ظریف : نفوذ و قدرت ایران به ضرر هیچ‌کس نیست
بهبود رابطه با اروپا، تجربه رابطه‌ای متفاوت با روسیه و تعریف‌های جدید در پارامترهای دخیل در روابط ایران با سایر کشورها را می‌توان میراث دوره نخست وزارت محمدجواد ظریف دانست. با اینهمه مجموعه‌ای از اتفاق‌های منطقه‌ای و رخدادهای فرامنطقه‌ای موثر در معادلات خاورمیانه دست به دست هم داد تا رابطه ایران با برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و در راس آنها عربستان چندان در مسیر بهبود قرار نگیرد.
جهان بی‌قرار، جنجال‌های داخلی، افراط‌گرایی‌های عنان‌گسیخته و سیاستمدارانی که در پرآشوب‌ترین روزهای صحنه بین‌المللی باید کشتی کشورهای خود را به امن‌ترین ساحل برسانند. ناامنی دیگر پدیده‌ای محصور در خاورمیانه همیشه دست در گریبان با بحران نیست. از روزهای انتخاب قربانیان افراطگرایی گذشته و گروه‌های تروریستی با منابع مالی در اختیار به راحتی سفره پذیرش تفکر خود را در پاریس و برلین همان‌گونه پهن می‌کنند که پیش از این در اسلام‌آباد یا بغداد خوان نعمت برای مشتاقان به افراط می‌گستراندند. در چنین شرایط جهانی، ایران از حیث داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در شرایط ویژه‌ای قرار گرفته است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در چنین شرایطی آخرین ماه‌های حضور خود در وزارت امور خارجه دولت یازدهم را می‌گذراند تا کمتر از ٥ ماه دیگر با مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری سال ٩٦، یا حسن روحانی، سکاندار دولت دوازدهم هم باقی می‌ماند که در آن شرایط سیاست خارجی کشور همان مسیری را خواهد رفت که در ٤ سال نخست طی کرده بود یا مردی دیگر عنوان رییس دولت دوازدهم را به خود اختصاص خواهد داد که شاید در آن صورت باید انتظار اتفاق‌های نو در عرصه سیاست خارجی را داشت. در آخرین روزهای سال ٩٥ فرصتی برای گفت‌وگو با سکاندار وزارت امور خارجه دست داد که مشروح این گفت‌وگو در سالنامه اعتماد منتشر خواهد شد اما گزیده‌هایی از آن به شرح زیر است:
هنوز بر سر عهد اولویت رابطه با همسایگان هستیم
وزیر امور خارجه در پاسخ به این سوال که آیا وزارت امور خارجه استراتژی خاصی برای اندکی به جلو بردن قطار رابطه در عمر باقیمانده از دولت یازدهم دارد یا خیر ؟ با اشاره به اینکه ما همواره برای بهبود روابط با منطقه تلاش کرده‌ایم، گفت: در ابتدای آغاز به کار دولت یازدهم اعلام کردیم که اولویت ما منطقه است و همچنان هم بر همین مساله تاکید داریم. نگاه راهبردی جمهوری اسلامی ایران این است که این منطقه نیازمند همکاری و همگرایی است و حتما در یک منطقه ناامن ما نیز امنیت نخواهیم داشت. در این حوزه نه‌تنها امنیت کل منطقه بلکه امنیت تک‌تک کشورهای منطقه برای ما مهم است.
ثبات در عربستان خواست جمهوری اسلامی ایران است
ظریف در ادامه خاطرنشان ساخت: ما می‌خواهیم عربستان و همه کشورهای خلیج فارس ثبات داشته باشند، می‌خواهیم جنگ در یمن متوقف شود کمااینکه از روز اول همه تلاش خود را کردیم که جنگ در این کشور آغاز نشود و زمانی هم که جنگ آغاز شد تمام تلاش خود را کردیم تا جنگ با توجه به نگرانی‌های همه، هرچه سریع‌تر پایان پیدا کند. این دیدگاه ما همواره ثابت بوده و همچنان نیز هست اما متاسفانه برخی کشورها به ویژه عربستان سعودی منافع خود را در تنش می‌بینند.
عده‌ای پشت هیاهوها درباره برنامه هسته‌ای ایران پنهان شده بودند
وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه برخی بازیگران منطقه‌ای در چند سال پیش از توافق هسته‌ای، پرونده ایران را امنیتی کرده بودند، افزود: هیاهوها درباره برنامه هسته‌ای و بحران‌سازی که پیرامون این برنامه انجام شده بود خطر امنیتی از ایران ساخته بود که آنها می‌توانستند پشت آن، سیاست‌های بسیار مخرب خود را در حمایت از افراطگرایی و برخی از اقدام‌های ناامن‌ساز در کشورهای منطقه پنهان کنند. با حل مشکل هسته‌ای، پرده‌ای که سیاست‌های مخرب آنها را پوشانده بود، کنار رفت و نگرانی‌های آنها آغاز شد و به همین دلیل آنها اکنون سیاست تخریبی دیگری را دنبال می‌کنند.
