ارزیابی‌ اولیه از دور جدید مذاکرات آلماتی

مذاکراتی که در دو نوبت صبح و عصر انجام شد و امروز نیز ادامه پیدا خواهد کرد. آن هم در شرایطی که سخنگوی سرپرست گروه 1+5 تاکید کرد که شش قدرت جهانی حرف جدیدی ندارند و منتظر پاسخ ایران به پیشنهادهای شش کشور در دور قبل نشست آلماتی هستند، پیشنهادهایی که در این دور از گفت‌و‌گوها کامل‌تر شده است. از سوی دیگر ایران هم خاطرنشان کرده که پیشنهادهای جدیدی را در چارچوب کلی طرح خود در گفت‌وگوهای خردادماه 91 در مسکو ارائه کرده است. نشست مزبور در ادامه توافقاتی است که طرفین در اسفند ماه سال گذشته در آلماتی به آن دست پیدا کرده بودند. طبق این توافق البته هیات‌های کارشناسی ایران و اعضای شش کشور روز 28 اسفند ماه در استانبول ترکیه سه دور گفت‌و‌گو را پشت درهای بسته درباره مسائل فنی برنامه هسته‌ای ایران انجام دادند و قرار گذاشتند تا نتایج آن را در مذاکرات آلماتی رونمایی کنند. مذاکراتی که برخی طرف‌های درگیر در مذاکرات هسته‌ای هریک از ظن خود به استقبال آن رفتند. از خوش‌بینی محتاطانه کاترین اشتون رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا گرفته تا تاکید سعید جلیلی مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران بر بهره‌مندی ایران از حق غنی‌سازی اورانیوم. ایران و گروه 1+5 اسفند ماه سال گذشته پس از هشت ماه وقفه در جریان مذاکراتشان، گفت‌و‌گوها درباره برنامه هسته‌ای ایران را در آلماتی قزاقستان از سر گرفتند. در جریان این گفت‌و‌گو‌ها که هم غرب و هم ایران آن را سازنده خواندند، طرفین بسته‌های پیشنهادی خود را بر روی میز مذاکرات قرار دادند. ایران بسته جدید غرب را نسبت به بسته‌ای که در جریان مذاکرات مسکو ارائه شده بود، متعادل‌تر توصیف کرد و البته از ارائه بسته خود بر اساس همان پیشنهادی که در مسکو مطرح شده بود، خبر داد. در جریان مذاکرات آلماتی غرب از ایران خواسته بود تا غنی‌سازی اورانیوم 20 درصد خود را به مدت شش ماه به حال تعلیق دربیاورد تا در این مدت ایران و غرب بتوانند به توافقی گام به گام دست یابند. توافقی که دیگر بر تعطیلی سایت فردو و توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم 20 درصدی و خروج آن از کشور تاکید نداشت. بلکه تاکید بر کاهش سطح فعالیت هسته‌ای ایران را در بر می گرفت و در ازای آن هم لغو تحریم تجارت طلا و فلزات گرانبها و تامین و تعمیر قطعات هواپیمایی را به ایران پیشنهاد می‌کرد. ایران اگرچه در طول این مدت خاطرنشان کرده که خواسته‌ها و امتیازات غرب از ایران باید متناسب باشد، از این سخن گفته که در مذاکرات جدید قصد دارد تا پیشنهادهای غربی را متوازن کند. علاوه بر اینکه تهران همچنان بر ارائه طرح خود در جریان مذاکرات مسکو که حل و فصل برخی موصوعات بین‌المللی نظیر موضوع سوریه و بحرین را هم در بر می‌گرفت پافشاری کرده است. علی باقری معاون سعید جلیلی قبل از شروع مذاکرات گفته بود که ایران با پیشنهادهایی جدید و راهگشا وارد آلماتی می‌شود. پیشنهادهایی که به گفته باقری در نشست صبح دیروز به اعضای 1+5 ارائه شد. با این حال سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی روز پنج‌شنبه در سخنرانی در دانشگاه فارابی قزاقستان خطاب به غرب و آمریکا خاطرنشان کرد که مذاکرات آلماتی آزمونی است برای مشخص شدن رفتار آنها (غرب و ایالات متحده) که آیا حق غنی سازی اورانیوم را برای ایران می‌پذیرند یا حق ملت ایران را انکار می‌کنند؟ به گزارش خبرگزاری مهر، سعید جلیلی تاکید کرده بود که آنها با یک کلمه می‌تواند راه خود را باز کنند، آن نیز پذیرش حقوق ملت ایران به ویژه حق غنی‌سازی اورانیوم است. این در حالی بود که اشتون قبل از شروع مذاکرات جدید همچنان تاکید کرده بود که هیات تحت رهبری‌اش به دنبال دریافت پاسخ ایران به پیشنهادهای ارائه شده در «آلماتی یک» است. به گزارش خبرگزاری فارس، اشتون گفت: دیدار با دکتر جلیلی و هیات همراهش را موقعیتی برای شنیدن پاسخ آنها می‌دانیم و مطمئنیم که این پاسخ بررسی‌شده، متعادل و به‌خوبی فکرشده است تا بتوان از آن برای رسیدن به توافقی جهت حرکت رو به جلو استفاده کرد. او البته در