٤ نفر، ٥٨ مقاله تقلبی را نوشتند
هر روز خبرهای جدیدتری از پرونده سرقت علمی می‌رسد؛ پرونده‌ای که از دو هفته پیش برای نخستین‌بار وزیر بهداشت درباره‌اش توضیح داد و گفت که وزارت اطلاعات و قوه قضائیه به آن ورود پیدا کردند.
چند روز بعد هم خبر رسید که شورایعالی انقلاب فرهنگی به ماجرا ورود پیدا کرده و خواسته تا گزارشی درباره آن از سوی وزارت بهداشت تهیه شود. حالا محمدباقر لاریجانی که معاون آموزشی وزیر بهداشت است گفت: «این شورا منتظر گزارش ملی وزارت بهداشت درباره فروش پایان‌نامه‌ها و مقاله‌ها در ایران است.» او بر این نکته هم تأکید کرد که ٥٨ مقاله جعلی از سوی ٤ نفر که بیشترین تخلف را در این پرونده داشتند، تهیه شده است. به گفته معاون آموزشی وزیر بهداشت، براساس اعلام پایگاه BMC، تعداد مقاله‌های جعلی ایران امسال نسبت به سال قبل بیشتر بوده است.لاریجانی دیروز یک نشست خبری داشت. او در کنار موضوعات مختلفی که توضیح داد، اشاره‌ای کلی هم به پرونده سرقت‌های علمی کرد: «مجله ساینس یک ماه پیش مقاله‌ای منتشر کرد که در آن برخی از پایان‌نامه‌های ایران را زیر سوال برد و ادعا کرد که ١٠درصد از پایان‌نامه‌های ایران اشکال دارد. در این گزارش عنوان شد که مقاله‌ها ٣٣٠هزار پیوند به فروشندگان داشته و ١٠٠ سایت در کشور، به نوعی در این زمینه فعال هستند.» همین هم شد تا به گفته لاریجانی، شورایعالی انقلاب فرهنگی، وزارت بهداشت را مسئول پیگیری این تخلفات کند: «قرار است در جلسه آینده شورایعالی انقلاب فرهنگی، وضع فروش پایان‌نامه‌ها در تهران و برخی شهرهای کشور را گزارش دهیم.»
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، این مسئول در وزارت بهداشت، در ادامه توضیحاتش درباره پرونده سرقت‌های علمی، این را هم اضافه کرد: «پایگاه BMC، پایگاهی است که مجلات در حوزه‌های طبیعی را در زیرمجموعه خودش دارد. این پایگاه تعدادی از این مقاله‌ها را به‌صورت رندم بررسی می‌کند. مقاله‌هایی که تخلف علمی دارند از روی پایگاه برداشته می‌شوند. امسال هم ٥٠٠ مقاله از سراسر دنیا، RETRACT یا از روی سایت برداشته شدند که سهم ایران ٥٨ مقاله بود. این اتفاق هم در همه جای دنیا رخ می‌دهد.» او در حاشیه این نشست خبری، درباره جزییات پرونده سرقت‌های علمی توضیحات بیشتری داد.
اشاره شما به این بود که ٥٨ مقاله از ایران از روی سایت BMC برداشته شده است. هر سال این اتفاق می‌افتد؟
بله؛ هر سال تعدادی از مقاله‌ها به خاطر تخلفاتی که دارند، از روی سایت برداشته می‌شوند. ایران هم هر سال سهمی دارد.
تعداد مقاله‌هایی که سال گذشته از روی این سایت برداشته شد، چقدر بود؟
تعداد دقیقی نداریم، اما نسبت به امسال کمتر بود. یکی از دلایل آن هم این است که مقاله‌ها با دقت بیشتری بررسی می‌شوند.
