خودروهای دیزل در ۲۰۲۰ ناپدید می‌شوند

شهرداران پاریس، مکزیکو، مادرید و آتن در جریان نشست دوسالانه رهبران شهرهای عمده گفته‌اند که رفت‌وآمد خودروهای دیزلی یکی از عوامل تشدید آلودگی هوای شهرهای بزرگ است و در نتیجه، ممنوعیت ورود آنها به این شهرها به بهبود کیفیت هوا کمک خواهد کرد. سازمان بهداشت جهانی نیز می‌گوید هرساله، حدود 3 میلیون نفر در جهان در اثر ابتلا به امراض مرتبط با تنفس هوای آلوده در خارج از خانه‌ها جان خود را از دست می‌دهند. موتورهای دیزلی به دو صورت باعث افزایش آلودگی هوا می‌شوند. این موتورها تولیدکننده ذرات معلق یا دوده و اکسید نیتروژن هستند. دوده با نفوذ به ریه به بروز عوارض قلبی و عروقی و مرگ‌ومیر ناشی از آن کمک می‌کند و اکسید نیتروژن عاملی در ایجاد اوزون در سطح زمین است که باعث تشدید دشواری تنفسی حتی برای کسانی می‌شود که سابقه امراض تنفسی نداشته‌اند. با افزایش شواهد حاکی از خطرات موتورهای دیزلی برای سلامت ساکنان شهرهای بزرگ، گروه‌های حفاظت از محیط‌زیست درصدد بوده‌اند تا مقررات جدیدی را برای محدود کردن استفاده از این نوع موتورها به تصویب برسانند. شهرداران پایتخت‌های اسپانیا، فرانسه، مکزیک و یونان همچنین متعهد شدند که تا سال ۲۰۲۵ میلادی تمامی توان خود را برای استفاده از خودروهای برقی، هیدروژنی و دوگانه‌سوز به کار گیرند. شهردار مکزیکو گفته است این شهر با مشکل مضاعف آلودگی هوا و ترافیک سنگین مواجه است اما با افزایش تسهیلات جدید ترابری شهری در نظر دارد با این وضعیت مقابله کند. شهر پاریس تاکنون اقداماتی را برای کاهش آلودگی ناشی از موتورهای دیزلی به اجرا گذاشته و در حال حاضر، رفت‌وآمد خودروهای دیزل‌سوز با عمر بیش از 20 سال به داخل شهر ممنوع است و قرار است تا سال ۲۰۲۰، هرسال یک سال از این رقم کاسته شود.

تاریخچه

موتورهای دیزل یا به زبان عامیانه موتورهای گازوئیل‌سوز، به انواع گسترده‌ای از پیشرانه‌های درون‌سوز وسایل نقلیه گفته می‌شود که بدون نیاز به یک جرقه الکتریکی می‌توانند ماده سوختنی را شعله‌ور کنند. در این موتورها برای شعله‌ور ساختن سوخت از حرارت‌های بالا استفاده می‌شود. به این شکل که ابتدا دمای اتاقک احتراق را به وسیله تراکم بسیار بالا می‌برند و پس‌ازاینکه دما به‌اندازه کافی بالا رفت ماده سوختنی را به درون آن تزریق می‌کنند. برای سوزاندن یک ماده سوختی به دو عامل حرارت و اکسیژن نیاز است.

اکسیژن از طریق مجاری ورودی موتور وارد محفظه سیلندر می‌شود و سپس به‌وسیله پیستون فشرده می‌شود. این فشردگی آنچنان زیاد است که باعث ایجاد حرارت بسیار بالا خواهد شد. سپس عامل سوم یعنی ماده سوختنی به گرما و اکسیژن افزوده می‌شود که در نتیجه آن سوخت شعله‌ور می‌شود. در سال ۱۸۹۰ میلادی آکروید استوارت حق امتیاز ساخت موتوری را دریافت کرد که در آن هوای خالص در سیلندر موتور متراکم می‌شد و سپس (به‌منظور جلوگیری از اشتعال پیش‌رس) سوخت به داخل هوای متراکم‌شده تزریق می‌شد، این موتورهای با فشار پایین بودند و برای مشتعل ساختن سوخت تزریق‌شده از یک لامپ الکتریکی یا روش‌های دیگر در خارج از سیلندر استفاده می‌شد. به گزارش دنیای ماشین، در سال ۱۸۹۲ دکتر رودلف دیزل آلمانی حق امتیاز موتور طراحی‌شده‌ای را به ثبت رساند که در آن اشتعال ماده سوختنی، بلافاصله بعد از تزریق سوخت به داخل سیلندر انجام می‌گرفت. این اشتعال عامل حرارت زیادی بود که در اثر تراکم زیاد هوا به وجود می‌آمد. وی ابتدا دوست داشت که موتور وی پودر زغال‌سنگ را بسوزاند ولی به‌سرعت به نفت روی آورد و نتایج قابل‌توجهی گرفت. طی سال‌های متمادی پس از اختراع موتور دیزل، از این نوع موتور عمدتا و منحصرا در کارهای درجا و سنگین از قبیل تولید برق، تلمبه کردن آب، راندن قایق‌های مسافری و باری و همچنین برای تولید قدرت و رفع بعضی از نیازهای کارخانه‌ها استفاده می‌شد.

