اختصاص یارانه به سم!

 مساله‌ای که به اعتقاد جواد شریفی می‌تواند به ترغیب کشاورزان به استفاده از سموم با کیفیت و استاندارد بینجامد، چرا که اکنون کشاورزان برای تامین نهاده سموم کم خطر مبلغی معادل کالاهای لوکس را پرداخت می‌کنند. این مباحث در حالی مطرح می‌شود که در سال‌های اخیر استفاده از سموم کشاورزی بیش از پیش زیر ذره بین قرار گرفته، چرا که برخی یافته‌ها از استفاده نابجا از این سموم حکایت دارد که خود سلامت محصولات کشاورزی را زیر سوال برده است.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، مصرف بیش از حد استاندارد سموم و کود یکی از مشکلاتی است که در حوزه کشاورزی به روش سنتی به چشم می‌خورد، طوری که گاهی سلامت محصول را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در نهایت موجب کاهش کیفیت محصولات کشاورزی می‌شود. در وضعیت کنونی کشاورزی ارگانیگ برای تولید محصولی سالم و عاری از باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی یکی از ضرورت‌های صنعت کشاورزی به شمار می‌رود، زیرا موجب تعادل اکولوژیکی و تقویت فرایندهای بیولوژیکی می‌شود، اما متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد آن هستیم که بیشتر از آنکه به این مهم توجه شود فقط به میزان تولید اهمیت داده شده و سلامت محصول در رده آخر اولویت قرار گرفته است.

مصرف بی‌رویه سم

در سال‌های اخیر به ویژه به دلیل تحریم‌هایی که در زمینه واردات محصولات مورد نیاز بخش کشاورزی وجود داشت، استفاده از سموم و کودهای نامرغوب به ویژه چینی افزایش پیداکرد. این کودها هیچ گونه مجوزی برای مصرف ندارند و تنها به دلیل اثر بسیار قوی با سموم دیگر ترکیب می‌شوند و در نهایت محصولی به ظاهر سالم اما در حقیقت ناسالم را در بازار عرضه می‌کنند. استفاده بیش از حد سموم و کود‌های شیمیایی برای تولید محصول بیشتر در مزارع و باغ‌های کشاورزی رو به گسترش است و این امر از این جهت که بقایای سموم و کود‌های شیمیایی در محصولات کشاورزی باعث بروز بیماری‌های خطرناک و شیوع سرطان‌های مختلف در کشور شده، معضلی جدی است که باید بیشتر به آن پرداخته شود. برخی از سموم که در بخش کشاورزی استفاده می‌شوند اثرات مخربی بر سلامت انسان دارند تا جایی که در درازمدت موجب بروز بیماری‌هایی مانند سرطان می‌شوند و این در حالی است که بر نحوه میزان استفاده از این سموم در مزارع کشاورزی نظارتی صورت نمی‌گیرد. پیش از سه دهه گذشته استفاده از سموم شیمیایی چندان رواج نداشت و کشاورزان برای افزایش تولید محصولات کشاورزی خود بیشتر از کودهای طبیعی استفاده می‌کردند، اما از سه دهه گذشته تاکنون استفاده از کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها به شکل بی‌رویه‌ای رواج یافت و از آنجا که کودهای شیمیایی بیش از کودهای غیرشیمیایی سبب افزایش چند برابری تولید محصولات کشاورزی می‌شود و یارانه‌های خوبی نیز به این سموم تعلق می‌یافت، کشاورزان غافل از عواقب آن به خرید این سموم تمایل خوبی نشان دادند. بر اساس مطالعات کارشناسان کشاورزی استفاده از کودهای نیترات‌دار در زمین‌های کشاورزی سراسر کشور به ویژه در نواحی شمالی بسیار رواج دارد. به‌عنوان مثال کود اوره که به علت ارزان بودن به مقدار زیادی مصرف می‌شود، بعد از استفاده در محصولاتی مانند پیاز و سیب‌زمینی به نیترات تبدیل شده و در آن تجمع می‌یابد. نیترات یک ماده سرطان‌زاست و باعث سرطان دستگاه گوارش، ناهنجاری‌های عصبی و اختلال در سیستم غدد درون‌ریز و سیستم ایمنی بدن می‌شود. از آنجا که کشاورزان خود اقدام به خرید سموم می‌کنند، بنابراین زمینه برای مصرف سموم غیراستاندارد و نامناسب بسیار فراهم است؛ به همین سبب اگر سموم کشاورزی فقط با نسخه گیاه‌پزشک عرضه شود، این اطمینان وجود دارد که از استفاده بی‌رویه سموم شیمیایی جلوگیری شود. مصرف بهینه از سم و کودهای شیمیایی می‌تواند عملکرد محصول را ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش دهد و بر اساس تبصره پنج ماده ششم قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی، مصرف کود باید بر اساس نسخه تجویزی بر مبنای نتایج تجزیه خاک و گیاه باشد. یکی دیگر از ارکان مهم در مصرف بهینه سم و کود، نظارت آزمایشگاه‌هاست که متاسفانه با وجود بیش از ۱۵۰ آزمایشگاه خصوصی و وجود الزامات قانونی بنا به دلایل مختلف این آزمایشگاه‌ها جایگاه خود را پیدا نکرد‌ه‌اند. بخش‌های دیگری مانند بخش خصوصی، تعاونی‌های تولیدی و بسیج مهندسین کشاورزی و منابع طبیعی با نشان دادن حساسیت بیشتری به این مسائل می‌توانند در بهینه کردن مصرف و در نهایت تولید محصول سالم کشاورزی کمک کنند.

