از انتخاب رایزنان بازرگانی تا برگزاری نمایشگاه‌ها
اعضای ستاد اقتصادی پساتحریم اتاق تهران، در پانزدهمین نشست خود، دو موضوع مهم را در ادامه نشست‌های پیشین این ستاد مورد بحث و بررسی قرار دادند.
به گزارش اقتصاد آنلاین، ابتدا و در حضور رییس سازمان توسعه تجارت، ویژگی‌های مربوط به گزینش رایزنان بازرگانی و شرح وظایف آنان مورد بحث قرار گرفت و در ادامه و با حضور مدیرعامل شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی، موضوع کم و کیف برگزاری نمایشگاه‌ها که سال‌هاست فعالان اقتصادی را دچار چالش‌های بزرگ و کوچک کرده است، مطرح شد.
در ابتدای این نشست مهدی جهانگیری، رئیس ستاد اقتصادی پساتحریم اتاق تهران، با اشاره به موضوع چگونگی گزینش و اعزام رایزنان که در جلسات پیشین نیز به بحث گذاشته شده بود، گفت: در این ستاد موضوعات مختلفی به پیشنهاد اعضای هیات نمایندگان و کمیسیون‌های تخصصی اتاق تهران مورد بررسی قرار گرفته است که یکی از این موضوعات چگونگی گزینش و اعزام رایزنان بازرگانی بود. عملکرد رایزنان برای فعالان اقتصادی دارای اهمیت بسیار است و بخش خصوصی خواهان این است که اتاق بازرگانی در کنار سازمان توسعه تجارت در نحوه گزینش رایزنان مشارکت داشته باشد.
پس از سخنان کوتاه نایب‌رییس اتاق تهران، نوبت به رئیس سازمان توسعه تجارت رسید و او با بیان اینکه مجموعه مقرراتی در کل کشور درباره ویژگی‌های رایزنان وجود دارد و سازمان توسعه تجارت ملزم به رعایت آن‌هاست، افزود: در این میان وزارت امور خارجه نیز مقرراتی برای اعزام رایزنان تدوین کرده و خواهان آن است که انتخاب و اعزام رایزنان بازرگانی در چارچوب همین مقررات صورت گیرد. در حالی که این محدودیت‌ها، با آزادی عملی که برای رایزنان در نظر داریم متناقض است.
مجتبی خسروتاج در ادامه به تجربه سایر کشورها که رایزنان بازرگانی خود را از میان فعالان بخش خصوصی برمی‌گزینند اشاره کرد و گفت: فعالان اقتصادی مستقر در کشورهای هدف، هم دارای تخصص هستند و هم در جهت منافع ذینفعان فعالیت می‌کنند و به همین دلیل سازمان توسعه تجارت نیز مخالف این نیست که تشکل‌ها و اتاق‌ها در راستای تامین منافع ذینفعان خود در این زمینه فعالیت کنند.
ضرورت تسلط به زبان محلی
در ادامه این جلسه برخی از اعضای هیات نمایندگان به طرح دیدگاه‌های خود در ارتباط با حوزه رایزنی بازرگانی پرداختند. اسداله عسگراولادی به ضعف‌های رایزنان بازرگانی در کشورهای هدف اشاره کرد و گفت: هر رایزنی به طور قطع باید به زبان کشور هدف اشراف داشته باشد. در عین حال اگر، محل استقرار رایزن‌ها سفارت باشد، یک ایراد و یک مزیت خواهد داشت. ایرادش این است که باید تابع دیپلماسی سفارت باشد و اگر خارج از سفارت استقرار یابد، نیازمند بودجه‌ای برای تامین هزینه فعالیت‌های خود خواهد بود.
این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، این نکته را نیز مورد تاکید قرار داد که هر فردی که به عنوان رایزن برگزیده می‌شود باید به قدر کافی دارای تخصص‌های لازم برای پیگیری منافع تجاری کشور باشد. او با بیان اینکه سازمان توسعه تجارت، نهادی مناسب برای تولی‌گری رایزنی تجاری کشور به نظر می‌رسد، افزود: برای ارتقا کیفیت عملکرد این حوزه شایسته است پلی ارتباطی میان اتاق تهران و سازمان برقرار شود و رایزنان حدود شش ماه پیش از اعزام در اتاق بازرگانی آموزش ببینند.
