گسترش رابطه با مسکو بدون مانع
سفر دو‌روزه رئیس‌جمهوری به مسکو، یکی از راهبردی‌ترین سفرهای خارجی در دولت یازدهم بود؛ سفری که از نظر تجاری، اقتصادی، سیاسی و منطقه‌ای اهمیت داشت.
تقریبا هیچ حوزه‌ای از موضوعات مورد علاقه دو کشور در این سفر مغفول نماند. حسن روحانی در سفر به مسکو با نخست‌وزیر و رئیس‌جمهوری این کشور دیدار کرد و ١٤ سند همکاری بین دو کشور امضا شد. علاوه‌بر‌این، دو کشور در موضوعات مورد علاقه نیز تأکید کردند. حسن روحانی یادآوری کرده که روابط دو کشور از سطح عادی فراتر رفته و در همین زمینه قرار شد که نقشه راه اجرای پروژه‌های همکاری تهران و مسکو محقق شود. دو طرف تصمیم گرفتند که حجم مبادلات تجاری سالانه را به ۱۰ میلیارد دلار برسانند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، براساس اعلام وزارت توسعه اقتصادی روسیه «در ژانویه سال ٢٠١٧ حجم مبادلات ایران و روسیه در مقایسه با ژانویه سال ٢٠١٦، ٩٨ درصد بیشتر شده و به ١٥٥,١ میلیون دلار رسیده است. در ضمن صادرات روسیه ٢.٧ برابر رشد داشته و ١١٧.٧ میلیون دلار و واردات از ایران ٦.٣ درصد و ٣٧.٣ میلیون دلار بوده است». همچنین صادرات ماشین‌آلات و فناوری از روسیه رشد هفت‌برابری داشته است. اگرچه اهداف اقتصادی تعریف‌شده در این سفر از اهمیت بالایی برخوردار است؛ اما نمی‌توان از ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی این سفر غافل شد. حسن روحانی در حالی میهمان ویژه کاخ کرملین شد که پیش از او رجب طیب اردوغان و بنیامین نتانیاهو نیز در همان صندلی میهمان ویژه، کنار ولادیمیر پوتین نشستند. بدیهی است که هر‌یک از این میهمانان نیز دنبال اهداف استراتژیک خود در این سفر بودند. منطقه آشوب‌زده است و بحران سوریه کم‌و‌بیش همه را درگیر کرده؛ اما هر‌کدام از طرفین دنبال اهدافی است تا به دنبال بحران سوریه به آن دست یابند. روسیه و ایران در‌این‌بین ائتلافی راهبردی دارند که ترکیه نیز در بخشی از آن با این دو همراه است. اجلاس‌های چند‌ماهه اخیر در آستانه و تداوم آتش‌بس در سوریه جزء یکی از دستاوردهای این اجلاس است. حالا در سفر روحانی به مسکو، به اهداف منطقه‌ای و اهداف تجاری دو طرف تأکید شده است. روحانی در دیدار با پوتین تأکید کرده که «در مسیر روابط مشترک ایران و روسیه هیچ مانعی وجود ندارد». او همچنین از روابط راهبردی دو طرف سخن گفته است.
٢ واحد جدید در بوشهر
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، حسن روحانی در نشست هیئت‌های عالی‌رتبه ایران و روسیه تأکید کرد: روابط دو کشور وارد مرحله‌ای تازه شده و ما اکنون می‌توانیم در این مرحله از روابط پایدار و بلندمدت سخن بگوییم. رئیس‌جمهوری اختصاص نخستین سفر خارجی خود را در سال جدید به روسیه، نشان‌دهنده اهمیتی برشمرد که تهران برای روابطش با همسایگان منطقه‌ای و به‌ویژه مسکو قائل است. روابط ایران و روسیه گام‌به‌گام در حال توسعه و شتاب در همه حوزه‌ها، به نفع منافع دو ملت و همچنین منطقه است. رئیس‌جمهوری با اشاره به هشت دیدار خود با رئیس‌جمهوری روسیه در سه‌ونیم سال گذشته، گفت: با هر ملاقاتی، تحرکی در روند روابط تهران - مسکو ایجاد شده و بی‌تردید این دیدار نیز تحرک تازه‌ای در روابط ایجاد خواهد کرد. وی به موضوع همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دو کشور به‌ویژه در عرصه مبارزه با تروریسم اشاره کرد و افزود: ایران و روسیه در سال‌های اخیر و در همکاری‌های خود برای مبارزه با تروریسم و ثبات منطقه، تجربیات نو و موفقی داشتند و هدف نهایی ما کمک به صلح و ثبات و توسعه در منطقه است و این روابط دوجانبه، به زیان کشور ثالثی نخواهد بود. رئیس‌جمهوری روسیه نیز در این نشست گفت: «روسیه، جمهوری اسلامی ایران را شریک خوب و قابل اعتماد خود می‌داند». ولادیمیر پوتین با اشاره به روابط دیرینه ایران و روسیه گفت: ما مصمم به توسعه همکاری‌ها در همه حوزه‌ها با جمهوری اسلامی ایران هستیم. وی به همکاری‌های دو کشور در عرصه مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی اشاره کرد و گفت: در حوزه مسائل بین‌الملل و حل‌وفصل این مسائل، دو کشور همکاری خوب و مفیدی دارند و به این همکاری‌ها شتاب خواهند داد. رؤسای جمهوری دو کشور همچنین پایبندی تغییرناپذیر طرف‌ها به مفاد «معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه» مورخ ۲۲ اسفند ۱۳۷۹ شمسی برابر با ۱۲ مارس سال ۲۰۰۱ میلادی را که نشان‌دهنده سنت‌های دیرینه حُسن هم‌جواری، دوستی و همکاری متقابل دو ملت ایران و روسیه و سیاست خارجی صلح‌جویانه دو کشور است، خاطر‌نشان کردند. در بیانیه مشترک دو طرف نیز بر همکاری در حوزه روابط دوجانبه و همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای تأکید شده است. بیانیه مشترک دو طرف از توافق‌های انجام‌گرفته در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی خبر می‌دهد و بر «برداشتن قدم‌های جدید برای ارتقای سطح روابط و گسترش عرصه‌های تعامل و مشارکت ایران و روسیه» تأکید کرده است. در زمینه توافق‌های اقتصادی، دو واحد نیروگاه اتمی جدید در بوشهر، ایجاد یک نیروگاه حرارتی در بندرعباس، توسعه ارتباط خط‌آهن بین دو کشور و کمک روسیه در برقی‌کردن خط‌آهن گرمسار – اینچه‌برون مقرر شده است. به گفته حسن روحانی، از دیگر موضوعات مورد مذاکره، خط ترانزیت شمال - جنوب و اتصال مسکو به بندرعباس بوده که قرار است جزئیات آن در نشست‌های کارشناسی تکمیل شود.
نقشه راه تا ٢٠٢٠
اشاره آقای روحانی به موضوع مسیر «شمال – جنوب» است که در دهه ١٣٧٠ شمسی و زمانی مطرح شد که دولت وقت جمهوری اسلامی ایجاد خط ترانزیت شرق به غرب، موسوم به «طرح جاده ابریشم» را مطرح کرده و معتقد بود که به این وسیله، ایران می‌تواند علاوه بر ارتباط اقتصادی با اروپا و برخورداری از روابط تجاری گسترده‌تر با شرق آسیا، به‌عنوان یک مرکز ترانزیت مهم بین دو طرف ایفای نقش کند. روحانی همچنین بررسی رژیم حقوقی دریای خزر و اقدامات لازم در این زمینه را از دیگر موضوعات مورد مذاکره در این سفر توصیف کرد.
در بیانیه مشترک دو طرف بر «تحقق نقشه راه» گسترش همکاری دوجانبه تا سال ٢٠٢٠ میلادی تأکید شد. از جمله موارد دیگر در این بیانیه، گسترش همکاری بانکی بین دو طرف و «استفاده از ارزهای ملی» در مبادلات تجاری دوجانبه است. با توجه به مشکلات ارزی ایران و روسیه در نتیجه کاهش بهای جهانی نفت، به نظر می‌رسد دو طرف در نظر دارند مبادلات تجاری خود را بدون استفاده از ارز معتبر گسترش دهند. در این بیانیه از «تحریم‌های یک‌جانبه علیه کشورها برای پیشبرد اغراض سیاسی» انتقاد شده که قاعدتا به تحریم‌های یک‌جانبه غرب و به‌ویژه آمریکا علیه جمهوری اسلامی و همچنین تحریم‌های جاری علیه روسیه به دلیل سیاست آن کشور در اوکراین اشاره دارد.
مسائل منطقه‌ای
رئیس‌جمهوری روسیه با اشاره به اینکه در مذاکرات با آقای روحانی درباره مسائل منطقه نیز گفت‌وگوهایی داشتیم، تصریح کرد: در این دیدار مشکلات منطقه‌ای و بین‌المللی را بررسی کردیم. مواضع دو کشور در بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مشترک است. مبارزه با تروریسم مورد توجه دو کشور قرار دارد و گفت‌وگوهایی درباره مبارزه با داعش و جبهه النصره و عادی‌سازی اوضاع در سوریه داشتیم. پوتین ادامه داد: برقراری آتش‌بس در سوریه و حفظ تمامیت ارضی سوریه با مشارکت ایران، روسیه و ترکیه به‌عنوان کشورهای تضمین‌کننده گفت‌وگوهای آتش‌بس نیز در مذاکرات ما مورد توجه جدی بود. بازگشت امنیت به سوریه برای ما اهمیت زیادی دارد و تلاش داریم گفت‌وگوهای ژنو به فرجام برسد. ایران و روسیه به دنبال آشتی ملی در سوریه هستند. از نظر روسیه مذاکرات میان طرف‌های مختلف در مسکو و همچنین گفت‌وگوهای سازنده با ایران می‌تواند مثمرثمر باشد. روحانی نیز در این مورد گفت: در مذاکرات مشترک همچنین درباره مسائل منطقه‌ای و بحث صلح و امنیت در منطقه، ایجاد روابط نزدیک‌تر بین ملت‌ها و کشورهای منطقه و نگرانی‌هایی که نسبت به سوریه، یمن و سایر کشورهای منطقه وجود دارد، گفت‌وگوهای خوبی داشتیم. همکاری‌هایی که در مبارزه با تروریسم وجود داشته، تا پایان تحرکات تروریستی ادامه خواهد داشت و همچنین مذاکرات صلحی که با همکاری ایران، ترکیه و روسیه بنا نهاده شده است، ادامه خواهد یافت تا مردم سوریه بتوانند به حقوق ملی خودشان دست یابند. در موضوعات بین‌المللی، روابط نزدیکی بین ایران و روسیه وجود دارد. کمک‌هایی که روسیه در اجرای برجام داشته و همکاری‌های دو کشور در مسائل هسته‌ای و نیروگاهی در چارچوب مقررات بین‌المللی و معاهدات آژانس انرژی اتمی و توافق برجام ادامه خواهد یافت. دو کشور بر استحکام و اجرای برجام و ایجاد هماهنگی بیشتر در زمینه مسائل و همکاری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز تأکید دارند.
