خرید هواپیما سنگ محک برجام و لغو تحریم‌ها بود
«خرید هواپیما سنگ محک برجام و شکسته شدن تحریم‌ها بود.» آرش‌خدایی، قائم‌مقام سازمان هواپیمایی کشوری، چنین درباره قراردادهای خرید هواپیما و فرود ایرباس در ایران صحبت می‌کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران ، با او به گفت و گو نشستیم و او از زیر و بم صنعت هوایی کشور، روایت کرد.
صنعت هوایی ایران در اقتصاد و توسعه کشور چه تأثیری دارد؟
صنعت هوایی در توسعه کشور بسیار با اهمیت و تسهیل‌گر است و نقش آن قابل چشم پوشی نیست. ما به‌عنوان متولیان صنعت حمل و نقل هوایی اگر بخواهیم ابراز رضایت کنیم، امانتدار خوبی نبوده‌ایم. نمی‌خواهم شعارگونه صحبت کنم ولی صنعت حمل‌و‌نقل هوایی توانسته ثابت کند که از مؤلفه‌های پایداری خاص خود برخوردار است. ما رشد مداوم طولانی مدت ۶، ۷ درصدی در حمل‌و‌نقل مسافر داشته‌ایم. البته از منظر اقتصادی بودن فعالیت‌ها و از منظر کیفیت درک شده توسط مشتری، باید بیشتر کار کنیم و از این وضعیت راضی نیستم و به شخصه، باید مسئولیت خودم را بهتر انجام دهم.
با بیان آماری، اندازه ناوگان هوایی ایران چقدر است؟
در حال حاضر ۱۴ ایرلاین در کشور فعال هستند که فقط یک ایرلاین آن دولتی است. ۲۰ میلیون مسافر داخلی و ۸ میلیون مسافر خارجی داریم. حدود ۱۶۰ فروند هواپیما نیز به صورت فعال در ناوگان ما فعالیت دارند. از نظر این آمار، وضعیت خوبی داریم و از نظر نحوه کسب و کار، نشانه‌های امیدوار‌کننده‌ای آشکار شده است. سرمایه‌گذارهای اقتصادی و حرفه‌ای وارد این بخش شده‌اند. بخش‌های غیردولتی الان یا تنه به تنه دولت حرکت می‌کنند یا از دولت هم جلوتر زده‌اند. ایرلاین‌های منطقه‌ای و ایرلاین‌های بین‌المللی بخوبی فعالیت می‌کنند. بعد از توافق هسته‌ای و اجرای برجام نیز، چشم‌انداز خوب و نویدبخشی ایجاد شده است ولی باید بیشتر روی تنوع ناوگان و تنوع مسیر کار کنیم. البته این توسعه موانعی هم داشته است که بعضی از آنها در همین سال‌جاری برطرف شده‌اند.
دقیقاً چه موانعی برای توسعه صنعت هوایی وجود دارد و چه موانعی برداشته شده است؟
تا پیش از این در اتخاذ مدل‌های کسبوکار فضا بسته بود. دو مؤلفه اصلی نرخ بلیت و شبکه پرواز بازار را تحت کنترل داشتند. دولت تعیین می‌کرد بلیت باید به چه قیمتی فروخته شود. این مسأله دیگر اجازه نمی‌داد ایرلاین برند بسازد و از طرفی شبکه پروازی هم توسط دولت تعیین می‌شد. در این شرایط اولاً شرکت‌های هواپیمایی هیچ گونه قدرت انعطافی در مدل کسب و کار نداشتند. در بعضی از مسیرها به صورت سنتی ایرلاین‌هایی پرواز می‌کردند و ایرلاین‌های دیگر از آن بی‌بهره بودند. با وجودی که آزادسازی نرخ بلیت جزو احکام برنامه پنجم توسعه بود، آزادسازی نرخ بلیت و همچنین شبکه پروازی اجرایی نشده و مشکلات زیادی ایجاد شده بود. امسال، این آزادسازی‌ها تا اندازه‌ای صورت گرفت.
در مقابل آزادسازی، مقاومت‌هایی وجود دارد و غالباً مردم آزادسازی نرخ را با گران شدن هم‌معنا می‌دانند و نسبت به دولت احساس نارضایتی می‌کنند. در حوزه پروازی این مسائل وجود ندارد؟ اصلاً دولت چقدر با آزادسازی موافق است؟
در هر صورت مردم دولت را نماینده خود برای دفاع از حق می‌دانند و وقتی ببیند حاکمیت گفته است من از بازاری حمایت نمی‌کنم، برایشان نگرانی به وجود می‌آید. آن اتفاقی را که عده‌ای نگرانش هستند، تأیید می‌کنم. آزادسازی اگر بدون تدبیر انجام شود، تبعات منفی خواهد داشت. ولی ما در مکانیزم فکر شده و هوشمندانه این کار را انجام دادیم. به نظر ما آزادسازی در میان مدت و بلندمدت قطع به یقین به نفع مسافر خواهد بود. البته در حوزه پروازی ما در کوتاه‌مدت هم آثار مثبت دیده‌ایم. الان در مسیرها و قیمت‌های مختلف بلیت قابل خریداری کردن است، قبل از آزادسازی قیمت به این اندازه بلیت‌های متنوع فراهم نبود. تنوع قیمتی فضای بازار را خوب و بهتر کرده است. آزاد نبودن نرخ بلیت مشکلات زیادی برای ایرلاین‌های ایجاد می‌کرد. اگر ایرلاینی خدمات خوبی ارائه می‌دهد حقش این است که در فضای رقابتی کار کند و بلیت‌هایش قیمت بیشتری نسبت به دیگر ایرلاین‌ها داشته باشد. جالب اینجاست که بلیت ایرلاین‌های گران‌تر زودتر فروخته می‌شود. این یعنی مکانیزم بازار کار خودش را می‌کند و مردم متوجه می‌شوند اگر این بلیت گران‌تر است یعنی خدمات بهتری ارائه می‌دهد. بر همین اساس دولت از آزادسازی بلیت هواپیما حمایت می‌کند و پای این طرح ایستاده است.
