مطالباتی که رنگ کهنگی می‌گیرد
امروز رییس‌جمهور به جمع صادر‌کنندگان خواهد رفت تا هم از برترین‌های این بخش تقدیر کند و هم پای صحبت‌ها و درددل‌های آنها بنشیند. حضور رییس‌جمهور در این مراسم در حالی است که یک سال از برجام گذشته است و هنوز مطالبات صادر‌کننده‌ها روی کاغذ مانده است؛ نه خبری از جوایز صادراتی است و نه از مشوق‌های صادراتی .
سال گذشته و همزمان با برداشته شدن تحریم‌ها و اجرایی شدن برجام بود که جواد ظریف به همراه معاون اول رییس‌جمهور به جمع صادر‌کننده‌ها رفت تا روزگار بهتری را برای تجار ایرانی نوید دهد. صادر‌کننده‌ها آن روز با کف‌های ممتد از ظریف و تیم هسته‌ای کشور به خاطر زحماتش در لغو تحریم‌ها و باز شدن درهای تجارت خارجی به روی ایران تقدیر کردند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، انگار همین دیروز بود که چشمان صادر‌کننده‌ها از خوشحالی و امید برق می‌زد. آنها خواسته‌های‌شان را که در سال‌های گذشته بارها تکرار کرده بودند، این‌بار امیدوارانه‌تر تکرار کردند تا تیم هسته‌ای در مذاکره‌های آتی، توسعه صادرات کشور را مدنظر قرار بدهد. البته معاون اول رییس‌جمهور که خود بوی صنعتی می‌دهد و سال‌های سال در کسوت وزیر صنایع و معادن دولت اصلاحات سکاندار وزارت صنایع و معادن بوده، بهتر از همه می‌داند که صادر‌کننده‌ها امروز با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند. از همین‌رو، در تمام نشست‌های خود با تولیدکننده‌ها و تجار به آنها امید روزهای بهتر تزریق کرده است. وعده‌ای که حالا بعد از یک سال، خیلی‌ها را از اجرایی نشدن آنها نگران کرده است.
در آن روز صادر‌کننده‌ها با امید و خنده سالن اجلاس را ترک کردند و امید داشتند که یک سال بعد و در روزی که باز هم میزبان مردان عالیرتبه دولتی خواهند بود، وعده‌های قبلی را تکرار نکنند و خواست‌های جدیدتری از دولت مطالبه کنند؛ اما هم‌اکنون بعد از گذشت یک سال از آن روز باز هم مطالبات صادر‌کننده‌ها همان مطالبات قدیمی است که قدمت‌شان از عمر برنامه‌های توسعه حتی بیشتر است.
جوایز صادراتی که سال‌هاست فقط نامی از آن شنیده می‌شود، امسال بالاخره رییس سازمان توسعه تجارت از قرار گرفتن دوباره این موضوع در دستور کار دولت خبر داده است. درهای بسته سیستم بانکی که قراربود بعد از برجام به روی صادر‌کننده‌ها و صنعتی‌ها باز شود یا مشوق‌های صادراتی که پشت چراغ قرمز مانده بود و صادر‌کننده‌ها را دلزده کرده بود، در کنار بروکراسی اداری و تنگناهایی سیاسی که هنوز هم تحریم‌ها را دستاویز مراوده با ایران کرده، موجب شده تا امسال هم صادر‌کننده‌ها دلسردتر از همیشه خود را برای حضور در جشن روز صادرات آماده کنند.
با این حال امروز در حالی مسوولان سازمان توسعه تجارت ایران میزبان صادر‌کننده‌ها هستند که برای نخستین‌بار بعد از ٢٠ سال تراز تجاری ایران مثبت شده و دلخوشی جدیدی برای باز یافتن بازارهای صادراتی به وجود آمده است. فرش، پسته و زعفران ایرانی بعد از سال‌ها توانسته است جای خود را درمیان کالاهای صادراتی باز کند که نشان‌دهنده احیای بازار قدیمی صادراتی ایران است.
همزمانی یک سالگی برجام و آخرین سال از نخستین دوره ریاست‌جمهوری روحانی موجب شده تا درخواست‌ها و مطالبات بخش خصوصی و صادر‌کنندگان ایران از رییس‌جمهور رنگ و بویی جدی‌تر به خود بگیرد و این تجار ایرانی مطالبات خود را با قدرت بیشتری از دولت مطالبه کنند.
هر چند که مسعود دانشمند، عضو اتاق بازرگانی ایران معتقد است که «نباید توقع داشته باشیم که وعده‌های حوزه بازرگانی و تولید یک شبه به نتیجه برسد» اما وی نیز اذعان دارد که زمان آن فرا رسیده که گام‌های اساسی‌تری برای بخش صادرات کشور برداشته شود گو اینکه دولت یکی از برنامه‌های اصلی خود را افزایش درآمدهای حاصل از صادرات قرار داده است.
در همین حال ابراهیم جمیلی دیگر عضو اتاق بازرگانی ایران هم معتقد است که «برجام برای صادرات بسیار مفید بوده است و امروز صادر‌کننده‌های ایرانی می‌توانند با مذاکره‌کننده‌های خارجی پای میز مذاکره بنشینند. پیش از این خیلی از شرکت‌ها و تجار خارجی حتی جرات نمی‌کردند نامی از ایران و مذاکره با ایران بزنند و امروز با ما پای میز مذاکره و توافق و تفاهمنامه می‌نشینند.»