لزوم تدوین سیاست تجاری
بهروز علیشیری، رئیس سابق سازمان سرمایه‌گذاری خارجی و کارشناس ستاد اقتصادی پساتحریم اتاق تهران نیز در این باره گفت: موضوع انتخاب افراد به عنوان رایزن مساله فرعی است. مساله اصلی آن است که سیاست تعریف شده‌ای برای روابط با دیگر کشورها در ایران وجود ندارد. اگر بناست ویژگی‌های تعریف‌شده رایزنان مفید فایده واقع شود، باید این تعریف در سیاست‌های توسعه تجاری پدید بیاید. علیشیری با بیان این توصیه که سیاست تجاری دست‌کم برای کشورهایی که به عنوان شریک تجاری ایران محسوب می‌شوند، اجرا شود، گفت: اتاق‌های بازرگانی با ایجاد مجتمع‌های تجاری در کشورهای هدف، به رایزنی بازرگانی بپردازند.
سازمان توسعه تجارت به بخش خصوصی واگذار شود
محمود نجفی‌عرب، عضو هیات نمایندگان و رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران نیز بر این عقیده بود که اتاق تهران نباید در انتظار اقدامات دولت بماند و از چند مسیر می‌تواند توسعه تجارت را دنبال کند. او با اشاره به تجربه سایر کشورها در مدیریت تجاری، این پرسش را مطرح کرد که چرا سازمان توسعه تجارت هنوز سازمانی دولتی است؟ در حالی که می‌تواند توسط بخش خصوصی اداره شود. نجفی عرب ادامه داد: برخی از بنگاه‌های بزرگ در کشورهای هدف دفتر تجاری تاسیس کرده‌اند و همین دفاتر تجاری می‌تواند موضوع رایزنی تجاری را مورد پیگیری قرار دهد و اتاق‌ها نیز می‌توانند نقش تقویت‌کننده ایفا کنند.
متولی رایزنی بازرگانی، اتاق‌ها و تشکل‌ها باشند
در ادامه این نشست سیدحامد واحدی با اشاره به اینکه بحث رایزنی بازرگانی چندین سال است به دغدغه بخش خصوصی تبدیل شده است گفت: فعالان اقتصادی چنین تصور می‌کنند که رایزنان بازرگانی در جهت منافع آنها حرکت نمی‌کنند. در حالی که سازمان توسعه تجارت باید با اصلاح رویکرد فعلی، رایزنان را مکلف به ارائه خدمات به بخش خصوصی کند. عضو هیات رییسه اتاق تهران این پیشنهاد را مطرح کرد که اتاق‌ها و تشکل‌ها متولی این امر شوند و سازمان توسعه تجارت نقش حمایتی و نظارتی در امر رایزنی بازرگانی را بر عهده گیرد. محمد امیرزاده، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز وجود وجاهت دیپلماتیک برای رایزنان بازرگانی را ضروری دانست و گفت: شاید لازم باشد از نظر قانونی و مقررات نیز رایزنان نسبت به ارائه خدمت به بازرگانان موظف و مکلف شوند. او همچنین افزود: اگر سازمان توسعه تجارت در انتخاب رایزنان دچار محدودیت است راهکار این است که لایحه‌ای به مجلس ارائه شود و اتاق بازرگانی نیز کمک کند که در قالب این لایحه، محدودیت‌ها برطرف شود.
محمد لاهوتی نیز با انتقاد از اینکه رایزنان بازرگانی بعضاً زبان نمی‌دانند اظهار کرد که این ایراد به مدیریت رایزنان بازرگانی وارد است که به عنوان مثال در بازار بزرگی همچون پکن، صرفاً یک نفر رایزنی بازرگانی را عهده‌دار است. او با اشاره به پیشنهاد محمود نجفی‌عرب در مورد تقویت شرکت‌های بزرگ در بازارهای هدف گفت: رئیس سابق سازمان توسعه تجارت نیز به دنبال حمایت از شرکت‌های بزرگ بود، در حالی که این شرکت‌های کوچک و متوسط هستند که در بازارهای صادراتی نیازمند حمایت هستند. محمد لاهوتی افزود: انتظار این است که رایزنان بازرگانی گره‌های کور فعالیت‌های بازرگانی در کشورهای هدف را شناسایی کرده و اطلاعات پایه‌ای را در اختیار صادرکنندگان قرار دهند. همچنین باید پیشنهاد استفاده از فعالان اقتصادی مستقر در کشورهای هدف به عنوان رایزن بازرگانی جدی گرفته شود.