در جریان سفر روحانی به روسیه، پوتین نسخه خطی نفیس قرآن کریم به خط احمد نیریزی به او هدیه داد. همچنین دکترای افتخاری دانشگاه دولتی مسکو به رئیس‌جمهوری اعطا شد و روحانی در جمع استادان و دانشجویان این دانشگاه درباره مهم‌ترین مسائل بین‌المللی سخنرانی کرد. همچنین روحانی در جریان سفر رسمی به روسیه، با حضور در آرامگاه سرباز گمنام در مسکو، به قربانیان جنگ جهانی دوم ادای احترام کرد.
------------------------------
سفری موفق در زمینه روابط دوجانبه
با بهرام امیراحمدیان، استاد جغرافیای سیاسی و استاد دانشگاه تهران که سال‌هاست در حوزه روسیه متمرکز است، درباره سفر رئیس‌جمهوری به روسیه گپ زدیم:
در سفر آقای روحانی به مسکو، هم اهداف تجاری و هم اهداف بین‌المللی دنبال شد. به نظر شما در توافق‌های انجام‌شده، کدام‌یک از این اهداف اهمیت بیشتری داشت؟
آنچه اکنون در رابطه دو کشور مهم و در دسترس است، مسائل تجاری و اقتصادی دو طرف است. موارد دیگر مذاکره‌شده از سوی دو طرف، مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی است که چون بازیگران متعددی دارد، ممکن است امکان دسترسی نداشته باشند؛ مثلا در موضوع صلح سوریه، بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در آن دخالت دارند که دستیابی به نتیجه را سخت می‌کند. این در حالی است که مسائل اقتصادی، بین دوکشور است و ساختارهای حقوقی و قانونی لازم بین ایران و روسیه فراهم و موانع آن برطرف شده است. از‌این‌رو دو طرف می‌توانند به‌راحتی ابعاد اقتصادی و مبادلات خود را افزایش دهند. در این سفر اسناد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گسترده‌ای امضا شده است و موافقت‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه‌هایی که امضا شده، می‌تواند به قرارداد تبدیل شود و می‌توان بازتاب تصمیم افزایش رابطه دو طرف را دید. مثلا فروش هواپیمای مسافربری، برقی‌کردن راه‌آهن سمنان - گرمسار، احداث دو نیروگاه جدید در بوشهر از جمله اینهاست. افزایش صادرات روسیه به ایران نیز از نمادهای این افزایش همکاری است. از‌همین‌رو می‌توان گفت این سفر در زمینه‌های دوجانبه موفق‌تر بوده است. دسترسی به اهداف منطقه‌ای مدنظر دو طرف، به دلیل تعدد بازیگران تنها به همت دو رئیس‌جمهور وابسته نیست.
بین ١٤ سند همکاری امضا‌شده، کدام را از همه مهم‌تر می‌بینید؟
در زمینه مبادلات تجاری، اینکه دو کشور بر سر موضوعی توافق و تفاهمی را امضا کنند، یک اقدام دولتی است و در مرحله بعد کمیسیون‌های مشترک همکاری اقتصادی زمینه مبادلات تجاری را فراهم می‌کنند. در این بستر باید بازرگان‌های دو کشور و شرکت‌های خصوصی وارد این پروسه شوند. مثلا افزایش چند‌برابری گردشگران، موجب شده دو کشور به این جمع‌بندی برسند برای گردشگرانی که گروهی به روسیه سفر می‌کنند، روادید لغو شود. این‌طور روسیه می‌تواند جایگزین مناسبی برای گردشگران ایرانی به جای ترکیه باشد که با ناامنی مواجه است. در مبادلات تجاری حمل‌ونقل، کریدورهای تزانزیتی و راه‌آهن و نیروگاه تصمیمات در‌خور تأملی اتخاذ شده است. این حوزه‌ها مبادلات دو کشور را افزایش می‌دهد و در رابطه دو کشور تفاوت‌های چشمگیری را نسبت به گذشته شاهدیم و اینها تغییرات مثبتی است که بین دو کشور انجام گرفته است.