سیاست خویشتنداری در برابر تنش‌آفرینی‌ها را ادامه می‌دهیم
ظریف در ادامه افزود: اگر عربستان چه به دلایل مسائل داخلی، منطقه‌ای یا بین‌المللی تمایلی به حرکت در مسیر تنش زدایی نداشته باشد هر میزان که جمهوری اسلامی ایران در این زمینه تلاش کند، توفیقی نخواهد داشت. با این وجود ما سیاست خود را کماکان دنبال می‌کنیم و نسبت به تنش‌آفرینی‌هایی که طرف مقابل انجام داده خویشتنداری به خرج داده‌ایم. این خویشتنداری ناشی از بی‌برنامگی نیست بلکه خویشتنداری مبتنی بر یک نگاه راهبردی به شرایط منطقه‌ای و خویشتنداری مبتنی بر اطمینان به خود است.
نیازی به پاسخگویی به حرکت‌های هیجانی نداریم
وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به اینکه ما مطمئن هستیم قدرتمندترین کشور منطقه هستیم، افزود: ما نیازی نداریم به هرگونه حرکت هیجانی پاسخ بدهیم، می‌توانیم برهمین اساس نفوذ خود را در منطقه به عنوان یک نیروی ثبات‌بخش افزایش بدهیم. جمهوری اسلامی ایران این سیاست را تا به امروز پیش برده و موفق هم بوده است. امروز اگر نگاه کنید کسی نمی‌گوید در این منطقه از نفوذ جمهوری اسلامی ایران کاسته شده بلکه همه معتقد هستند که نفوذ جمهوری اسلامی ایران در این منطقه افزایش پیدا کرده است.
ایران، قدرت ثبات بخش در منطقه
ظریف در پاسخ به این سوال گفت: تنها نکته‌ای که ما بارها به همسایگان خود گفته‌ایم این است که نفوذ و قدرت ایران به ضرر هیچ کس نیست بلکه قدرت و نفوذ ایران، قدرت و نفوذ ثبات بخش در این منطقه است. ما امیدوار هستیم همسایگان ما متوجه باشند که هر زمان هریک از همسایگان ما با خطر افراط، ترور و گروه‌های تروریستی مواجه شده است جمهوری اسلامی ایران بدون در نظر گرفتن قومیت، نژاد و مذهب به کمک قربانیان رفته است.
مخالف افراطگرایی علیه عربستان و امارات هستیم
وزیر امور خارجه کشورمان با چندیادآوری تاریخی درخصوص سیاست واحد ایران در برابر افراطگرایی گفت: ما نخستین کشوری بودیم که حمله عراق به کویت را حتی قبل از کشورهای حاشیه شورای همکاری خلیج‌فارس محکوم کردیم. ما نخستین کشوری بودیم که به یاری مردم عراق رفتیم. ما نخستین کشوری بودیم که به یاری مردم کردستان در روزهای بحران به اربیل رفتیم. ما نخستین کشوری بودیم که در شب کودتای ترکیه بیش از همه با دولت ترکیه همراهی کردیم. ما کشوری هستیم که اصلا کاری به ماهیت دولت ترکیه یا دیگر دولت‌ها نداریم و اصولا مخالف کودتا و افراطگرایی هستیم. این سیاست ما یک سیاست منسجم است. افراطگرایی علیه تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، عربستان یا امارات هم که باشد ما مخالف آن هستیم چراکه این حرکت‌ها را برای منطقه خطرناک می‌دانیم.
امنیت ایران خودجوش است
ظریف با اشاره به اینکه در منطقه ناامن هزینه برای تامین امنیت ایران بالا می‌رود، افزود: ما به لطف خدا، با تلاش مردم، نیروهای مسلح و اطلاعاتی و امنیتی بیش از همه امنیت داریم و مهم این است که امنیت جمهوری اسلامی ایران خودجوش است و متکی به مردم و توان داخلی است اما هرچه محیط ناامن‌تر باشد هزینه تامین این امنیت بیشتر است؛ لذا ما دوست داریم که در یک محیط امن زندگی کنیم.
به قدرت بازدارندگی ناشی از مقاومت مردم وابسته هستیم
اخیرا مسکو بر اقدام به فروش تجهیزات و تسلیحات نظامی پیشرفته به کشورهای شورای همکاری به خصوص عربستان افزوده است. بر اساس آخرین آمار، ایران در میان کشورهای منطقه کمترین میزان خرید تجهیزات و تسلیحات را دارد. وزیر امور خارجه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا با توجه به بحران‌های سرریز شده و اینکه عقلانیت در بسیاری از بازیگران منطقه‌ای پیرامون ایران وجود ندارد ما نباید نگران این عدم توازن تسلیحاتی میان ایران و کشورهای همسایه باشیم، گفت: توان دفاعی ما بیشتر یک توان بومی است. ما برای تامین نیازهای دفاعی کمتر به خارج از کشور وابسته هستیم و بیشتر روی توان تسلیحات و تجهیزات دفاعی خود تمرکز می‌کنیم و در کنار آن به قدرت بازدارندگی ناشی از مقاومت مردم و فرهنگ ایثار و شهادت این مردم وابسته هستیم. در ٨ سال جنگ تحمیلی این مردم با وجود تمام حمایت‌هایی که از سوی همه دولت‌های جهان از صدام و ارتش متجاوز صدام شد ایستادگی کردند و تمام امیال و آرزوهای وی را به ناکامی کشاندند.