بهره‌گیری از ظرفیت ایرانیان مقیم در کشورهای هدف تجاری
محمدرضا نجفی‌منش، رییس کمیسیون تسهیل کسب‌وکار اتاق تهران نیز پیشنهاد استفاده از ظرفیت‌های ایرانیان مقیم در کشورهای هدف تجاری را مطرح کرد و گفت: مزیت این افراد این است که نسبت به محل استقرار خود شناخت کافی دارند و زبان محلی آن کشور را به خوبی می‌دانند. او با اشاره به اینکه نمایشگاه‌ها بهترین فرصت شناسایی ظرفیت‌های ایران توسط طرف‌های تجاری به شمار می‌آید گفت: اگر نمایشگاه‌ها توسط بخش خصوصی اداره شود، تحقق این هدف را تسهیل خواهد کرد. در ادامه این نشست، رضا عباسقلی، مسوول امور رایزنان سازمان توسعه تجارت، با اشاره به فرایند و ضوابط انتخاب رایزنان گفت: از شروط انتخاب این افراد آن است که حد نصاب امتیاز شش در آزمون آیلتس را کسب کرده باشند و به محض استقرار در کشور هدف، آموزش زبان محلی آن کشور را آغاز کنند. ضمن اینکه رایزنان پیش از اعزام به 30 استان کشور سفر می‌کنند و از توانمندی‌های تولیدی کشور آگاه می‌شوند.
در فهرست کشورهای هدف بازنگری شود
سیدرضی حاجی‌آقامیری، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، نسبت به فراگیری زبان و مسائل فرهنگی در کشور هدف تجاری توسط رایزنان تاکید کرد و گفت: به نظر می‌رسد یک دوره آموزش کوتاه مدت کفایت نمی‌کند و فراگیری یک زبان و فرهنگ، حداقل نیازمند گذراندن یک دوره چهار ساله دانشگاهی است. محسن بهرامی ارض اقدس هم که ریاست کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران را بر عهده دارد به این نکته اشاره کرد که جلسات متعددی از کمیسیون متبوعش به بررسی موضوع رایزنی بازرگانی اختصاص یافته است. او گفت: در این جلسات این نکته مورد تاکید قرار گرفت که انتخاب یک کارمند با سابقه ده ساله و مسلط به زبان انگلیسی با محدودیت‌هایی که دستگاه دولت با آن مواجه است، شدنی نیست و به نظر می‌رسد علت عدم پیشرفت فعالیت‌های بازرگانی همین موضوع باشد. او با اشاره به ضرورت حفظ وظایف حاکمیتی رایزنی بازرگانی در سازمان توسعه تجارت گفت: رایزنان بازرگانی می‌توانند در دفتری جداگانه از سفارتخانه‌ها فعالیت داشته باشند، ضمن آنکه ضرورت دارد در فهرست کشورهای هدف بازنگری صورت گیرد. بهرامی ادامه داد: به جای اینکه یک کارمند به عنوان رایزن انتخاب شود، بهتر است یک تاجر برای این امر برگزیده شود.»
در ادامه مجتبی خسروتاج با بیان اینکه آئین‌نامه اعزام رایزنان را می‌توان مورد تجدیدنظر قرار داد، گفت: من بارها تاکید کرده‌ام که ارزیابی رایزنان باید مبتنی بر رضایت بخش خصوصی باشد. در عین حال بر اساس مطالعاتی که صورت گرفته است ۵۰ کشور هدف تعریف شده است که بخش خصوصی نیز می‌تواند در مورد فهرست این کشورها اظهارنظر کند. اکنون برای ۲۲ کشور هدف رایزن انتخاب شده و برای ۲۸ کشور نیز باید رایزن انتخاب شود.
