حیات موقت «جازموریان»
همه آمده‌اند به تماشای تالاب؛ مردها پاچه‌ها را تا زانو بالا زده‌اند و در آب راه می‌روند. خیلی‌ها اولین‌بار است که این نقطه از سرزمینشان را پرآب می‌بینند؛
در 20 سال گذشته فقط بیابان بوده و بیابان. حتما پیش‌ازاین، پدر و مادرها برایشان تعریف کرده‌اند که جازموریان چقدر سر زنده بوده، حتما گفته‌اند اینجا پیش‌ازاین تالاب بوده، نه دشت و بیابان. از آخرین‌باری که تالاب جازموریان، آب به خود دیده، 20 سال می‌گذرد. نیمی از جمعیت جنوب کرمان و سیستان‌وبلوچستان با استفاده از آب‌های جازموریان، کشاورزی و دامداری کرده‌اند. حالا اما یا از منطقه مهاجرت کرده‌اند یا گوشه‌ای در فقر مطلق به‌دور از حداقل‌های رفاهی زندگی می‌کنند. در روزهای اخیر پس از بارش‌های سیل‌آسا در جنوب کرمان و سیستان‌وبلوچستان با ورود آب رودها، تالاب جان گرفته است. هرچند، تالاب تاحدی آبگیری شده اما کارشناسان محیط‌زیست می‌گویند، این مقدار از آب نمی‌تواند جلوی 20 سال خشکسالی دوام بیاورد و جازموریان تا یکی، دو ماه دیگر، بازهم به بیابان تبدیل می‌شود. این حرف‌ها اما چیزی از خوشحالی مردم و لذت دیدن اولین آب‌های جاری در بستری که پیش‌ازاین کانون گردوغبار بوده، کم نمی‌کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نام وقایع اتفاقیه ، آذر امسال و با سفر حسن قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت به سیستان‌وبلوچستان، دختران بلوچ در نامه‌ای از حسن روحانی خواسته بودند که فکری به حال تالاب جازموریان کند. دختران بلوچ شهرستان دلگان در جنوب سیستان‌وبلوچستان در نامه‌ای که آن را مطالبه‌گری نامیده بودند، خطاب به رئیس‌جمهوری نوشتند: «آقای روحانی، نمی‌دانم اسم تالاب جازموریان به گوشتان رسیده است یا نه؛ کافی است به لیست تالاب‌های خشک‌شده جهان نگاهی بیندازید؛ حتما اسم جازموریان را خواهی دید، شاید هم معاونتان، خانم ابتکار، از این تالاب گفته باشد.»
دختران دلگانی که خودشان هم نمی‌دانستند نامه‌شان به‌دست رئیس‌جمهوری خواهد رسید یا او آن را خواهد خواند یا نه، نوشته بودند: «روزگاری این تالاب محل تأمین چرای دام‌های عشایر بلوچ بوده ولی حالا ریزگردها و گردوغبار آن است که نصیب مردم می‌شود.»
این نامه تنها مطالبه شهروندان جنوب کشور برای احیای تالاب جازموریان نبود.
بهمن امسال هم جمعی از جوانان هفت شهرستان جنوبی استان کرمان در نامه‌ای به رضا کیانیان، بازیگر و سفیر محیط‌زیست کشور از او خواستند تا جازموریان را دریابد. جوانان کرمانی در بخشی از این نامه به مهاجرت‌های گسترده پس از خشک‌شدن جازموریان اشاره کرده و گفته‌اند: «جازموریان، حالا دیگر نه منشأ حیات بلکه صوراسرافیلی است برای برخاستن گردوغباری که دیگر حیات‌بخش نیست؛ اینجا دیار برخاستن و هجرت شده است، نه ماندگاری و زندگانی.» پس از نامه‌های و گلایه‌های جوانان بلوچ و کرمانی و پیش از آنکه دولتی‌ها چاره‌ای برای جازموریان بیندیشند، باران، جان این تالاب را نجات داد. اظهارنظرها درباره آبگیری اخیر در جازموریان زیاد است. برخی می‌گویند، نباید به این آبگیری کوتاه‌مدت دلخوش بود و باید چاره‌ای اساسی برای خروج تالاب از خشکسالی اندیشید. مسعود گروهی، فرمانده پایگاه مولود کعبه اداره کل حفاظت محیط‌زیست کرمان به ایسنا گفته: «در آخرین بازدیدی که پایان هفته گذشته از تالاب جازموریان داشتیم، خوشبختانه این تالاب هم‌اکنون در حال آبگیری بوده و هنوز آب در حال واردشدن است. پیش‌بینی می‌کنیم تالاب تا خرداد ۹۶، آب خوبی داشته باشد.»
