شطرنج مسکو-واشنگتن در سوریه
معادلات در صحنه نبرد سوریه تبدیل به یک صفحه شطرنج میان امریکا و روسیه شده است و اکنون با احتیاط فراوان هرکدام مهره‌های خود را جابه‌جا می‌کنند و منتظر اقدام بعدی طرف مقابل می‌نشینند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، روز جمعه و پس از حمله موشکی ایالات متحده به فرودگاه شعیرات در استان حمص سوریه، ناوچه روسیه مسلح به موشک‌های کروز در خاورمیانه به مدیترانه آمد تا نمایشی ظاهری را در مقابل حمله نظامی از سوی امریکا به نمایش بگذارد. رسانه‌های دولتی روسی گزارش دادند که ناوچه دریاسالار گریگوروویچ در یک پایگاه تدارکاتی در طرطوس سوریه مستقر شده است. از سوی دیگر روسیه تجهیزاتی را به این منطقه ارسال کرده است و متعهد به تقویت دفاع هوایی سوریه پس از حمله امریکا به پایگاه هوایی شعیرات در غرب سوریه شده است.
از سوی دیگر کاخ سفید نیز در نشست خبری سخنگوی خود مشخص نکرد که اقدام نظامی امریکا یک اقدام مقطعی بوده یا بخشی از یک استراتژی جدید طراحی شده علیه قابلیت‌های نظامی دولت سوریه است و هنوز هم مشخص نیست که سیاست اصلی امریکا در خصوص اینکه اسد باید از چرخه سیاسی سوریه خارج شود یا خیر هنوز مشخص نیست. رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه امریکا نیز اعلام کرد هرچند که از موضع روسیه نسبت به حمله امریکا به سوریه ناامید شد اما متعجب نشده است.
با این وجود آنگونه که خبرگزاری دولتی تاس روسیه عنوان کرد؛ ناوچه روسیه تجهیزات مختلفی را به سوریه منتقل کرده است و به نقل از یک منبع نظامی- دیپلماتیک روسیه که نخواست نامش فاش شود نیز گفت: حضور مستمر این ناوچه در تحولات منطقه‌ای بستگی به شرایط سوریه دارد و فعلا بیش از یک ماه برنامه‌ریزی شده تا این ناوچه در سوریه مستقر باشد. کشتی، مجهز به موشک‌های کروزی است که در تمرینات دریای سیاه مورد استفاده ارتش روسیه قرار گرفته است. به گزارش سی‌ان‌ان، این اقدام روسیه یک نوع نمایش قدرت در منطقه است تا نشان دهد ساختار نظامی روسیه در سوریه تغییر نکرده است و به همه یادآوری کند که طی هجده ماه گذشته توانمندی و امکانات خود در سوریه را گسترش داده و کاملا در منطقه مستقر است. موضوعی که ناتو آن را یکی از بزرگ‌ترین استقرارهای روسیه در طول سالیان گذشته نامیده است.
با این وجود کاخ سفید اصلا علاقه‌مند نیست تا در خصوص گام‌های بعدی خود در سوریه سخن بگوید. شان اسپایسر سخنگوی کاخ سفید گفت: این حمله موشکی امریکا بسیار قاطع، موجه و متناسب بود. اما از ارایه جزییات بیشتر در این خصوص طفره رفت. با این وجود شان اسپایسر در خصوص ماندن یا رفتن اسد سخن مستقیم و جدی را مطرح نکرد. او در پاسخ به این موضوع گفت اول و مهم‌تر از کنار رفتن رییس‌جمهور سوریه این موضوع مهم است که مطمئن شویم که دولت سوریه و حکومت اسد دیگر از سلاح‌های شیمیایی استفاده نمی‌کند. همچنین رکس تیلرسون وزیر امور خارجه امریکا نیز روسیه را متهم کرد که نتوانسته به وعده خود برای از بین بردن سلاح‌های شیمیایی سوریه عمل کند و شکست خورده است. وی افزود: این واضح است که روسیه در مسوولیت خود در راستای تعهدی که در سال 2013 به جامعه جهانی برای از بین بردن سلاح‌های شیمیایی سوریه داده بود عمل کند. او با این حال تاکید کرد که یا روسیه در اقدام دولت سوریه همدست است یا به سادگی می‌توان گفت که در به پایان رساندن مسوولیت خود بی‌کفایت بوده است.
اتهام امریکا علیه روسیه
مقامات امریکایی گفته‌اند که پنتاگون به دنبال هرگونه شواهدی خواهد بود که متوجه شود آیا روسیه در حمله شیمیایی هفته گذشته همدست دولت سوریه بوده است یا خیر. یک مقام نظامی امریکا در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان مدعی شد که پنتاگون به طور جدی در حال بررسی این موضوع است که آیا جنگنده‌های روسی نیز در این عملیات حضور داشتند یا خیر.