محمدرضا آصفی دیگر کارشناس این ستاد برای رفع محدودیت‌های اعزام رایزنان پیشنهاد کرد کمیته‌ای سه‌جانبه با حضور نمایندگان اتاق بازرگانی، سازمان توسعه تجارت و وزارت امور خارجه تشکیل شود.
مهدی جهانگیری در جمع‌بندی مساله انتخاب و آموزش رایزنان بازرگانی، گفت: خواسته ما این است که رایزنان پیش از اعزام به اتاق‌های بازرگانی معرفی شوند تا اتاق‌ها به افزایش شناخت آنها از تشکل‌ها و ظرفیت‌های بخش خصوصی کمک کنند. بهتر است موضوع رایزنی بازرگانی در کمیته‌ای با حضور نمایندگان سازمان توسعه تجارت و اتاق مورد بررسی قرار گیرد و دستورالعمل آن احصا شود. پیشنهاد دیگر او این بود که تا پایان سال نشستی مشترک میان اتاق تهران و رایزنان برگزار شود تا خواسته‌های بخش خصوصی در این نشست تبیین شود.
توافق شرکت نمایشگاه‌ها و شهرداری
در ادامه این جلسه بررسی موضوع برگزاری نمایشگاه‌ها با ارائه چند خبر از سوی حسین اسپهبدی، مدیرعامل شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران آغاز شد. او گفت: اخیرا در مورد چگونگی و نحوه برگزاری نمایشگاه‌ها در محل نمایشگاه شهر آفتاب با مسئولان شهرداری توافقاتی داشته‌ایم و برای سهولت دسترسی به این مکان نیز اقداماتی در دست انجام است. اسپهبدی با اشاره به دستاوردهای بزرگ شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی در اکسپوهای مختلف در جهان عنوان کرد که غرفه ایران در اکسپوی میلان برای نخستین بار رتبه دوم جهان را در این نمایشگاه کسب کرده است. او همچنین از افزایش حضور خارجی‌ها در نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران پس از اجرایی شدن برجام خبر داد و گفت: ما نیز حضور نمایشگاهی خود را در خارج و در کشورهایی نظیر کنیا، تانزانیا، پاکستان و ایتالیا افزایش داده‌ایم و به موجب تفاهم‌نامه‌هایی که با ایتالیا و یونان منعقد کرده‌ایم مقرر شده است از تخفیفاتی برای حضور در نمایشگاه‌های این کشورها برخوردار شویم.
آیا نوع برگزاری نمایشگاه‌ها برای بخش خصوصی رضایت‌بخش است؟
پس از ارائه این گزارش، حسن فروزان‌فرد، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، به برخی دیدگاه‌های بخش خصوصی در خصوص برگزاری نمایشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: موضوع کارایی و اثربخشی نمایشگاه‌ها مساله حائز اهمیتی است و این نکته مهم است که برگزاری نمایشگاه‌ها تا چه حد رضایت بخش خصوصی را که هزینه‌های بالایی برای حضور در این نمایشگاه‌ها می‌پردازد، جلب می‌کند. فروزان‌فرد با تاکید بر اینکه پیش از برگزاری نمایشگاه، در حین برپایی نمایشگاه و پس از برگزاری اقداماتی لازم است گفت: اکنون رابطه حرفه‌ای درستی میان شرکت‌کنندگان در نمایشگاه با نهادی که خدمت نمایشگاه را ارائه می‌کند وجود ندارد. در عین حال ما نمی‌دانیم ارزیابی‌های صورت گرفته از نمایشگاه‌ها تا چه حد مبتنی بر نظر مخاطبان، اتحادیه‌ها و تشکل‌هاست. او ادامه داد: ضعف امکانات جانبی نمایشگاه‌ها از قبیل دسترسی به تاکسی و عدم ثبت نام بازدیدکنندگان از دیگر نواقص برگزاری نمایشگاه‌هاست و برگزارکننده قادر نیست این گزارش را ارائه کند که برگزاری نمایشگاه‌ها چه نتیجه‌ای در پی داشته است. اسپهبدی در پاسخ به این مساله اعلام کرد کهثبت‌نام از بازدیدکنندگان صورت می‌گیرد و پس از برگزاری نمایشگاه در قالب کتابچه‌ای منتشر می‌شود.