او هم با بسیاری از فعالان محیط‌زیست، هم‌عقیده است و اظهار کرده: «نمی‌شود با یک آب به احیای جازموریان امیدوار بود و این تالاب، بارش بیشتری را نیاز دارد و دلیل عمده این نیاز نیز به تبخیر بالای آب در این منطقه برمی‌گردد، به‌طوری‌که حدود چهار متر تبخیر در این تالاب گزارش شده است.»
جازموریان در سال‌های اخیر، یکی از اصلی‌ترین کانون‌های ریزگرد در جنوب‌شرق کشور بوده است. آن‌طور که مسئولان می‌گویند، احیای این تالاب در برنامه‌های محیط‌زیستی برنامه ششم توسعه قرار دارد. به گفته کارشناسان محیط‌زیست: «۲۵ درصد ریزگردهای نابودگری که مدت‌هاست زندگی را در ایران تیره‌وتار کرده‌اند، از بستر خشکیده جازموریان برمی‌خیزند.» هادی جلالی‌پور، سرپرست اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان رودبارجنوب، درباره شرایط فعلی تالاب جازموریان می‌گوید: تالاب تا حدی آبگیری شده اما احیای آن، نیازمند کار زیادی است.
بارندگی‌های اخیر در کرمان و سیستان وبلوچستان، امیدها را برای احیای تالاب افزایش داده‌است. وسعت تالاب جازموریان، دو برابر دریاچه ارومیه است. جلالی‌پور با اشاره به وسعت این تالاب می‌گوید: «آب‌های روان هنوز به‌سمت جازموریان سرازیر است. بخشی از این آب‌ها از جنوب سیستان‌وبلوچستان و بخشی هم از هرمزگان، وارد جازموریان شده اما وسعت تالاب آن‌قدر زیاد است که حجم زیادی از آن، هنوز آبگیری نشده است.»
مردم کرمان سال‌هاست که از حاشیه جازموریان مهاجرت کرده‌اند؛ پیش از خشکسالی تعداد زیادی از مردم کرمان در حاشیه رودها به‌طور دائم ساکن بودند اما جازموریان دیگر ساکن دائمی ندارد. آن‌طور که جلالی‌پور می‌گوید: «13،14 سال پیش، وقتی تالاب دیگر روی آب را ندید، مردم مهاجرت کردند. حالا هرچند وقت یک‌بار که بارندگی، جان تازه‌ای به جازموریان می‌دهد، برمی‌گردند و چند ماه را در حاشیه رودها زندگی می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: بعضی وقت‌ها که جازموریان، هم علوفه دارد و هم آب، مردم چندماهی دام‌های خود را در این منطقه رها می‌کنند و بعد از مدتی که تالاب خشک می‌شود، دوباره آنها را با خود می‌برند. دام‌ها در این مدت با توجه به خوب‌بودن تغذیه و آب‌وهوا زاد و ولد می‌کنند و سرکشی‌های جزئی نیز از آنها توسط مردم منطقه صورت می‌گیرد.
جلالی‌پور هم به آبگیری موقت جازموریان امید زیادی ندارد. او می‌گوید: «پیش از بارندگی‌های اخیر، برنامه‌هایی برای احیای تالاب وجود داشت اما پیگیری لازم صورت نگرفت و تقریبا هیچ‌کدام از طرح‌ها اجرایی نشد. ابتدا بحث حقابه مطرح بود اما با توجه به خشکسالی گسترده در کشور، این امکان وجود نداشت. چندباری هم صحبت از انتقال آب از دریاچه عمان به جازموریان شد که از همان موقع به‌نظر نمی‌رسید که طرحی عملی باشد.»
او می‌گوید: «در سال‌های اخیر، تنها طرحی که در حال عملی‌شدن است، درختکاری در دشت جازموریان است تا جلوی ریزگردها گرفته شود. این طرح هم احتمالا با ناامیدی از احیای تالاب، اجرایی شده؛ بااین‌حال، به‌نظر می‌رسد احیای تالاب بیش از هر چیز دیگری می‌تواند به کنترل ریزگردها در جنوب‌شرق کشور کمک کند.»