پای لنگ مصوبات

با توجه به اینکه یکی از علل افزایش بیماری‌های سرطانی در جامعه استفاده بیش از حد از سم در پروسه تولید محصولات غذایی و کشاورزی است، باید نظارت نهادهای مربوط به بخش کشاورزی در میزان استفاده از سم برای محصولات بیشتر باشد تا محصولی که در اختیار مردم قرار می‌گیرد از کیفیت بالایی برخوردار باشد، اما متاسفانه ساز و کار قانونی و محکمی در میزان مجاز استفاده از سموم و کودهای شیمیایی وجود ندارد و همین امر سبب شده تا استفاده بی‌رویه از سموم آفت‌کش افزایش یابد. یکی از دلایل این مهم آن است که برای ممانعت از استفاده بیش از حد مجاز این مواد در کشاورزی الزام قانونی وجود ندارد و در صورتی که کشاورزی استانداردسازی محصولات را رعایت کند، مورد تشویق قرار می‌گیرد. عدم الزام برای پیاده‌سازی استاندارد محصولات کشاورزی زمینه را برای رعایت نکردن میزان مصرفی سموم فراهم کرده است. یکی دیگر از عوامل استفاده بیش از حد سموم در بخش کشاورزی را می‌توان ضعف فرهنگی دانست؛ اصلاح فرهنگ صحیح استفاده از محصولات سالم به جای استفاده از محصولات کشاورزی که حداقل‌های استاندارد در آن رعایت نمی‌شود، نقش موثرتری در مقایسه با اجرای موارد قانونی سختگیرانه دارد. همچنین فرهنگسازی در بین کشاورزان و ترغیب آنها به تولید محصولات سالم نیز نقش مکملی در این باره ایفا می‌کند که مسئولان مربوطه می‌توانند با برگزاری کلاس‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی به کشاورزان به این مهم دست پیدا کنند.

قاچاق سموم

قاچاق سموم پدیده‌ای است که اخیرا مسئولان بخش کشاورزی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. قاچاق سموم کشاورزی به دلیل بالا بودن عوارض واردات آن رو به افزایش است. مجموع هزینه عوارض واردات سموم کم خطر به کشور ۵/۴۶ درصد است که انگیزه زیادی برای قاچاق پرسود این گروه از سموم از مرزهای افغانستان، پاکستان، عراق و ترکیه فراهم کرده است. با توجه به اینکه تعرفه واردات سموم کم خطر چهار درصد است، کارشناسان این حوزه بر این باورند که کاهش تعرفه برای جلوگیری از قاچاق سموم به تنهایی کافی نیست و عوارض واردات نیز باید کاهش یابد. در راستای کاهش عوارض واردات پیشنهاداتی به وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفظ نباتات کشور داده و نتیجه آن شد که دستورالعمل کاهش تعرفه به گمرک کشور ابلاغ شود اما متاسفانه تا کنون این دستورالعمل اجرایی نشده است. عضو انجمن واردکنندگان و تولیدکنندگان کود و سم می‌گوید: در دو سال گذشته تولیدات بی کیفیت سموم در داخل خسارت سنگینی را به باغات استان‌های گلستان و مازندران وارد کرده است.

جواد شریفی همچنین از قدیمی بودن سموم تولید داخل کشور گفت و ادامه داد: میزان سموم جدید که دوره ماندگاری بسیار پایینی دارد در کشور به چهار درصد هم نمی‌رسد و از طرف دیگر به علت عوارض بالا، خرید آن برای کشاورز مقدور نیست. یکی از مسائل مهم در گسترش قاچاق سم خرید نهاده‌های اساسی تولید محصول کشاورزی از جمله سموم با نرخ آزاد است. خرید این محصولات با نرخ آزاد از توان اقتصادی کشاورزان خارج است و تا زمانی که قیمت‌ها کاهش نیابد یا یارانه‌ای از سوی دولت به این بخش تعلق نگیرد، فرایند تولید محصول بی‌کیفیت با سموم پرخطر و قاچاق ادامه خواهد داشت. تعلق یارانه به کشاورزی از سوی دولت علاوه بر حمایت این بخش، سبب می‌شود کشاورزان با استفاده از سموم با کیفیت محصولات سالم‌تری را به بازار عرضه کنند.