هـزینه های هوای آلـوده

 به این ترتیب آلوده‌ترین روز سال 95 را برای پایتخت کشور رقم زد. بحث آلودگی هوا از آنجایی که به محیط‌زیست و انسان‌ها ضربه می‌زند، برای اقتصاد کشور‌ها نیز ضررهای سنگینی به همراه دارد که برآورد جهانی در سال 2.6 هزار میلیارد دلار شده است. این ضرر در کشور ما هر سال ۲۳ میلیارد دلار معادل ۸۰ هزار میلیارد تومان بوده است. براساس بررسی‌های انجام شده حتی پیش‌بینی شده است که آلودگی هوا تا سال 9.2060میلیون مرگ‌ومیر و علاوه بر این آغازگر حدود 25 میلیارد دلار پروژه باشد. 

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از کسب و کار ، یکی از مباحث مهم در رابطه با آلودگی هوا ارتباطی است که با رشد و توسعه اقتصادی کشورها دارد. به‌طوری که طبق بررسی‌های موجود یک درصد رشد اقتصادی بیش از 5 درصد آلودگی را افزایش خواهد داد. از اینرو سعی همه کشورها بر این بوده که رشد اقتصادی آنها همراه باشد با کنترل آلودگی. برای مثال افزایش وسایل حمل‌ونقل و همچنین کارخانه‌های آلاینده، توسعه صنایع و افزایش جمعیت شهرها، گسترش فعالیت‌های اقتصادی در کلان‌شهرها از جمله ویژگی عمومی بسیاری از کشورهای درحال توسعه است که به موازات رشد اقتصادی برای آنها آلودگی هوا را نیز رقم خواهد زد. گرچه آلودگی هوا در اینگونه شهرها با راهکارهایی همچون تعبیه فیلترهای سبز، توسعه حمل‌ونقل عمومی، خروج صنایع آلاینده از محیط شهری، فرهنگ‌سازی برای عدم استفاده غیرضروری از خودروی شخصی، گسترش فضای سبز شهری و ... قابل حل‌وفصل است اما آنچه اهمیت دارد، استفاده و بهره‌ای است که کشورهای توسعه یافته از آلودگی هوا در کشورهای درحال توسعه می‌گیرند. چیزی جدید به نام تجارت هوا که به‌نظر می‌رسد بحث آلودگی هوا را به موضوعی درآمدزا برای برخی کشورهای توسعه‌یافته تبدیل کند. منظور از تجارت هوا امکانات، ماسک‌ها و ابزاری است که کشورهای توسعه یافته در اختیار کشورهای آلوده قرار می‌دهند و از این باب تجارت و درآمدزایی می‌کنند. 

 

با این مقدمه چند مساله اساسی در باب آلودگی هوا مطرح است.

 با توجه به هزینه‌های سنگین آلودگی هوا بر اقتصاد کشور، مسئولان چه برنامه‌ای برای کاهش آن دارند؟ اظهارنظر‌ها و بررسی‌های علمی اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی تا چه اندازه در کاهش آلودگی هوا نقش دارد؟ با توجه به افزایش میزان آلودگی در کشور، آیا کشور ما جزو کشورهایی خواهد بود که به استفاده از امکانات تاجران هوا نیازمند باشد؟ رشد و توسعه اقتصادی چگونه باید باشد که به محیط‌زیست آسیب نزند؟ آلودگی هوا چه تاثیری بر سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی کشور‌ها می‌گذارد؟

 

آلودگی هوا یکی از شاخص‌هایی است که میزان توسعه نیافتگی و پس رفتگی کشورها را نشان می‌دهد. گرچه شاید توسعه با آلودگی هوا به همراه باشد اما خود توسعه باعث آلودگی هوا نمی‌شود بلکه مدیریت نادرست آن است که آلودگی هوا را رقم خواهد زد بنابراین اینکه کشور ما همراه با آلودگی توسعه پیدا کند، به معنای عدم مدیریت درست توسعه در آن است. اگر این توسعه درست مدیریت شود، به ازای یک درصد رشد و توسعه حداقل باید 1.10درصد برای آن بودجه تعیین کنیم. حال آنکه ردیف بودجه‌ای محیط‌زیست برای این موضوع درنظر گرفته نشده و به مسائل خاص خود می‌پردازد. بحث آلودگی هوا در تهران یک بحث جامعی است که برای مدیریت آن نیازمند مشارکت خیلی از ارگان‌ها و نهادها هستیم. از محیط‌زیست گرفته تا شهرداری‌ها، آموزش‌وپرورش، وزارت راه و شهرسازی و سایر وزارتخانه‌ها باید در این زمینه نقش‌آفرینی کرده و برای حل آن با همدیگر تعامل داشته باشند. اگر این تعاملات صورت بگیرد، مشخصا به تجارت هوا در آینده‌ای نزدیک نیاز نخواهیم داشت. از سوی دیگر ما دارای آب و خاک فراوان هستیم و در دو منطقه جنوب و معتدل شمالی قرار گرفته‌ایم که به‌نظر نمی‌رسد باوجود آن  به تجارت هوا نیاز داشته باشیم. با این حال اگر آلودگی هوا مدیریت نشود، این امکان وجود خواهد داشت. 