این موتورها سنگین، کم‌سرعت، دارای یک یا چند سیلندر و از نوع دو زمانه یا چهارزمانه بودند. پیشرفت بیشتر موتورهای دیزل، تا توسعه سیستم‌های پیشرفته تزریق سوخت در دهه 30 طول کشید. در این سال‌ها رابرت بوش تولید انبوه پمپ‌های سوخت‌پاش خود را آغاز کرد. توسعه پمپ‌های سوخت‌پاش (پمپ‌های انژکتور) با توسعه موتورهای کوچکی که برای استفاده در خودروها مناسب بودند متعادل شد. موتورهای دیزل سبک‌تری که سرعتشان نیز بالا بود در سال ۱۹۲۵ به بازار عرضه شدند. با آنکه پیشرفت در ساخت این موتورها کند بود. اما در سال ۱۹۳۰ موتورهای دیزل قابل‌اطمینان که به‌خوبی طراحی شده بودند و چند سیلندر و سریع نیز بودند به بازار عرضه شد. این پیشرفت تا پایان جنگ جهانی دوم برای مدتی کند بود.

نگاهی به بازار فعلی

همه‌چیز از کاهش فروش خودروهای دیزلی ب‌ام‌و آلمان در بازار آمریکای شمالی در سه سال قبل آغاز شد. درحالی‌که سدان‌های این خودروساز معتبر در کشور مبدأ از محبوبیت بالایی برخوردار بودند، در بازار پررونقی مثل آمریکا با افول مواجه شده بودند. این در حالی است که خود آمریکایی‌ها طی دو سه سال اخیر نسبت به خرید شاسی‌بلندهای گازوئیل‌سوز نیز کمی با تردید رفتار می‌کردند. در حال حاضر فروش خودروهای ب‌ام‌و در بازار آمریکای شمالی تقریبا به صفر رسیده است. در نوامبر (ماه 11 میلادی) سال 2016 آمار فروش شرکت به تنها 222 دستگاه رسیده بود. درحالی‌که در ماه مشابه سال قبل این عدد رکورد قابل‌توجه 4 هزار و 500 دستگاهی را ثبت کرده بود.

این پدیده می‌تواند سیاست‌های آتی خودروسازان باواریایی را در سال جدید 2017 میلادی دستخوش تغییرات عمیقی کند. این پدیده تنها برای ب‌ام‌و که یکی از خودروسازان مطرح آلمان است، رخ نمی‌دهد. فولکس‌واگن بزرگ‌ترین خودروساز آلمان و اروپا پس از گذشت ماه‌ها از مباحث مربوط به رسوایی و پرداخت جریمه‌های گزاف، هنوز هم با اما و اگرهایی برای ورود به بازار آمریکای شمالی روبه‌رو است. بی‌اعتمادی گسترده بازارهای اصلی در غرب این شرکت را با این سوال حیاتی مواجه کرده است که «آیا باید تولید خودروهای دیزلی را متوقف کرد؟». این ابهام وقتی پررنگ‌تر می‌شود که فولکس رسما اعتراف می‌کند که به بازار آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین و پردرآمدترین بازار خارجی‌اش نیاز دارد. هرگز تصور نمی‌شد که پدیده نوظهور و ناگهانی عدم استقبال از خودروهای دیزلی دامان مرسدس‌بنز را نیز بگیرد. این شرکت معتبر آلمانی به‌کلی از عرضه شاسی‌بلند تازه طراحی شده‌اش یعنی GLS برای بازار آمریکا منصرف شده است. سخنگوی مرسدس‌بنز درباره این تصمیم بزرگ توضیحات بیشتری ارائه نداده است.

ولی از شواهد پیدا است که مرسدس نمی‌خواهد وجهه خود را در بازار آمریکا از دست بدهد. آئودی که چندی است به دلیل افزایش فروش خودروهای سایز کوچک و اسپرت خود در این کشور، سودآوری خوبی را تجربه کرده، امسال را با کاهش 69 درصدی فروش خودروهای دیزلی‌اش به پایان می‌برد. این عدد در پایان سال گذشته میلادی 67 درصد بوده است. اوضاع در داخل آمریکا به مراتب وخیم‌تر گزارش شده است. در آستانه سال جدید میلادی شورولت کلرادو و جی‌ام‌سی کانیون به‌عنوان دو پیکاپ سایز بزرگ و آفرود در این کشور که از محبوبیتی خیره‌کننده برخوردار هستند، با کاهش چشمگیر فروش روبه‌رو شده‌اند. این وقایع دردناک در مدتی کوتاه به‌خوبی نشان می‌دهند که ماجراجویی‌های شرکتی مانند فولکس‌واگن چقدر می‌تواند در زمینه فروش خودروهای دیزلی تاثیر داشته باشد. فولکس نه‌تنها بازار آمریکا را به هم ریخت بلکه توازن معقول در 15 کشور اروپایی مانند انگلیس، فرانسه، اتریش و ایتالیا را نیز کاملا آشفته کرد.

