نرخ تورم؛ محل اختلاف بانک مرکزی و مرکز آمار

روز گذشته مرکز آمار ایران نرخ تورم در 12 ماه منتهی به فروردین ماه 92 را 29.8 درصد محاسبه کرد و بعد از ظهر روز گذشته نیز بانک مرکزی در گزارشی اعلام کرد: نرخ تورم در دوازده ماه منتهی به فروردین ماه 1392 نسبت به دوازده ماه منتهی به فروردین ماه 1391 معادل 32.3 درصد است. نکته قابل تامل در این میان تفاوت نرخ مرکز آمار و بانک مرکزی نیست بلکه عدم تناسب بین اعداد اعلامی تورم اسفند و فروردین توسط مرکز آمار است. براساس گزارش مرکز آمار نرخ تورم در پایان اسفند ماه سال گذشته به 31.5 درصد رسید اما در گزارش اخیر این رقم به 29.8 درصد کاهش یافته است. در حالی که در هیچ کدام از شاخص‌های آماری تورم مانند شاخص قیمت و رشد قیمت در گروه‌های مختلف کاهشی وجود ندارد. با در نظر گرفتن دو عدد مرکز آمار و بانک مرکزی نرخ تورم در فروردین نزولی شده است اما در گزارش بانک مرکزی در کلام و عدد به این نکته اشاره نشده است. از طرف دیگر همواره عدد تورم بانک مرکزی کمتر از عدد مرکز آمار ایران بوده و به همین دلیل بسیاری معتقد بودند محاسبات و آمارهای مرکز آمار ایران دقیقتر است و بانک مرکزی با توجه به در نظر گرفتن وظیفه حفظ ارزش پول ملی محافظه کارانه اعداد را اعلام می‌کند. این تفاوت ارقام موجب شد که در ماده 54 قانون برنامه پنجم توسعه مرکز آمار به عنوان نهاد مرجع نرخ تورم تعیین شود. تا قبل از مرجع شدن مرکز آمار همواره اعداد اعلامی بانک مرکزی کمتر از مرکز آمار بود اما به محض مرجع شدن، نرخ تورم مرکز آمار کمتر از بانک مرکزی شد. شاید این عارضه است که برای‌ هر نهادی که مرجع اعلام نرخ تورم می‌شود، به وجود می‌آید. شاید مسئولان آماری کشوری دلیل این مساله را تغییر سال پایه نرخ تورم در بانک مرکزی عنوان کنند اما در پاسخ به آنها باید گفت: با توجه به ضریب جانشینی کالاها در اقتصاد، هر چقدر از سال پایه بیشتر فاصله گرفته شود، عدد تورم خود را بیشتر نشان می‌دهد و محاسبه عدد با اختلال مواجه می‌شود. به همین دلیل است که سال پایه باید هر چند سال یک بار تغییر کرده تا عدد اعلام واقعی باشد. با توجه به همان مساله ضریب جانشینی کالاها، پس از تغییر سال پایه عدد نرخ تورم اعلامی مقداری کمتر از سال قبل می‌شود. بنابراین نرخ تورم 32.3 درصدی بانک مرکزی، عدد اصلاح شده به سمت پایین است. با توجه به جمیع جهات، به نظر می‌رسد در عدد تورم مرکز آمار ابهامی وجود دارد که بهتر است مسئولان این نهاد تخصصی آماری، نسبت به آن شفاف‌سازی کنند.