وی ادامه می‌دهد: «حتی بسیاری از طرف‌های مذاکره خارجی که در دوران تحریم تلاش‌های زیادی برای ورود به ایران کرده بودند به خاطر تحریم‌ها و تنگ نظری‌های غربی با طولانی شدن روند مذاکره سرخورده شدند و روالی که نهایتا باید چند ماه طول می‌کشید حالا ممکن است، چندسال به طول بینجامد.»
جمیلی در عین حال با برشمردن برخی موانع در انتقال پول در زمان گذشته پیش از برجام گفت: «تجار و صادر‌کننده‌های ایرانی فراموش نکرده‌اند که در روزهای پیش از برجام تعداد زیادی کلاهبرداران خارجی با جلب اعتماد تجار ایرانی در خارج از کشور مقادیر زیادی از سرمایه‌های تجار ایرانی را به بهانه تامین شریک تجاری خارجی دزدیدند و تجار را ورشکست کردند. روالی که حتی تجار امکان شکایت به محاکم بین‌المللی را نیز نداشتند.»
این عضو اتاق بازرگانی ادامه داد: «حالا این شرایط بهبودیافته است اما هنوز نتوانسته‌ایم در کنار دیپلماسی قوی سیاسی ایران دیپلماسی اقتصادی‌مان را نیز بسط داده و به همان اندازه قوی کنیم. ایران توانست در روزهای مذاکرات با دیپلماسی قوی سیاسی‌اش حرف خود را به قدرت‌های برتر دنیا بقبولاند اما در بخش اقتصادی ضعف دیپلماسی باعث شده تا در بسیاری از جوامع بین‌المللی حرفی برای گفتن نداشته باشیم.»
این تاجر ایرانی همچنین تصریح کرد: «حالا زمان آن فرا رسیده است که دیپلماسی اقتصادی مان را قدرت ببخشیم و همه توان‌مان را بگذاریم تا بازارهای جدیدی را برای تجار ایران تعریف کرده و ایجاد کنیم این موضوعی است که معاونین وزیر و وزیر صنعت باید مورد توجه خاص قرار دهند. ایران قابلیت‌های زیادی در صادرات کالاهای مختلف دارد و تنها باید بازارهای هدف را برای این کالاها شناسایی و مذاکرات ابتدایی برای صادرات به آنها را انجام بدهند. ما باید بتوانیم جغرافیای جدید صادراتی تهیه کرده و در اختیار صادر‌کنندگان‌مان قرار دهیم تا به اهداف صادراتی دولت برسیم.»
جمیلی با بیان اینکه ما تلاش می‌کنیم که صادرات را در بعد ملی ببینیم و تلاش کنیم که صادرکننده به عنوان شخصیت قابل قبول در کشور شناخته شود، به سال آخر دولت یازدهم اشاره کرد و گفت: «درست است که سال آخر دولت یازدهم است اما سال آخر برجام نیست و برجام توافق بین‌المللی است که بیش از ١٢ سال طول مدت دارد و هر دولتی که بر سر کار بیاید نمی‌تواند به صورت یک طرفه آن را لغو کند.»
وی با اشاره به خواست صادر‌کننده‌ها گفت: «صادر‌کننده‌ها در شرایط امسال از دولت می‌خواهند تا ضمن احیای مشوق‌های صادراتی قدرت رقابت را بین صادر‌کننده‌ها بالا ببرد و صادر‌کننده‌ها هم در سایه این قدرت رقابت خود را بالاتر از سطح کشورهای همسایه و رقیب برده و بتوانند بازار بیشتری را از آن خود کنند. به این جهت رییس‌جمهور باید از مجلس بخواهد تا مشوق‌های صادراتی احیا شود و مطالبات بخش خصوصی پاسخ داده شود.»
جمیلی افزود: «حذف بروکراسی اداری، همراهی سیستم بانکی برای ارایه نقدینگی به صادر‌کننده‌ها و رفع مشکلات شهرداری و محیط زیست از دیگر مطالبات صادرکننده است.»
حال باید منتظر ماند و دید امروز رییس‌جمهور برای برداشته شدن مشکلات صادر‌کننده‌ها چه وعده جدیدی را می‌دهد یا حضور وی در این گردهمایی تجار موجب خواهد شد تا گره‌ای از گره‌های کور بخش صادراتی کشور برداشته شود، یاخیر؟
امیدهای بی‌پاسخ
سال گذشته و همزمان با برداشته شدن تحریم‌ها و اجرایی شدن برجام بود که جواد ظریف به همراه معاون اول رییس‌جمهور به جمع صادر‌کننده‌ها رفت تا روزگار بهتری را برای تجار ایرانی نوید دهد. صادر‌کننده‌ها آن روز با کف‌های ممتد از ظریف و تیم هسته‌ای کشور به خاطر زحماتش در لغو تحریم‌ها و باز شدن درهای تجارت خارجی به روی ایران تقدیر کردند.
انگار همین دیروز بود که چشمان صادر‌کننده‌ها از خوشحالی و امید برق می‌زد. آنها خواسته‌های‌شان را که در سال‌های گذشته بارها تکرار کرده بودند، این‌بار امیدوارانه‌تر تکرار کردند تا تیم هسته‌ای در مذاکره‌های آتی، توسعه صادرات کشور را مدنظر قرار بدهد. البته معاون اول رییس‌جمهور که خود بوی صنعتی می‌دهد و سال‌های سال در کسوت وزیر صنایع و معادن دولت اصلاحات سکاندار وزارت صنایع و معادن بوده، بهتر از همه می‌داند که صادر‌کننده‌ها امروز با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند.