هیچ کشوری جرات درگیر شدن با ما را پیدا نمی‌کند
ظریف در ادامه با اشاره به اینکه این واقعیت شرایطی را ایجاد کرده که با وجود اینکه ما کمترین هزینه تسلیحاتی را داریم، افزود: هیچ کشوری جرات درگیر شدن با ما را پیدا نمی‌کند چراکه هم از نظر سازوکار و تجهیزات نظامی و هم از نظر درون‌زا بودن امنیت ایران که ناشی از امکانات ملی و مقاومت مردم است برای ما نگرانی وجود ندارد. البته ما همواره به جامعه بین‌المللی یادآوری می‌کنیم آنهایی که درباره برنامه دفاعی ایران سر و صدا می‌کنند بهتر است که آنچه را ما نه‌تنها اعلام که اجرا هم کردیم مبنی بر اینکه ایران هیچگاه علیه کشوری اقدام به تجاوز نمی‌کند را هم اعلام و هم اجرایی کنند.
اروپایی‌ها نگران دخالت امریکا در مسائل داخلی خود هستند
اجلاس امنیتی مونیخ امسال در فضای متفاوتی از سال‌های گذشته برگزار شد. اتحادیه اروپا در سخت‌ترین شرایط سیاسی در چند دهه اخیر قرار گرفته است. سیر همگرایی در این قاره متوقف شده و موج مخالفت با حضور کشورها در اتحادیه افزایش یافته است. انگلستان راه خود را جدا کرد و در یونان، اسپانیا، ایتالیا، فرانسه و هلند نیز ما شاهد شکل‌گیری نهضت‌های ضداتحادیه‌ای و ناسیونالیستی هستیم و نوعی پوپولیسم هم رو به گسترش است. در چنین شرایطی دونالد ترامپ، رییس‌جمهور تازه نفس امریکا اعتقاد دارد که اتحادیه اروپای آشفته به نفع امریکا است. در داخل ایران نیز برخی تحلیلگران می‌گویند که اتحادیه اروپا که مجموعه‌ای از کشورها است به سود ایران نیست و ایران از رابطه دوجانبه با این کشورها راحت‌تر می‌تواند منافع خود را تامین کند.
ظریف در پاسخ به سوالی در این خصوص با اشاره به تنوع دیدگاه‌ها در ایران دررابطه با اتحادیه اروپا می‌گوید: اما ایران با اتحادیه اروپا با عنوان یک واقعیت که در جهان خارج وجود دارد، روبه‌رو می‌شود. در برخی حوزه‌ها ما با اتحادیه اروپا اختلاف‌هایی داریم اما در برخی موارد مانند مذاکرات هسته‌ای این اتحادیه نقش مثبتی ایفا کرده است. تصمیم اینکه اروپایی‌ها با هم همگرایی داشته باشند یا خیر به دیگران ارتباطی ندارد و یکی از نگرانی‌هایی که اروپایی‌ها امروز دارند این است که امریکایی‌ها بخواهند در این مسیر دخالت کنند.
نباید واقعیت‌های امروز جهان را هیجانی کرد
وزیر امور خارجه افزود: فکر می‌کنم نیروهای متعددی در اروپا به سمت همگرایی و برخی نیروها هم به سمت واگرایی حرکت می‌کنند و این واقعیتی در جهان است که اتفاق می‌افتد. حتی در داخل کشورها گرایش‌های متعددی وجود دارد مانند گرایش‌هایی که با بحث همگرایی جهانی و اقتصاد جهانی همراه‌تر هستند و همزمان گرایش‌هایی هم وجود دارد که با واگرایی‌های جهانی موافق‌تر هستند.
وضعیت مشابهی در امریکا هم وجود دارد و می‌بینیم که حتی در بخش‌های صنعتی این کشور هم یک گروه حامی صنعت‌های مدرن‌تر و یک گروه حامی صنعت‌های قدیمی‌تر هستند و دیدگاه‌های متفاوتی با هم دارند. این واقعیت‌ها در جهان امروز در حال شکل‌گیری است و نباید آنها را چندان هیجانی کرد. کمااینکه الان اروپایی‌ها نیز به دلیل برخی تمایل‌هایی که در ترامپ یا نزدیکان وی برای واگرایی اروپا وجود دارد به این مساله حساس شده‌اند.