هر‌سال چند مقاله از ایران برای چاپ به پایگاه BMC فرستاده می‌شود؟
هر سال حدود ٣٠هزار مقاله چاپ می‌شود، البته به‌طورکلی سالانه ٥ تا ٦هزار مقاله در دیتا بیس BMC منتشر می‌شود. این پایگاه پس از انتشار گزارش مجله ساینس درباره فروش پایان‌نامه در ایران، مقاله‌ها را بررسی کرد و درنهایت ٥٨ مقاله‌ای که در مجلات این پایگاه منتشر شده بود و تخلف علمی داشت، از روی سایت برداشته شد، البته پس از انتشار این خبر، در پی اعتراض‌های فراوانی که از سوی ایران به این پایگاه شد، آنها مطلبی را منتشر و تأکید کردند که باید دقت‌شان را در پذیرش مقاله‌ها بالا ببرند و باید استانداردها را تقویت کنند تا مقاله‌های دستکاری‌شده منتشر نشود. به‌هرحال انتشار مقاله‌های علمی تنها یکی از شاخص‌های توسعه علمی کشور است و مجله ساینس با انتشار گزارشی درباره فروش پایان‌نامه در ایران، انتشارات علمی کشور را زیر سوال برد.
آمار اولیه‌ای که از تعداد متخلفان در پرونده سرقت‌های علمی عنوان شد، بیش از ٢٠ نفر بود، حالا شما می‌گویید که اینها تنها ٤ نفر هستند.
بله؛ به‌طور کلی ٥٨ مقاله مشکل داشت. هر مقاله هم چند نویسنده دارد، حالا اینها را جمع ببندیم، متوجه می‌شویم که نزدیک به ١٠٠ نفر در این پرونده درگیر می‌شوند. بررسی‌های ما نشان داد خیلی از این افراد تنها اسم‌شان در مقاله استفاده شده است؛ مثلا در مقاله‌ای درباره تومور پستان، یک جراح که در زمینه ژنتیک فعالیت کرده و این مقاله را برای او فرستاده‌اند، درگیر پرونده شده، درحالی‌که از ماجرا بی‌خبر بوده است. به‌طور کلی، از میان این ١٠٠ نفر، حدود ٤ نفر بیشترین تخلف را داشته‌اند، یعنی ١٥ مقاله از سوی یکی از آنها و ١٢ مقاله از سوی یک نفر دیگر نوشته شده است؛ اینها متخلفان اصلی هستند.
اسامی که از سوی پایگاه BMC منتشر شده چند نفر بودند؟
١٠٠ نفر.
اینها از اعضای هیأت علمی هستند؟
از این ١٠٠ نفر تعدادی از آنها عضو هیأت علمی بودند و تعدادی هم نبودند. اما از ٤ نفر، ٣ نفرشان از اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند.
کدام دانشگاه‌ها؟
مشخصات این افراد و دانشگاه‌هایشان به کمیته رسیدگی به تخلفات وزارت بهداشت داده شده است.
قرار نیست اسامی آنها رسانه‌ای شود؟
معاون پژوهشی وزارت بهداشت درحال بررسی موضوع هستند.
یعنی افرادی که عضو هیأت علمی نیستند هم می‌توانند مقاله بفرستند؟
بله؛ این امکان وجود دارد. معاون پژوهشی وزیر بهداشت و تیمش، مشغول بررسی موضوع هستند و اطلاعاتی را جمع‌آوری کرده‌اند. بررسی‌های این تیم تأکید می‌کند که خیلی از این افراد اعضای هیأت علمی نیستند. یکی‌شان یک ارتوپدی است که به انگلیسی مسلط بوده و تنها مقاله را ادیت کرده و اصلا عضو هیأت علمی نبود.
موضوع این مقالات چه بود؟
موضوعات متفاوتی بوده است. بررسی‌های ما نشان می‌دهد که علت تخلف اساسی این بود که در سیستم مرور کردن مقاله‌ها تخلف صورت گرفته که به‌زودی مجموعه حوزه معاونت پژوهشی وزارت بهداشت جزییات آن را اعلام می‌کند.