یک مقام دفاعی امریکایی نیز مدعی شده است که یک هواپیمای بدون سرنشین روسیه پس از حمله شیمیایی خان شیخون در منطقه دیده شده و بر فراز منطقه‌ای که مجروحان تحت مداوا قرار گرفتند حضور پیدا کرده است. با این حال آنگونه که سی‌ان‌ان عنوان کرده بحث همدستی روسیه در این عملیات را از سوی دیمیتری پسکوف،سخنگوی کرملین جویا شده است که وی در پیامی مکتوب آن را رد کرد.
دونالد ترامپ نیز گفته است من دستور دادم تا به فرودگاه شعیرات حمله صورت گیرد چراکه ایالات متحده معتقد است که جنگنده‌ها حمله شیمیایی را در آنجا آغاز کردند. با این وجود ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه حمله امریکا به خاک سوریه را یک نوع تجاوز خواند و آن را محکوم کرد و گفت که این اقدام امریکا نقض قوانین بین‌المللی است. با این وجود تیلرسون گفت هرچند از واکنش روسیه نا امید شدم اما جای تعجب نیست که روسیه این اقدام را غیرقانونی می‌داند.
سناتور آلکسی پوشکوف نیز نسبت به موضع تیلرسون ابراز نا امیدی متقابل کرد و گفت تیلرسون بهتر است از اهرم خود در امریکا در راستای مذاکرات آتی با روسیه استفاده می‌کرد. گفتنی است طبق برنامه از قبل تعیین شده بناست رکس تیلرسون با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه به زودی در مسکو دیدار و گفت‌وگو کنند. با این حال پوشکوف در توییتر خود نوشت، شرایط برای مذاکرات در مسکو حتی بدتر از دوره وزیر خارجه سابق امریکا جان کری است. نیکی هیلی، سفیر ایالات متحده در سازمان ملل نیز در جلسه فوری شورای امنیت نیز هشدار داد که ایالات متحده آماده انجام اقدامات بیشتر در راستای مقابله با استفاده سوریه از سلاح‌های شیمیایی است. وی همچنین در این نشست به‌شدت از روسیه به دلیل حمایت از دولت سوریه انتقاد کرد. او مدعی شد، هربار که اسد از خط نجابت انسانی عبور کرده است روسیه در کنار او ایستاده است. هیلی به اعضای شورای امنیت خطاب به روسیه گفت: خرس‌ها مسوولیت قابل توجهی برای استفاده اسد از سلاح‌های شیمیایی دارند.
ریک فرانکونا، تحلیلگر نظامی سی‌ان‌ان می‌گوید: تصمیم برای حمله به پایگاه هوایی شریعات در وضعیت کلی نیروها برروی زمین سوریه تغییر ایجاد می‌کند. ایالات متحده و روسیه پیش‌تر در سوریه شروع به همکاری کرده بودند. هرچند این همکاری‌ها در سطوح پایین بود اما آن را می‌توان مداوم دانست و حتی همکاری‌هایی اضافی برای مبارزه با داعش میان دو طرف در جریان بود که این بسیار خوب بود. اما حالا می‌توان تغییرات در صحنه نبرد پس از این حمله را مشاهده کرد.
هشت سوال از رییس‌جمهور ترامپ
رییس‌جمهور دونالد ترامپ بزرگ‌ترین حرکت ریاست‌جمهوری خود را از زمان ورود به کاخ سفید با حمله به خاک سوریه انجام داد. هرچند دونالد ترامپ می‌تواند به لحاظ سیاسی یک رهبری قوی و قاطع را از خود به نمایش بگذارد. اما این اقدام در حالی که اکنون امریکا درگیر یک بحران داخلی است و یک دستورالعمل مشخص در سیاست داخلی خود ندارد اما به نظر می‌رسد دونالد ترامپ تلاش کرده که با نمایش یک رهبری مقتدر و تایید قاضی گورسوچ نامزد ترامپ برای دیوان عالی کشور امیدوار است تا ریاست‌جمهوری خود را در مسیری مناسب قرار دهد. اما حمله ترامپ به سوریه سوالات بیشتری را نسبت به پاسخ‌های آن به وجود آورده است. اینکه چگونه امریکا در جایگاه نخست قرار دارد که در سیاست اصلی دونالد ترامپ قرار داشت یا اینکه این به معنای تغییر در رویکرد خود در قبال با سوریه و روسیه است. با این وجود خبرنگاران شبکه خبری NPR امریکا سوالات کلیدی را پس از حمله امریکا به سوریه از رییس‌جمهور مطرح کرده و به آن تا حدودی پاسخ می‌دهند.
در سوال اول این موضوع مطرح می‌شود که آیا این اقدام شروع یا تمام شده و این اقدام چه معنایی خواهد داشت؟ تام بومن، خبرنگار عنوان کرد که هیچ نشانه از اقدامات دیگر نیست. این یک ماموریت به‌شدت متمرکز بود. سناتور جان مک کین از آریزونا هرچند از این اقدام دفاع کرد اما گفت هیچ نشانه‌ای برای ادامه آن وجود ندارد.
