پاکسازی بی‌سابقه در وزارت خارجه آمریکا

در آنجا خون به پا شده است؛ یک تصفیه کامل، یک انقلاب و عامل خونریزی هم کسی جز رکس تیلرسون نیست. وزارت امور خارجه آمریکا اخیرا پس از اینکه رکس تیلرسون را به‌عنوان سکاندار خود دید، شاهد تغییرات زیادی بوده است. البته برخی اصطلاح تغییرات زیاد را برای اقدام تیلرسون نمی‌پسندند و آن را قلع و قمع نامیده‌اند. به نوشته نیویورک‌پست، رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا در این وزارتخانه دست به یک پاکسازی عظیم زده است که می‌توان آن را با حمام خون به راه انداختن یکسان پنداشت. شبکه «سی‌بی‌اس نیوز» اخیرا در گزارشی اعلام کرد که رکس تیلرسون روز پنج‌شنبه در خروجی را به بیشتر کارشناسان و مشاوران و حتی کارکنان این وزارتخانه نشان داده است. در این گزارش آمده است که بیشتر از کار برکنارشدگان در طبقه هفتم این وزارتخانه بودند. این طبقه از این جهت اهمیت دارد که به شکل نمادین، جایگاه گروه متخصص به حساب می‌آمده‌اند. گفته می‌شود سرپرست جدید این بخش اولویت‌های دیگری مدنظرش است که با افکار و عقاید تیم سابق همخوانی نداشته است.

این تغییر و تحولات در شرایطی رخ داده است که رکس تیلرسون در نخستین سفر خارجی خود با عنوان وزیر امور خارجه ایالات‌متحده به سر می‌برد. تیلرسون به منظور شرکت در اجلاس گروه 20 به شهر بن آلمان سفر کرده است. آرسی هوموند، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا به شبکه سی‌بی‌اس نیوز می‌گوید: وقتی تیمی می‌رود و مدیریت آن ساختار عوض می‌شود، مدیریت جدید به‌دنبال این خواهد بود تا نفرات مورد نظرش را جایگزین کند. البته هوموند مدعی است که تیلرسون از هر دو گروه از کارشناسان جمهوری‌‌خواه و دموکرات که با استعداد باشند حمایت خواهد کرد. او می‌افزاید: ما از هر آمریکایی که استعداد خود را در خدمت منافع عمومی به‌کار گیرد قدردانی می‌کنیم.

این در حالی است که اخراج‌های اخیر، دومین دور از اخراج نیروهای وزارت امور خارجه ایالات‌متحده است که در دوره دونالد ترامپ اتفاق می‌افتد. در اواخر ماه ژانویه، به چهار مدیر برجسته وزارت امور خارجه راه خروج نشان داده شد اما در این دور تیلرسون دست به یک پاکسازی عظیم در این وزارتخانه زده است. شبکه سی‌بی‌اس نیوز می‌گوید که کارکنان طبقه هفتم عمدتا مربوط به کارکنان منابع انسانی و مدیریت این وزارتخانه بوده‌اند. کارکنان این طبقه اکثرا متخصص به‌حساب می‌آیند و دفاتر منطقه‌ای زیرنظر این افراد اداره می‌شود. برخی از اعضای این سازمان نگران هستند که مبادا این تغییر و تحولات تصفیه سیاسی باشد. این عده بر این باورند که اخراج‌های اخیر تنها به منظور وارد کردن نیروهای مورد نظر ساکنان جدید کاخ سفید صورت گرفته است. اخیرا سیگنال‌هایی دیده شده است که کاخ سفید قصد دارد خود راسا عملکرد نیروهای متخصص وزارتخانه را تحت کنترل بگیرد. پیش‌تر این عمل از سوی دیپلمات‌های حرفه‌ای و کارکشته صورت می‌گرفته است.

هفته گذشته در زمانی که نتانیاهو با ترامپ دیدار داشت هیچ‌کدام از اعضای وزارت امور خارجه حضور نداشتند. در میهمانی شبانه هم که برای نتانیاهو ترتیب داده شده بود، جارد کوشنر، داماد ترامپ که هیچ سواد و تجربه دیپلماتیک ندارد به‌عنوان یکی از اعضای اصلی میهمانی حضور داشت. با این حال او در این میهمانی نقش اصلی را ایفا کرده است. در حالی که تیلرسون تا اواخر میهمانی غایب بود، هنگام شام در کاخ سفید حضور پیدا می‌کند و به نتانیاهو و جارد کوشنر ملحق می‌شود. قرار بود در این برنامه تام شانن، معاون وزیر امور خارجه حضور داشته باشد اما او از میهمانی آن شب کنار گذاشته شد. این در شرایطی است که یکی از اعضای وزارت امور خارجه در تشریح ماجرای آن شب یک ای‌میل به سی‌بی‌اس نیوز می‌زند و در آن تاکید کرده است کاخ سفید مانع حضور معاون وزیر خارجه شد، زیرا استنباط کاخ سفید این بود که بحث‌های آن شب بیشتر شخصی بوده است. به گفته این فرد، دوستی طولانی‌مدتی بین کوشنر، نتانیاهو و ترامپ برقرار بوده و جلسه آن شب بیشتر به بحث‌های شخصی اختصاص یافته است.