کنفرانس خبری مشترکش با وزیر امور خارجه ترکیه هم گفته بود که موفقیت مذاکرات مشروط به پذیرش پیشنهادهای 1+5 از سوی ایران است و منتظر پاسخ ایران به پیشنهادها هستیم. من همیشه نسبت به نتایج مذاکرات محتاطانه خوش‌بین بوده‌ام ولی خیلی صریح می‌گویم که دریافت پاسخ از ایران بسیار مهم است. دریافت پاسخ از سوی ایران، موضوعی بود که سخنگوی اشتون یعنی مایکل مان هم بر آن تاکید کرد. به گزارش خبرگزاری فارس، «مایکل مان» پیش از آغاز مذاکرات گفته بود که پذیرش حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم بستگی به آن دارد که ایران چگونه واکنش نشان دهد. به گزارش ایسنا، مایکل مان همچنین تاکید کرد که ما منتظر شنیدن نظرات و پاسخ ایران به پیشنهادهایی که در مذاکرات قبلی به ایران ارائه کردیم، هستیم. وی گفت که قرار نیست حرف جدیدی از سوی 1+5 در این مذاکرات مطرح شود. جزئیات جدیدی از بسته پیشنهادی 1+5 به ایران روزنامه آمریکایی «کریستین‌ساینس مانیتور» اما در گزارشی طی گفت‌وگو با یک مقام بلندپایه آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، جزئیات جدیدی از مفاد بسته پیشنهادی به ایران را ارائه کرد. بسته‌ای که اگر جزئیات صحت داشته باشد، ممکن است عقبگرد اعضای گروه 1+5 از مذاکرات آلماتی یک قلمداد شود؛ چرا که در دل این پیشنهادها باز هم موضوع توقف غنی‌سازی اورانیوم 20 درصد و صدور آن به خارج و دریافت آن از یک کشور ثالث مطرح شده است. طبق نوشته کریستین ساینس مانیتور، در این بسته پیشنهادی از ایران خواسته شده تمامی فعالیت‌های غنی‌سازی بالای 5 درصدی خود را که برای سوخت‌رسانی به رآکتورهای تولید برق لازم هستند تعلیق کند. ضمن اینکه ایران باید اورانیوم غنی‌شده 20 درصدی فعلی خود را به سوخت رآکتورهای تحقیقاتی تبدیل کند و مابقی آنها را هم صادر یا رقیق کند. ایران همچنین باید تاسیسات فردو را بدون اینکه تعطیل کند، در وضعیت پایین‌تری از لحاظ آمادگی قرار دهد. به گزارش خبرگزاری فارس، طبق این بسته، ایران باید برخی از سامانه‌هایی را که تا کنون این کشور را قادر کرده‌اند اورانیوم با غنای 20 درصد تولید کنند، متوقف کند. ایران همچنین باید افزایش نظارت آژانس بر تاسیسات هسته‌ای‌اش را بپذیرد؛ تهران باید اجازه دهد دوربین‌هایی در سایت فردو نصب شود تا مقر بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتوانند بر انتقال مداوم جریان در این سایت نظارت دائمی داشته باشند.در مقابل این اقدامات، در صورتی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کند ایران تمامی این اقدامات را انجام داده است آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم‌های وضع شده علیه طلا و فلزات گرانبها و صادرات محصولات پتروشیمی ایران را لغو خواهند کرد. در این گزارش آمده کشورهای 1+5 هم با ایران در زمینه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای همکاری‌هایی خواهند داشت که از جمله آنها می‌توان به فراهم کردن سوخت برای یکی از رآکتورهای تحقیقاتی تهران ـ که برای تامین سوخت به اورانیوم 20 درصد نیاز دارد ـ و همچنین ارائه کمک‌های فنی از سوی آژانس برای داشتن یک رآکتور تحقیقاتی مدرن اشاره کرد. اگرچه نه غرب و نه ایران هیچ کدام از جزئیات مذاکرات دو نوبته روز گذشته خود خبری ارائه نکردند؛ اما ایران بار دیگر اعلام کرد که تهران باز هم بسته پیشنهادهای جدیدی را برای ارائه به اعضای شش کشور در نظر گرفته است. معاون سعید جلیلی ،علی باقری، ضمن اعلام این خبر گفت که در نشست صبح روز گذشته، جلیلی پیشنهادهای مشخص ایران را برای آغاز دور جدیدی از همکاری‌های 1+5 با ایران به طرف مقابل ارائه کرد. این پیشنهادها در چارچوب طرح کلی ایران در مسکو تنظیم شده بود که ارائه گردید. وی افزود: در این جلسه طرف ایرانی بر لحاظ کردن سه عنصر «آغاز روند، ابعاد روند و سرانجام و پایان روند گفت‌وگوها» تاکید کرد. باقری اظهار کرد: ایران بر این باور است آنچه به عنوان گام اعتمادساز از آن یاد می‌شود یعنی مجموعه اقداماتی که دو طرف باید با هم توافق کنند و انجام دهند، بخشی از راه‌حل جامع است و نه چیزی از راه حل جامع یا در کنار آن.