 

در ایجاد آلودگی هوا عوامل مختلفی دخیل است؛ یکی از عوامل مربوط به ایجاد صنایع است، به این معنی که اگر رشد و توسعه را به معنای افزایش صنایع و تولید بدانیم و این تولید همراه با مصرف انرژی و تحمیل هزینه‌های اضافی به کشور باشد، آلودگی هوا مطرح می‌شود. در این صورت باید مکان‌یابی کرده و از هزینه‌های آلودگی کاست. 

 

البته باید دقت کرد که در بحث آلودگی هوا ممکن است یک بخش مثلا شهر یا کشور درگیر باشد. در این راستا چند موضوع مهم است اینکه آیا کارخانه‌ها و صنایع استانداردها را رعایت می‌کنند؟ آیا خانواده‌ها و مردم در مصرف سوخت موارد مورد نیاز برای کاهش آلودگی را درنظر می‌گیرند؟ و سوالات دیگر که همه در بحث آلودگی هوا مطرح است. در کمترین اثر خود آلودگی هوا منجر به افزایش هزینه‌های درمانی و افزایش هزینه‌های تامین اجتماعی دولت می‌شود. به همین دلیل دولت معمولا با کسری بودجه مواجه می‌شود و کسری بودجه هم افزایش نقدینگی و به تبع افزایش قیمت‌ها را به‌دنبال دارد. البته این به شرطی است که فرد بهبود پیدا کند اما زمانی که آلودگی منجر به فوت یا معلولیت فردی می‌شود که هزینه‌ها چندین برابر است، یک خانواده سرپرست خود را از دست می‌دهد و یک نیروی کار کاهش پیدا می‌کند. یکی از راهکارهایی که برای این مساله پیشنهاد شده، انتقال صنایع آلوده‌کننده یا صرفه‌جویی مردم است. برخی از کشورهای توسعه یافته نیز گاهی باعث افزایش آلودگی در کشورهای توسعه یافته می‌شوند یا آنها را مکان مناسبی برای انتقال صنایع آلوده کننده خود می‌دانند به این صورت که صنایع آلوده‌کننده مانند سیمان، فولاد و ... را به آنها منتقل می‌کنند. 

یکی از تاثیراتی که آلودگی هوا دارد، تاثیر آن روی سرمایه‌گذاری است. به این ترتیب که دولت‌ها معمولا یکسری استانداردها را برای کارخانجات و صنایع تولیدی درنظر می‌گیرند تا آلودگی کاهش پیدا کند که در این حالت سرمایه‌گذاران به‌دلیل هزینه‌بر بودن این استانداردها و کاهش سودآوری خود رغبت به سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها را از دست می‌دهند. آنها یا به کشورهای دیگر رفته یا اینکه صنایع موثر در کاهش آلودگی را جایگزین صنایع قبلی خواهند کرد بنابراین تاثیر عمده آن این است که میزان سرمایه‌گذاری در صنایع آلوده کاهش پیدا می‌کند و برعکس آن صنایع دیگر افزایش پیدا می‌کند؛ مانند ساختن توربین‌های بادی. 

 

نخستین اثری که آلودگی هوا روی اقتصاد کشور‌ها به همراه دارد، افزایش هزینه‌های درمان است. آلودگی هوا نیروی کار را بیمار کرده و به‌دنبال آن هزینه بیمارستان‌ها، داروخانه‌ها و مراکز ارائه خدمات درمانی را بالا می‌برد. نیروی کار یا جان خود را از دست می‌دهد یا خانه‌نشین می‌شود. یکی از بهترین راهکارها برای کاهش آلودگی کاربرد کارخانه‌ها و صنایع است که آلودگی را افزایش نمی‌دهند که البته این کارخانه‌ها هزینه‌بر هستند و از آنجایی که گران‌اند، هزینه‌های تولید را بالا می‌برند. یکی از کارهایی که برای حل این مشکل می‌توان انجام داد، استفاده از صنایعی است که آثار آلودگی آنها را کم کند. برخی از واحدهای تولیدی در کشور مانند صنعت کشاورزی نیز این مزیت را دارد که آلوده‌کننده نیست. کشور ما چاره‌ای ندارد؛ یا اینکه تن به ورود صنایع روز دنیا بدهیم؛ صنایعی که آلودگی به همراه نداشته باشد یا اینکه به صنایع داخلی و بخش‌هایی که آلوده‌کننده نیست، قانع باشیم و به تقویت آنها بپردازیم. بنابراین یا باید به گذشته برگردیم و کشاورزی را توسعه بدهیم یا اینکه صنایع روز دنیا را بخریم. جایگزینی ماشین‌های گازسوز در حال حاضر بهترین راهکار فوری برای کاهش آلودگی است.