آیا ترامپ می‌تواند برجام را بر هم بزند؟

 اما برخلاف رییس‌جمهور پیشین، در لیست او یک ایران هسته‌یی دیده نمی‌شود مگر اینکه ترامپ خود بخواهد با یک طرح بی‌پروا، توافق هسته‌یی موجود را از بین ببرد یا به آن اجازه سقوط دهد.

 نشانه‌های مشکل‌ساز

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، اگرچه ترامپ در مورد دیدگاهش به عنوان رییس‌جمهور درباره توافق هسته‌یی جزئیات خاصی ارائه نداده اما صحبت‌های صریح او در طول مبارزات انتخاباتی خطرناک و مملو از اطلاعات غلط بود. در 21 مارس 2016، در سخنرانی کمیته امور عمومی امریکا و اسراییل، ترامپ عنوان کرد که «اولویت شماره یک او از بین بردن این معامله زیانبار با ایران است.» ترامپ معمولا این توافق را بدترین معامله‌یی می‌داند که صورت گرفته و می‌گوید که به دنبال مذاکرات مجدد است.

اعضای احتمالی کابینه و مشاوران او دیدگاه‌هایی سخت‌گیرانه در قبال این توافق دارند. دیدگاه‌هایی که می‌توانند در سیاست ترامپ در قبال توافق تاثیرگذار باشند. مدیر سابق آژانس اطلاعات دفاعی، ژنرال مایکل فلین در سمت مشاور امنیت ملی و سناتور مایک پومپئو در سمت رییس سازمان سیا، هر دو از معامله با ایران انتقاد کرده‌اند.  از سوی دیگر، انتخاب ترامپ در پست وزارت دفاع یعنی ژنرال جیمز ماتیس، معامله هسته‌یی با ایران را با عنوان «کنترل تسلیحاتی ناقص» توصیف کرده و در ماه آوریل در یک سخنرانی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی گفت «هیچ بازگشتی در توافق در غیاب نقضی آشکار وجود ندارد. » ماتیس تاکید می‌کند که ایالات متحده تنها خواهد بود اگر بخواهد از توافق بیرون بیاید و «تحریم‌های اقتصادی یک‌جانبه ما به اندازه یک رویکرد متحد تاثیرگذار نیست. »

 معامله در خطر

دو سناریوی محتمل در مورد رویکرد دولت ترامپ در توافق هسته‌یی با ایران وجود خواهد داشت:

اول، رییس‌جمهور می‌تواند با انکار یک‌جانبه شرایط، ایالات متحده را از معامله خارج و اجرای تعهدات ایالات متحده تحت این قرارداد را باطل اعلام کند. حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران، گفته است که تعهد ایران نسبت به معامله با وجود هرگونه اقدامی که توسط ترامپ برای تهدید کردن شرایط موجود صورت پذیرد، قابل چشم پوشی نیست. اما هنوز مشخص نیست که این معامله بتواند بدون حضور امریکا فعال باقی بماند.

سناریوی دوم که احتمال بیشتری دارد، این است که ترامپ و اعضای کنگره به رهبری جمهوری‌خواهان به آرامی به شرایط قرارداد لطمه وارد کرده و با تشدید یک نوع پویایی، در نهایت کاری کنند که ایران اقدامی منجر به فروپاشی معامله انجام دهد. در این سناریو، واشنگتن به دقت سعی خواهد کرد تا به معامله با استفاده از ابهامات قانونی در متن، اعمالی خلاف روح توافق و اعلام نقص‌های عمدی در مسائل، اعمال فشار کند.

به شکلی جداگانه نیز امریکا می‌تواند تحریم‌هایی اضافی ضد ایران تحت عنوان رفتارهای حقوق بشری، فعالیت‌های توسعه موشک‌های بالستیک یا حمایت از تروریسم، اعمال کند. اگر چنین تحریم‌هایی اعمال شود به این معنا خواهد بود که امریکا به دنبال توافق جدیدی با ایران نیست و ایران ممکن است نسبت به بندهای موجود در قرارداد فعلی، تهاجمی‌تر نیز عمل کند. به این ترتیب تنش‌های موجود بین تهران و واشنگتن بیشتر خواهد شد.

