تحریم‌های غرب برای پوتین یک هدیه بود
در حالی که روسیه با مشکلات اقتصادی و سیاست خارجی ازقبیل اخراج دیپلمات‌هایش از ایالات‌متحده دست و پنجه نرم می‌کند، به نظر می‌رسد که دولت ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در میانه خویشتن‌داری یا اظهارات جنگ‌طلبانه دو دل مانده است.
در آغاز تحریم‌های غرب علیه روسیه در سال 2014، مسکو هم با اعمال تحریم‌های متقابل تجاری واکنش نشان داد. اما درگیری‌های منجر به تحریم‌های اقتصادی پایان نیافتند و در جدیدترین اختلافات، واشنگتن از روز 29 ماه دسامبر با محکوم کردن مسکو به تلاش برای نفوذ به نهادهای سیاسی و تاثیرگذاری بر انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا، تحریم‌های جدیدی علیه روسیه و دیپلمات‌های این کشور اعمال کرد.
خبرگزاری الجزیره در گزارشی به قلم ماریا پتکووا می‌نویسد، در 2014 و با آغاز تحریم‌های غرب علیه روسیه با درخواست پایان مداخله کرملین در امور اوکراین، بهای نفت هم به‌شدت سقوط کرد، ارزش روبل پایین آمد و بحران اقتصادی با تمام قوا بر روسیه ضربه وارد کرد. با این حال، بحران اقتصادی بر بسیاری از مردم روسیه حتی در طبقه متوسط تاثیر چندانی نداشته است و بسیاری از مردم آن اندازه که نگران افزایش احتمال درگیری نظامی هستند، برای امنیت مالی خود در آینده بیم و نگرانی ندارند.
اظهارات خشونت‌گرایانه دولت و رسانه‌های ملی در مورد بحران در اوکراین و رویارویی روسیه با غرب افزایش یافته است و در همین حال، اقتصاد روسیه هم بیشتر و بیشتر به ورطه رکود سقوط می‌کند. الیوت بورنشتاین، استاد مطالعات زبان روسی و اسلاوی در دانشگاه نیویورک در این باره گفت: «از بسیاری جهات، تحریم‌های امریکا و اتحادیه اروپا برای پوتین یک هدیه بود؛ چراکه آنها کرملین را قادر کردند هرگونه سقوط اقتصادی در روسیه را به دشمنان این کشور نسبت دهد. به علاوه، این مساله کنار آمدن با مشکلات اقتصادی را به صورت اقدامی وطن‌پرستانه تسهیل کرد.» به نظر می‌رسد استفاده دولت از احساسات وطن‌پرستانه روس‌ها در تلاش برای کنترل نارضایتی عمومی موفق بوده است. بسیاری از روس‌ها خود را برای رکود اقتصادی طولانی‌مدت آماده کرده‌اند و در عین حال، حاضر نیستند عواقب اظهارات جنگ‌طلبانه کرملین را بپذیرند.
نادیده گرفتن بحران
همزمان با سقوط بهای نفت در اواخر سال 2014، ارزش روبل روسیه هم در برابر دلار امریکا حدود 60درصد کاهش یافت. سرانه تولید ناخالص داخلی هم از 15 به 9 هزار دلار کاهش یافت و اقتصاد با سقوطی 4 درصدی مواجه شد. دولت مخارج خود را کاهش داد و نرخ فقر در کشور هم افزایش یافت. استانداردهای زندگی به‌ویژه در خانواده‌های فقیر روسی که ساکن مراکز اقتصادی بزرگ کشور نیستند، وخامت بیشتری داشت. حادثه 19 دسامبر سال 2016 که در آن بیش از 70 نفر در شهر ایرکوتسک در صربستان در پی خوردن مایع صابونی حاوی بیش از 90 درصد اتانول جان خود را از دست دادند، تنها یکی از موارد استیصال مردم را نشان می‌داد و بیشتر قربانیان هم افرادی فقیر و بی‌خانمان بودند. طبق گزارش‌های منتشر شده، با کاهش بیش از 10 درصدی ارزش حقیقی دستمزدها، فقر در 2سال گذشته به‌شدت در این منطقه افزایش داشته و بیش از 21 درصد از جمعیت را در بر گرفته است.