تأخیرهای پرواز، مسأله‌ای است که مردم از آن شکایت زیادی دارند. این ماجرا انگار به صورت یک مشکل حل نشدنی در ایرلاین‌های ما تبدیل شده است. چرا مشکل تأخیرها هیچ‌وقت حل نمی‌شود؟
در خصوص تأخیر چند مسأله اثرگذار است. یک عامل مهم رشد فزاینده تقاضاست. تقاضای داخلی و خارجی خیلی زیاد است. اغلب ترافیک هوایی به اندازه‌ای زیاد است که تأخیر ایجاد می‌شود. همان‌طور که می‌بینید مثلاً در بزرگراه همت ترافیک ایجاد شده است، در مسیرهای هوایی هم به همین ترتیب است. البته، اصلاً نمی‌توان این دو را با هم قیاس کرد چرا که پیچیدگی‌های مسیرهای هوایی و صنعت هوایی بسیار بیشتر از این حرف‌هاست.
اما این را هم قبول دارم که برای حل مسأله تأخیرها، باید تلاش زیادی شود. حل این مسأله به حوزه‌های هوایی، منابع فرودگاهی، تسهیلات سرویس‌دهنده به مسافر و دروازه‌های پذیرش مربوط می‌شود. همزمان چند کار در صنعت دنبال می‌شود و باید به روش‌های مختلف ظرفیت‌سازی کنیم. با کارهایی که در دست انجام است، طی سال آینده اوضاع بهتر می‌شود.
قراردادهای خرید هواپیما پر سر و صداترین اتفاق پس از برجام بوده‌اند و به یک اتفاق سیاسی نیز تبدیل شده‌اند. نوسازی ناوگان هوایی در اقتصاد کلان ایران چه تأثیری دارد؟
خرید مستقیم هواپیما از طرف ایران از کارخانه‌های سازنده معنای بسیار مهمی دارد. آن‌قدر که این مسأله از اقتصاد فراتر می‌رود و به حوزه سیاست می‌رسد. خرید هواپیما، شاخص و عیار بسیار مهمی است که در دنیا پیام سیاسی دارد. بنده به‌عنوان یک کارشناس بشدت از جدیت حاکمیت و دولت ایران برای خرید هواپیما دفاع می‌کنم. گشایشی در تعاملات سیاسی حاصل شده، حالا سنگ محک این گشایش چه می‌تواند باشد؟ هواپیما محصولی است که پیچیده‌ترین مکانیزمهای دسترسی برایش طراحی شده است. زمانی که ما بتوانیم هواپیما بخریم، یعنی در دیگر حوزه‌های تجاری نیز مشکلی نداریم. به همان مفهوم که «چون صد آمد، نود هم پیش ماست».
وقتی ما از ایرباس هواپیما بخریم و با روش فاینانس وارد کشور کنیم، یعنی پیش پرداختی داده‌ایم و بعد هواپیما چند سال در کشور می‌چرخد، درآمد ایجاد می‌کند و خودش هزینه‌اش را برمی‌گرداند. وقتی این مسأله محقق شود، یعنی ما در حوزه خودرو، مواد اولیه، دارو و … نیز مشکلی نخواهیم داشت. در حوزه تحریم‌ها نیز خرید هواپیما عیار و سنگ محک بود. برای خرید هواپیما باید مکانیزمهای پیچیده‌ای طی شود. با خرید هواپیما، شما مطمئن هستید که انتقال پول، تأمین منابع مالی، خرید محصول و پس‌دادن پول امکانپذیر است. نکته جالب دیگر این است که ما قبل از این قراردادها چه می‌کردیم؟ هواپیمای دست دوم می‌خریدیم. خیلی‌هایشان هم خوب بود و خوب نگهداری می‌شوند. حالا نیز خرید هواپیماهای نو به شکل مستقیم، مدل کسبوکار قبلی ما را بشدت تسهیل کرده است. قبلاً دلال‌ها بازارگردانی می‌کردند ولی الان وقتی هواپیمای نو خریده می‌شود، بازار دلال‌ها شکسته می‌شود و ایرلاین‌هایی که مایلند هواپیمای چند سال کارکرده بخرند، راحت‌تر کار می‌کنند. کسانی که این مطلب را می‌خوانند، مطمئن باشند ما در صنعت هواپیمایی فرزندان همین ملت هستیم و در خدمت اهداف همین کشور قدم برمی‌داریم و هیچ اقدامی خلاف مصالح این مردم، انجام نخواهد شد.