 از دست رفتن منافع عدم گسترش سلاح

هنگامی که معامله به صورت کامل اجرا شود، مزایای منع گسترش سلاح کاملا روشن هستند. ترکیبی از محدودیت‌ها و اقدامات امنیتی مسیر دستیابی به سلاح‌های هسته‌یی را محدود کرده‌اند. اگر معامله به هم بخورد و ایالات متحده دیگر نسبت به اجرای آن تعهدی احساسس نکند، به راحتی می‌توان فرض کرد که ایران نیز احساس نیازی برای پایبندی به محدودیت‌های خود نخواهد داشت. اگر معامله شکست بخورد، نظارت‌های موجود از بین خواهد رفت و فعالیت‌های هسته‌یی ایران می‌تواند به شکلی قابل توجه از سرگرفته شود. جامعه جهانی نیز ابزار خود برای تایید فعالیت‌های هسته‌یی صلح‌آمیز ایران را از دست خواهد داد. این ابزار شامل اینها هستند:

 نظارت مستمر بر سایت‌های کلیدی

 نظارت بر زمان واقعی فعالیت‌های غنی‌سازی ایران

 اجرای موقت پروتکل الحاقی

 نظارت بر تدارکات ایران در مواد قابل استفاده در فعالیت‌های هسته‌یی

 محدوده زمانی دسترسی به سایت‌های نظامی برای بررسی نگرانی‌ها

از زمانی که توافق هسته‌یی صورت گرفته بطور قابل توجهی بر برنامه هسته‌یی ایران نظارت انجام شده است. در صورتی که معامله به هم بخورد ایران می‌تواند:

 بیش از 13هزار سانتریفیوژ را به حرکت اندازد از جمله 1008 دستگاه پیشرفته سانتریفیوژ 2- IR، فارغ از ذخیره‌سازی تحت نظارت، ایران می‌تواند غنی‌سازی اورانیوم را آغاز کند

 ساخت ذخایر اورانیوم غنی‌شده

 رساندن غنی‌سازی به سطوح بالاتر از 3,67 درصد

 از سرگیری غنی‌سازی در فردو

 از سرگیری توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته

بدون معامله ایران دیگر تعهدی برای این نظارت‌های افزایش یافته و محدودیت‌های سخت اعمال شده در قبال فعالیت‌های هسته‌یی خود نخواهد داشت.

 بیهودگی مذاکرات مجدد

اگر ترامپ از معامله خارج شود یا تلاش کند که فشارها را برای رسیدن به شرایط بهتر در معامله افزایش دهد، بسیار بعید است که حمایت دیپلماتیک کافی را از سوی سایر طرف‌های درگیر در مذاکره دریافت کند. چین، فرانسه، آلمان، روسیه و بریتانیا تمایلی به تحریم‌های جدید ندارند؛ تحریم‌هایی که بتواند فشار کافی روی ایران برای ایجاد توافقی جدید اعمال کند.

همه این کشورها در تحریم‌هایی که سابق بر این وضع شده بود همکاری داشتند و نقشی حیاتی ایفا کردند. با حمایت تحریم‌های امریکا در کنار سازمان ملل و اتحادیه اروپا، گستره‌یی از تحریم‌های فراگیر ایجاد شده بود که فشار فراوانی بر فعالیت‌های اقتصادی ایران وارد آورد تا تهران را به ایجاد یک توافق متقاعد کند.

فردریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سرپرست تیم مذاکره‌کننده با ایران، ماهیت چندجانبه این توافق را به جامعه بین‌المللی یادآوری کرده و می‌گوید که او خود را مسوول اجرای این توافق می‌داند. او در 13 نوامبر در مصاحبه مطبوعاتی تاکید کرد که این توافقی چندجانبه است و گفت: «مطابق با منافع اروپا است که تضمین کند شرایط این قرارداد بطور کامل اجرا خواهد شد. » صدای سایر رهبران نیز حمایت از توافق بوده است. رییس‌جمهور فرانسه فرانسوا اولاند، در 16نوامبر به خبرنگاران گفت: «این توافق به ما امنیت داد و عواقب غیاب آن برای جهان بسیار جدی خواهد بود. »

 مسوولیت راه آینده

به‌جای از بین بردن معامله یا تلاش برای مذاکره مجدد، ترامپ و تیم مدیریتی او باید اجرای دقیق توافق را دنبال کنند و با کمک آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطمینان حاصل کنند که بازرسی کافی از امکانات و منابع فعالیت‌های هسته‌یی ایران، به صورت دقیق و صحیح انجام پذیرد.

لازم نیست که ترامپ با چالش برنامه هسته‌یی ایران مواجه شود مگر اینکه خودش این چالش را به وجود آورد. عواقب ناشی از سقوط این معامله بر اساس اقدامات واشنگتن بسیار قابل توجه است. بستن درهای این معامله می‌تواند سرعت ایران برای رسیدن به سلاح هسته‌یی را بیشتر کند و چشم‌انداز رقابتی تسلیحاتی و جنگ در خاورمیانه را ایجاد کند. دور شدن از این توافق بین‌المللی پیام خطرناکی است که ترامپ ارسال خواهد کرد. به این معنی که نمی‌توان به قول‌های امریکا بر سر توافقات اعتماد کرد و نظرات شرکای این کشور هیچ اعتباری برای واشنگتن ندارد. در چنین شرایطی امکان اینکه ایران وارد توافق جدیدی با ایالات متحده شود وجود ندارد.