در چنین شرایطی دیمیتری مدودف، نخست‌وزیر روسیه بیشتر زمان خود را به سخنرانی‌های عمومی در مورد تلاش دولت برای کنترل بحران اختصاص داده است. وی در ماه سپتامبر، مقاله‌یی منتشر کرد و در آن به توصیف دیدگاهی برای اصلاحات در اقتصاد روسیه، با هدف جذاب کردن این کشور برای تجارت پرداخت. پس از تعیین بودجه سال 2017 هم وی در گفت‌وگو در یکی از شبکه‌های تلویزیونی به مردم اطمینان داد که بودجه کافی برای خدمات اجتماعی وجود دارد و انتظار می‌رود اقتصاد در سال آتی رشد یابد. اما رسانه‌ها همچنین با انتشار گزارش‌هایی سعی در مثبت جلوه دادن بحران داشتند و برای نمونه بر نرخ تورم اندک و مخارج مصرف‌کنندگان در طول تعطیلات تمرکز کردند. با این حال طبق شاخص اطمینان مصرف‌کنندگان نیلسن گلوبال، 73 درصد از روس‌هایی که در نظرسنجی شرکت کردند، گفتند که مخارج خود را کاهش داده‌اند و 82 درصد اعلام کردند اکنون زمان مناسبی برای خرج کردن نیست.
اظهارات خشونت‌گرایانه
درحالی‌که دولت سعی دارد از نگرانی و ترس عمومی در مورد بحران اقتصادی بکاهد، به وضوح بیان کرده که دفاع در اولویت قرار دارد و در همین راستا هم بخش زیادی از بودجه سال 2017 را برای کسب اطمینان از نوسازی ارتش در نظر گرفته است. کرملین 43 میلیارد دلار از بودجه سال 2017، یعنی 4.7 درصد از تولید ناخالص داخلی روسیه را به بخش دفاع اختصاص داده است.
ولادیمیر پوتین بارها از اهمیت ارتش سخن گفته و حتی در اواخر ماه دسامبر هشدار داد که روسیه در حال حاضر از هر «حمله‌کننده احتمالی» قوی‌تر است. چنین اظهارات هشدارآمیزی نه‌تنها در دفاع از بودجه دفاعی در دید عموم مردم تاثیرگذار هستند، بلکه توجه‌ها را نیز از بحران اقتصادی به مسائل سیاسی معطوف می‌کنند. چنین اظهاراتی به‌طور مداوم در کانال‌های محبوب تلویزیونی پخش می‌شوند.
نگرانی روزافزون
چنین اظهاراتی که به نظر می‌رسد تلاشی برای آماده کردن کشور برای جنگ احتمالی است، ناگزیر بر عموم مردم تاثیر می‌گذارد. طبق نتایج تحقیقاتی که اخیرا منتشر شد، حدود 48 درصد از روس‌ها بر این عقیده‌اند که وخامت روابط روسیه با غرب بر سر بحران در سوریه می‌تواند جرقه آغاز جنگ جهانی سوم باشد. در همین حال، قتل سفیر روسیه در آنکارا در ماه دسامبر گذشته، جامعه روس را به لرزه درآورد. اگرچه پیش از انتشار این خبر هم اشتیاق عمومی به مداخله نظامی در خاورمیانه رو به سردی گراییده بود. عملیات ارتش روسیه در سوریه سالانه حدود یک میلیارد دلار هزینه در بر دارد و این در حالی است که شمار کشته‌شدگان در میان نیروهای روس هم در حال افزایش است. در ماه اکتبر سال 2015 حدود 75 درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی مرکز لوادا از حملات هوایی در سوریه حمایت می‌کردند، اما تایید عمومی عملیات نظامی اکنون به 52 درصد کاهش یافته است.