سوال دوم این است که آیا این حمله می‌تواند اقدامات بشار اسد را تغییر دهد؟ خبرنگار میشله کلمن در حوزه وزارت خارجه می‌گوید: این یکی از سخت‌ترین پاسخ‌ها را خواهد داشت زیرا اسد بسیاری از خطوط قرمز را بدون مواجهه با عواقب خاص آن عبور کرده است. ولی برخی نیز این سوال را مطرح می‌کنند که آیا این یک اقدام تحریک‌آمیز از سوی بشار اسد بوده است؟ برخی معتقدند که بشار اسد خواسته تا میزان واکنش دولت جدید امریکا را مورد سنجش قرار دهد. با این وجود سردبیر ارشد بین‌الملل NPR معتقد است که تغییر رویه اسد توسط مسکو صورت می‌گیرد.
سوال سوم این است که روسها به‌شدت از این حرکت توسط ایالات متحده انتقاد کردند، این موضوع چه معنی و چه پیامدهای بالقوه برای ارتباط میان مسکو واشنگتن خواهد داشت لوسین کیم خبرنگار در مسکو می‌گوید که روسها خط رفع اختلاف‌ها را قطع کردند که این اقدامی بسیار جدی است. زیرا ایالات متحده و روسیه یک خط بین پنتاگون و مسکو راه‌اندازی کرده بودند که مطمئن شوند سر راه یکدیگر در سوریه قرار نمی‌گیرند. روسها این خطر ارتباطی را همواره موفق می‌دانستند زیرا جلوی هرگونه درگیری احتمالی را گرفته است. اما قطع این ارتباط را می‌توان یک تغییر بزرگ دانست. این خط ارتباطی جلوی درگیری‌های تن به تن را گرفته بود و این یک اتفاق بزرگ بود اما حالا این خط رسما خاموش شده است. به گفته این خبرنگار شبکه NPR پاسخ آنها خیلی سخت بود. زیرا آنها به سرعت واکنش نشان دادند و بیانیه‌ای را در پنج زبان مختلف پس از حمله منتشر کردند. روسها واقعا، واقعا، واقعا ناراحت هستند. آنها امید فراوانی به رفع اختلافات با روی کار آمدن ترامپ بسته بودند اما حالا این امر محقق نشده است.
سوال چهارم در خصوص سفر وزیر خارجه امریکا، رکس تیلرسون به مسکو است. او کسی است که یک نشان دوستی از رییس‌جمهوری روسیه دریافت کرده است. اما او حالا به‌شدت علیه نقش روسیه در سوریه انتقاد می‌کند و سخن می‌گوید. تیلرسون در این سفر تا چه حد تحت فشار است و تا چه میزان می‌تواند قابلیت‌های خود را به نمایش بگذارد؟به گفته میشله کلمن در حال حاضر مقامات امریکایی در این سفر باید در خصوص حمله شیمیایی صحبت کنند. در صورتی که قرار بود این سفر با بررسی امکان همکاری با روسیه در مبارزه با داعش همراه شود. اما حالا شرایط به طور کامل تغییر کرده است و روسها نیز به نظر می‌رسد که امیدهای خود برای رفع اختلافات را از دست داده‌اند.
پنجمین سوال این است که با توجه به تنش‌ها قبل از هرچیزی چه موضوعی را باید با روسها مطرح کرد؟ سردبیر ارشد NPR معتقد است که قبل از هرچیز ضروری است که به روسها هشدار داد که نیروهای آنها در معرض خطر پس از افزایش حملات امریکا قرار نگیرند.
سوال ششم نیز این است که دونالد ترامپ چگونه می‌خواهد با تغییری که به وجود آورده پیش برود؟دونالد ترامپ همواره از حملات به خاورمیانه انتقاد کرده است. او در انتخابات گفت که ما در حال حاضر 6تریلیون دلار صرف جنگ در خاورمیانه کرده‌ایم و حالا هیلاری می‌خواهد یک جنگ را در سوریه آغاز کند که می‌تواند به جنگ جهانی منجر شود. تامارا کیت، خبرنگار کاخ سفید می‌گوید: معلوم نیست که چه اتفاقی در محاسبات دونالد ترامپ به وجود آمده است. اما به نظر می‌رسد رویکرد او آن گونه که انزواطلبانه نشان می‌داد، نیست.
سوال هفتم این است که آیا این اقدام قانونی بود و چه توجیه قانونی برای آن وجود داشت؟ با این وجود می‌توان گفت که در کل دموکرات‌ها و جمهوریخواهان از حرکت ترامپ پشتیبانی کردند. اما تقریبا تمامی اعضای کنگره اعتقاد داشتند که دونالد ترامپ برای انجام اقدامات گسترده‌تر باید اجازه کنگره را داشته باشد. با این حال برخی معتقدند نباید این اقدام دولت سوریه بی‌پاسخ باقی می‌ماند. سوال هشتم و آخر این است که آیا حمله ترامپ به سوریه چشم‌انداز صلح را تغییر می‌دهد؟کلمن خبرنگار NPR می‌گوید: مخالفان قطعا امیدوارند که روند صلح تغییر کند؛ آنها مدت‌ها بود که خواهان چنین اقداماتی از سوی امریکا بودند. با این حال بسیاری معتقدند که این گونه حملات می‌تواند به مراکز نظامی دولت سوریه ادامه پیدا کند.