در ادامه بهروز علیشیری پیشنهاد کرد که در مورد برگزاری نمایشگاه‌ها، میز مشترکی میان اتاق بازرگانی و سازمان نمایشگاه‌ها ایجاد شود. همچنین پیشنهادی مبنی بر تعبیه فضای دائمی برای برگزاری نمایشگاه‌ها در نظر گرفته شود، که اسپهبدی توضیح داد که حدود ۲۰۰ هکتار زمین در شهرک فرودگاهی تهران به این امر اختصاص یافته است.
ضرورت مشارکت تشکل‌ها در برگزاری نمایشگاه‌ها
حمیدرضا صالحی، عضو هیات نمایندگان و نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران نیز خطاب به اسپهبدی گفت: تشکل‌های تخصصی را درگیر برگزاری نمایشگاه‌ها کنید تا آنها خود خریداران کالاهایشان را به این نمایشگاه‌ها دعوت کنند. ضمن اینکه توصیه می‌شود پاویلون ایران در نمایشگاه‌های خارجی تقویت شود. او پیشنهاد واگذاری ۶۵ درصد از سهام شرکت نمایشگاه‌ها به بخش خصوصی را نیز مطرح کرد. عسگراولادی نیز با اشاره به اینکه برخی از سالن‌های نمایشگاه بین‌المللی تهران قدیمی شده است، گفت: پیشنهاد می‌شود کمیسیون مشترکی متشکل از کمیسیون‌های صادرات اتاق ایران و تهران و شرکت نمایشگاه‌ها تشکیل شود و این کمیسیون برای حضور سالانه در نمایشگاه‌های کشورهای هدف برنامه‌ریزی کند و در عین حال برای حضور بخش خصوصی در این نمایشگاه‌ها، یارانه اختصاص یابد.
لاهوتی نیز خواستار بازنگری در همکاری با شرکت‌های برگزارکننده نمایشگاه‌ها شد و گفت: شرکت‌هایی از سوی سازمان توسعه تجارت به ما مراجعه می‌کنند و برای برگزاری نمایشگاه‌ها در دیگر کشورها تبلیغ می‌کنند. پرسش این است که گزینش این شرکت‌ها چگونه صورت می‌گیرد و پرسش دیگر اینکه چرا نمایشگاه‌های تخصصی عمدتا به نمایشگاه‌های عمومی تبدیل می‌شود؟
کاوه زرگران دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران و رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران، با تشریح جایگاه آگروفود در اقتصاد ایران خواستار آن شد که صاحب امتیاز این نمایشگاه تشکل‌های بخش خصوصی باشند تا بتوانند به نحو شایسته‌ای در این امر سیاست‌گذاری کنند. او گفت: فعالان حوزه کشاورزی از یارانه و جایزه صادراتی محروم هستند. مواد اولیه نیز در ایران چند درصد گران‌تر از نمونه خارجی است. حال آنکه نمایشگاه ابزاری برای دعوت از سرمایه‌گذاران خارجی است و نباید این امکان از آنان سلب شود.
مهدی جهانگیری هم این نکته را مورد تاکید قرار داد که بخش خصوصی می‌خواهد در اجرای نمایشگاه‌ها حضوری جدی داشته باشد. در ادامه این نشست، محسن بهرامی‌ارض اقدس با اشاره به اهمیت مشارکت بخش خصوصی در تصمیم‌گیری برگزاری نمایشگاه گفت: در حال حاضر احساس فعالان بخش خصوصی آن است که خود برگزاری نمایشگاه به هدف تبدیل شده و بیلان نمایشگاه کسب سود شده است.
بهرامی‌از ضرورت فیلترینگ شرکت‌کنندگان داخلی و خارجی در نمایشگاه‌ها سخن گفت و افزود: شایسته است تصمیم‌سازی اصل برگزاری نمایشگاه با بخش خصوصی باشد.
در پایان این نشست، با توجه به ناتمام ماندن بحث نمایشگاه‌ها مقرر شد، مدیرعامل شرکت نمایشگاه‌ها برای ادامه بحث و دستیابی به یک توافق در جلسه آتی ستاد اقتصادی پساتحریم اتاق تهران نیز حضور یابد.