شما در توضیحاتتان گفتید که در سال‌های گذشته هم چنین تخلفاتی وجود داشته است. پیش‌بینی می‌کردید که مقاله‌های جدید هم ممکن است دستکاری شده و جعلی باشند؟
اصولا وقتی مجموعه زیادی از انتشارات در دنیا وجود داشته باشد، درصدی دستکاری می‌شود، حتی در کشورهای بزرگ دنیا مانند آمریکا هم پشت برخی از اسناد علمی، جعل وجود دارد. به همین دلیل لازم است که سیستم‌های نظارتی کشورها دقت داشته باشند و این تخلفات را کاهش دهند. این کاری که اخیرا در کشور ما صورت گرفته، یک کار محدودی از تخلف اعضا بوده است که امیدواریم تکرار نشود.
شما خبر داده بودید که پرونده در شورایعالی انقلاب فرهنگی هم باز شده است. آخرین اتفاقات در آن شورا چیست؟
پس از انتشار گزارش مجله ساینس، شورایعالی انقلاب فرهنگی از ما خواست تا یک گزارش ملی درباره این موضوع از داخل و خارج از کشور تهیه کنیم. این گزارش را در جلسه آینده شورایعالی انقلاب فرهنگی باید ارایه دهیم.
یعنی این دستور از رئیس‌جمهوری بود؟
از طرف دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی این درخواست شد.
بعد از انتشار گزارش مجله ساینس، این درخواست از وزارت بهداشت شد؟
بله؛ براساس آن گزارش، این تصمیم گرفته شد.
اما ما می‌دانیم که سال‌هاست پایان‌نامه‌ها و مقاله‌ها فروخته می‌شود. مخاطبان این افراد هم بی‌سوادان نیستند، جامعه علمی کشور هستند. شما این احتمال را نمی‌دادید که درصد قابل توجهی از این مقاله‌ها از همین گروه‌ها باشند؟
خیر؛ نمی‌شود گفت درصد قابل توجهی از این دست هستند، چون مقالات این گروه خیلی سطح پایین است و معمولا در جاهای باارزشی منتشر نمی‌شود و نوعا کار محققان برجسته کشور هم نیست، حالا امیدواریم با این گزارش بشود تصمیماتی گرفت که از میزان این تخلفات کم شود.
حالا با این متخلفان چه برخوردی می‌شود؟ آیا دستگیر شده‌اند؟
گزارش این افراد درحال تکمیل است.
شرکت‌های متخلفی که مقاله‌ها از آنها تهیه شده‌اند، شناسایی شده‌اند؟
باید صبر کرد تا نتیجه بررسی‌ها جمع‌آوری شود.
حالا وزارت بهداشت چه برنامه‌ای دارد تا جلوی تقلب علمی در کشور گرفته شود؟
خوشبختانه در سطح وزارت بهداشت تدابیر خوبی برای این کار در نظر گرفته شده است. قرار است مجلات علمی کشور به سامانه‌هایی دسترسی پیدا کنند که بتوانند مقاله‌ها را از این نظر که قبلا منتشر شده‌اند یا خیر، رصد کنند. همچنین دستورالعمل و چارچوب‌های خاصی برای برخورد جدی با این تخلفات در نظر گرفته شده است، البته موضوع این است که در حوزه پزشکی این میزان زیاد نیست. نشریات علمی هم دیتا بیس‌هایی را کارگزاری می‌کنند تا قبل از این‌که مقاله در دیتا بیس برود، آن را بررسی کنند.
به نظرتان نباید اقدامی شود که این‌قدر افراد درگیر چاپ مقاله برای ارتقای رتبه و ... نشوند؟
ما در مجموعه خودمان، درحال انجام اقداماتی هستیم تا افراد به چاپ این مقالات نیاز پیدا نکنند. آیین‌نامه ارتقای اعضای هیأت علمی هم به همین دلیل نوشته شد که یکی از محورهای آن این است که هر کسی سرآمدی آموزشی داشته باشد، برای ارتقا نیازی به مقاله نداشته باشد. باید بستری برای جلوگیری از تخلفات علمی فراهم شود.
یعنی همه اینها قبلا وجود نداشت و حالا قرار است انجام شود؟
قبل از این در برخی از مجلات علمی به کار می‌رفت، حالا قرار است گسترش پیدا می‌کند.