البته حادثه آن شب موجب دلسردی بسیاری از اعضای وزارت امور خارجه ایالات‌متحده شده است. اعضای وزارت امور خارجه آمریکا امیدوار بودند که رکس تیلرسون بتواند با توجه به تجربیاتی که در مدیریت اکسون موبیل داشته، میانه‌روی را وارد این ساختار کند و از شور و حرارت آتشین ترامپ بکاهد. زیرا این‌گونه به نظر می‌آید که ترامپ دوست ندارد با اسب سیاست خارجی یورتمه برود و او عرصه سیاست خارجی را مانند یک میدان مسابقه اسب‌سواری می‌بیند که باید در آن تاخت. در این راستا خبر می‌رسد که قرار است به زودی یکی دیگر از مدیران کارکشته وزارت امور خارجه هم از این وزارتخانه اخراج شود. دو منبع به شرط ناشناس ماندن به سی‌بی‌اس نیوز گفته‌اند که کریستی کنی، مشاور وزارت امور خارجه و یکی از مدیران ارشد این وزارتخانه اطلاع داده است که وی نیز در آستانه اخراج قرار گرفته است.

او در دوره اوباما، بوش و کلینتون زیرنظر مستقیم روسای جمهوری پیشین کار می‌کرده و از افراد مورد وثوق آنها بوده است. تیلرسون اما قصد ندارد به این زودی‌ها نقش مشاور به کسی بدهد و کسی را در صندلی مشاور ارشد وزارت امور خارجه بنشاند. برخی کارشناسان می‌گویند تحولات اخیر در وزارت امور خارجه آمریکا در حالی رخ داده است که دنیا به سمت هرج و مرج بیشتر در حرکت است و در این وزارتخانه حساس، نیاز به کارکنان و متخصصان با تجربه هر آن بیشتر حس می‌شود. دونالد ترامپ به‌رغم اینکه روز پنج‌شنبه به هرج و مرج و بی‌ثباتی در خارج اشاره کرد اما واکنش وی به این بی‌ثباتی تصفیه وزارت امورخارجه آمریکا بوده است. او روز پنج‌شنبه در کنفرانس خبری‌اش گفت: خاورمیانه یک مصیبت است، کره‌شمالی هم از کنترل خارج شده است و ما باید بیش از پیش حواس‌مان جمع باشد.

تام کانتری‌من، دستیار سابق وزیر امور خارجه آمریکا که ماه گذشته راه خروج از وزارتخانه به وی نشان داده شد به سی‌بی‌اس نیوز می‌گوید: «خیلی غیرمسوولانه است که افراد باتجربه را از کار برکنار می‌کنند. شما نمی‌توانید در کاخ سفید بنشینید و سیاست خارجی را مدیریت کنید. باید دست‌تان پر باشد.» کانتری‌من نگران است که ترامپ به‌دنبال این باشد که نقش وزارت امور خارجه آمریکا را در عرصه سیاست خارجی کم یا تزئینی کند و اتاق بیضی‌شکل (دفتر کار رئیس‌جمهوری) به‌طور مستقیم هدایت سیاست خارجی را بر عهده بگیرد.

پیشتر این گمانه‌زنی مطرح شده بود که ترامپ قصد دارد امور خارجی را به فلین بسپارد اما با استعفای فلین احتمالا به مشاور امنیت ملی آینده سپرده خواهد شد. با این حال برخی کارشناسان می‌گویند وقتی دونالد ترامپ گفت که مردم ما تاکنون نقشی در اداره آمریکا نداشته‌اند، در واقع قصد دارد نقش وزارتخانه‌هایی مانند امور خارجه را کم کند و خود به‌عنوان برگزیده مردم امور را اداره کند. از سویی وی به نیروهای این وزارتخانه اطمینان ندارد. زمانی که وی در کنفرانس خبری گفت که برخی از داخل دولت، اطلاعات گفت‌وگوهای وی با رهبران خارجی را در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهند، اشاره او به نیروهایی است که پیش‌تر برای باراک اوباما کار می‌کرده‌اند.