ضربه‌ای که فولکس زد

سپتامبر ۲۰۱۵ گروه فولکس‌واگن، شرکت چندملیتی خودروسازی آلمانی به جرم تقلب در تست تشخیص‌دهنده آلاینده‌های بیش از ۱۱ میلیون عدد فولکس‌واگن و آئودی که در طول سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵ فروخته شده بودند به دام افتاد. این جعل اسناد باعث شد که تمامی ماشین‌های این شرکت استانداردها و تست‌های آژانس حفاظت محیط‌زیست ایالات‌متحده آمریکا را در حالی سپری کند که ۴۰ بار بیشتر از محدودیت‌های قانونی اکسید نیتروژن وارد محیط‌زیست می‌کردند. سرانجام شرکت خودروسازی فولکس‌واگن اتهام تقلب در معاینات فنی آمریکا را پذیرفت. سهام این شرکت در بازار بورس ۲۰ درصد سقوط کرد. فولکس‌واگن متهم شده با استفاده از یک نرم‌افزار میزان آلایندگی خودروهای دیزلی‌اش را دست‌کاری کرده است.

این شرکت فروش برخی خودروهای دیزلی خود در بازار آمریکا را متوقف کرد. به گفته یکی از مقامات این شرکت از فروشندگان خواسته شده تا برخی مدل‌های مشخصی را که در سال ۲۰۱۵ تولید شده‌اند، به کارخانه بازگردانند. مسوولان فولکس‌واگن نگفته‌اند که چه تعداد خودرو بازگشت خورده‌است. آژانس حفاظت از محیط‌زیست آمریکا این شرکت را متهم کرد که در آزمایش آلودگی مرتکب تقلب شده است. به گفته کارشناسان این آژانس، شرکت خودروسازی فولکس‌واگن در نزدیک به ۵۰۰ هزار دستگاه از خودروهای دیزلی خود از نرم‌افزار ویژه‌ای استفاده کرده که در هنگام معاینه فنی میزان آلاینده‌ها را کمتر از اندازه واقعی نشان می‌دهد. به‌این‌ترتیب خودروهای دیزلی فولکس‌واگن با موفقیت آزمایش‌های معاینه مربوط به آلایندگی هوا را پشت سر می‌گذارند، اما در شرایط واقعی در خیابان‌ها بیشتر از حد مجاز آلاینده تولید می‌کنند. آژانس حفاظت از محیط‌زیست آمریکا خاطرنشان کرده بود که این دستکاری و تخطی از قوانین عامدانه صورت گرفته است. دست‌آخر مقام‌های فولکس اتهام وارده را پذیرفته و به تخطی از قانون اعتراف کردند. آژانس حفاظت از محیط‌زیست آمریکا اعلام کرده که تحقیقات خود علیه این شرکت را از جمله به اتهام نقض قانون فدرال که برای کنترل آلودگی هوا در سطح ملی تدوین شده، با جدیت ادامه خواهد داد.

تبعات این رسوایی برای فولکس‌واگن البته به همین‌جا ختم نشد. پس از انتشار خبر اعتراف مسوولان این کمپانی، سهام فولکس‌واگن در بازار بورس فرانکفورت بیش از ۲۰ درصد سقوط کرد. در برخی از ساعات صبح این سقوط حتی تا ۲۲/ ۲۰ درصد به ثبت رسید. این حجم از سقوط سهام این شرکت از سال ۲۰۱۲ تاکنون بی‌سابقه بوده است. رسوایی فولکس‌واگن بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان بازار بورس را شوکه کرده و جایگاه این شرکت در بازارهای فروش خودرو در آمریکا نیز به‌شدت خدشه‌دار شده است. اتحادیه بازرسی و نظارت فنی در آلمان که به‌اختصار TUV خوانده می‌شود، در واکنش به نگرانی‌های مطرح شده نسبت به احتمال تقلب فولکس‌واگن در بازارهای اروپا گفته است که میزان آلایندگی خودروها در اروپا در هنگام روند ساخت خودرو به‌شدت تحت نظارت قرار دارد و در این زمینه قوانین شفافی وجود دارند. تیم‌های مستقلی از کارشناسان خودروهای روی خط تولید کارخانه‌ها را به‌طور تصادفی بیرون کشیده و آزمایش می‌کنند. این شرکت مستقر در شهر مونیخ با داشتن بیش از ۲۰ هزار کارمند و سود سالانه بیش از 2 میلیارد یورو یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های نظارت فنی در جهان به شمار می‌رود. شرکت فولکس‌واگن در این میان تیمی خارج از این کمپانی را مسوول انجام تحقیقات در مورد این رسوایی کرده است. مدیرعامل گروه بزرگ فولکس‌واگن در پی این رسوایی از مقام خود برکنار شد.