیارات و وظایفی که سازمان مذکور به موجب قوانین و مقررات دارا است به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی تبدیل می‌شود. براساس تبصره یک ماده واحده این طرح و در صورت تصویب نهایی، تمامی امکانات و اموال نیروی انسانی این سازمان در اختیار وزارتخانه جدید قرار می‌گیرد و در تبصره ٢ نیز آمده است: شرح وظایف این وزارتخانه مطابق قوانین مورد عمل سازمان مذکور خواهد بود و دولت موظف است تغییرات در شرح وظایف وزارتخانه جدید را حداکثر در مدت یک‌سال برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارایه کند.
آیا بودجه افزایش می‌یابد؟آیا اختیارات وزیر بیشتر می‌شود؟ آیا نظر کارشناسان را جویا شده‌اند؟ هنوز جزییات بیشتری درباره طرح داده نشده است.
