موج جدید قراردادهای سفید در بازار کار

امضای قراردادهای یکطرفه به همراه تحمیل کامل شرایط کارفرما به کارگر؛ مدتهاست بازار کار کشور را می آزارد و به عنوان یک پدیده زشت و واقعیتی تلخ در بازار کار ایران وجود دارد. اقدامی که در راستای آن، کارفرما تنها شرایط و منافع خود را به عنوان مفاد قرارداد همکاری با کارگر قرار می دهد و منافع کارگران به هیچ وجه دیده نمی شود. کارشناسان بازار کار می گویند، از بین رفتن تعادل در عرضه و تقاضای نیروی کار و بالا رفتن تعداد تقاضا برای کار در کشور به این مسئله دامن زده و باعث شده تا کارفرمایان در مقابل سیل تقاضای کارجویان نه تنها امکان انتخاب بهترین نیروها را به دست بیاورند؛ بلکه شرایط نیز فراهم شود تا برخی کارفرمایان پا را از این نیز فراتر بگذارند و نیروی کار را مجبور به پذیرش شرایط خود در قبال کار نمایند. فکر سوء استفاده از کجا آمد هرچند در قانون کار مقرراتی در این زمینه وجود دارد و نیروی کار می تواند از طریق مراجع قانونی احقاق حق کند، اما از زمانی که فکر سوء استفاده از نیروی کار در بین برخی کارفرمایان رواج پیدا کرد، آنها به سرعت روش های مختلفی را برای دورزدن قانون و فرار از مجازات طراحی و به اجرا گذاشته اند. دریافت تسویه های سفیدامضاء و گرفتن اختیار کامل از کارگر برای پرداخت میزان حقوق، زمان قطع همکاری، تعیین ساعت کار، نوع کاری که فرد باید انجام دهد و مسائلی از این دست؛ نه تنها در ایران بلکه از نظر سازمان جهانی کار نیز از بدترین اشکال کار و سوء استفاده کامل از متقاضیان کار تلقی می شود. متاسفانه ابداع روش های سوء استفاده از نیروی کار باعث شده تا افراد نتوانند حتی با مراجعه به مراجع قانونی نیز احقاق حق کنند. به عنوان نمونه برای پذیرش متقاضی کار در بنگاه، کارفرما از وی می خواهد تسویه ای را قبل از شروع همکاری امضاء و در اختیار کارفرما تحت عنوان "حسن انجام کار" قرار دهد، بدینوسیله کارفرما می تواند هرگونه دخل و تصرفی را در قرارداد انجام دهد و هر زمانی هم که فکر می کند باید نیرو را از کار بیکار کند، اقدام نماید. افزایش انعقاد اینگونه قراردادها در بازار کار کشور و پذیرش کارگران به دلیل هراس از بیکاری و انتخاب بین بد و بدتر، باعث گسترش بی اعتمادی بین کارگران و کارفرمایان شده و هر یک سعی می کنند در زمان انعقاد صرفا قرارداد منافع خود را دنبال کنند که البته کارفرمایان موفق تر هستند. ابوالفضل فتح الهی از افزایش انعقاد قراردادهای مبهم و سفیدامضاء با کارگران شاغل در بخش های پروژه ای و پیمانکاری خبر داد و گفت: کارگران شاغل در اینگونه حوزه ها معمولا ضرر و زیان می بینند. کارگرانی که دیده نمی شوند نایب رئیس کانون عالی انجمن های صنفی کارگران ایران با تاکید بر اینکه به دلیل قرار داشتن این پروژه ها در خارج از مرکز، امکان کنترل و بازرسی وجود ندارد و یا بسیار کم است اظهار داشت: به دلیل اینکه بخشی از این پروژه ها در خارج از شهرها انجام می شوند و به دلیل نوع خاص کار که خیلی امکان بازرسی وجود ندارد، این مسئله باعث فرصت طلبی و سوء استفاده برخی کارفرمایان واقع شده است. فتح الهی ادامه داد: مشکل افزایش انعقاد قراردادهای سفیدامضاء از زمانی بیشتر شد که وزارت سابق کار و امور اجتماعی و تامین اجتماعی در سال 81 تفاهم نامه ای را امضاء کردند که طی آن کارگران شاغل در بخش های پیمانکاری و پروژه ای به دلیل اینکه ماهیت دائمی ندارند، از بیمه بیکاری نیز برخوردار نخواهند شد. این مقام مسئول کارگری کشور افزود: به عبارتی، در حالی که کارفرمایان بابت استفاده احتمالی کارگران از بیمه بیکاری 3 درصد حق بیمه به تامین اجتماعی پرداخت می کنند اما از آنسو به دلیل وجود این تفاهمنامه، عملا امکان استفاده کارگران شاغل در بخش های پیمانی از بیمه بیکاری وجود ندارد. وی تاکید کرد: به دلیل بالا بودن تعداد کارگران شاغل در این بخش و اینکه میزان شکایات این دسته از کارگران در هیئت های حل اختلاف قابل توجه است؛ باید تفاهم نامه سال 81 اصلاح شود و امکان برخورداری کارگران پیمانکاری و پروژه ای از بیمه بیکاری فراهم شود. نایب رئیس کانون عالی انجمن های صنفی کارگران ایران اظهار داشت: هم اکنون بسیاری از کارگران شاغل در حوزه های پیمانی با این مشکل مواجه هستند و به عنوان نمونه گروه های زیادی از این دست نیروی کار در مشاغل راهسازی فعالیت دارند. رواج پرونده های سفیدامضاء فتح الهی ادامه داد: متاسفانه کنترلی بر نحوه فعالیت پیمانکاران و کارفرمایان در اینگونه حوزه ها وجود ندارد و نمی توان ممیزی برای آنها انجام داد. در حال حاضر اغلب پرونده های مربوط به هیئت های حل اختلاف و تشخیص مربوط به این نوع کارگران است. به گفته وی، متاسفانه در حال حاضر دریافت تسویه حساب های سفیدامضاء از کارگران پروژه ای زیاد شده است. بررسی هایی که در هیئت های تشخیص درباره حق و حقوق این کارگران صورت می گیرد نشان می دهد که اغلب این افراد از حقوق قانونی خود برخوردار نیستند. این مقام مسئول کارگری کشور تصریح کرد: متاسفانه نه تنها این کارگران در موارد بسیاری مجبور به ارائه تسویه های سفیدامضاء می شوند، بلکه از عیدی، پاداش و مزایای جانبی قانون کار نیز برخوردار نیستند. هم اکنون بین 20 تا 30 درصد کارگران کشور در اینگونه حوزه ها مشغول به کار هستند.