مبادلات بیت کوین چقدر نظارت پذیرند؟

شهاب جوانمردی در پاسخ به این سوال که ایران تا چه حد برای جابه‌جایی نقدینگی بر بستر بیت‌کوین آماده است؟ گفت: این آمادگی ذی‌نفع‌های متفاوتی دارد. اگر از منظر قانونی، رگولاتوری و بانک مرکزی بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم، به نظر بنده هیچ‌گونه آمادگی در این حوزه وجود ندارد. هر چند که پژوهشکده پولی بانکی و حوزه فناوری اطلاعات بانک مرکزی به این موضوعات اشراف دارند و مطالعات لازم را انجام داده‌اند. اما فاصله بین مطالعه و سیاستگذاری بسیار زیاد است.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از هفته نامه تجارت فردا، او افزود: در حوزه نظام بانکی یعنی جایی که سیاستگذاری‌ها را اجرا می‌کند به نظر بنده هیچ‌گونه آمادگی وجود ندارد. تنها جایی که نسبت به این مقوله گرایش نشان می‌دهند جامعه جوان استارت‌آپی کشور است که شاید به دلیل فعالیت‌های استارت‌آپ‌ها در سطح جهانی به این موضوع گرایش نشان می‌دهند. اما متاسفانه بخش دیگری که به بیت‌کوین گرایش نشان می‌دهند بازارهای سیاه است. بازارهای سیاه به سایت‌های آنلاینی اطلاق می‌شود که خدمات و محصولات غیرمتعارف و غیرقانونی را ارائه می‌دهند.

این مدیر سرشناس حوزه ITC در ادامه بیان کرد: این‌گونه سایت‌ها برای انجام مبادلات مالی خود پذیرش بیت‌کوین دارند و دلیل آن هم بسیار ساده است زیرا با پرداخت از طریق بیت‌کوین وارد شبکه‌های بانکی نمی‌شوند و می‌توانند کاملاً گمنام (چه ارائه‌دهنده کالا و خدمات و چه خریدار) تراکنش مالی خود را انجام دهند به‌طوری که کسی قادر به دنبال کردن فرستنده و گیرنده پول نباشد.

او افزود: حتی فرستنده و گیرنده پول نیز می‌توانند هویت واقعی خود را آشکار نکنند. ایران نیز مانند دیگر کشورها در فضای آنلاین بازار سیاه دارد و در این بازارهای‌سیاه برای پنهان نگه‌داشتن هویت و تراکنش انجام شده از ارز مجازی بیت‌کوین استفاده می‌کند. این نشان‌دهنده این است که از این فناوری و این مدل پول و پرداخت فقط رویه سیاه آن به ما رسیده است و نگاه دیگری بر آن حاکم نشده است. دلیل این اتفاق هم مشخص است تا زمانی که قانونگذاری در این حوزه صورت نگیرد ابعاد دیگر این ارز مجازی برای کسب و کارها و افراد قابل استفاده نیست.

جوانمردی در پاسخ به این سوال که با در نظر گرفتن بازه زمانی طولانی‌مدت، آیا بیت‌کوین می‌تواند جایگزینی برای انتقال نقدینگی در حجم بالا به جای دلار و یورو باشد؟ گفت: بستگی به افق زمانی دارد که شما می‌خواهید در نظر بگیرید. یک زمان شما در یک پژوهش آینده‌نگرانه هستید و تا 20 سال آینده را در نظر می‌گیرید، به نظر من عملاً ابزارهای تبادلات مالی همتا به همتا و غیرمتمرکز به طور حتم جای خود را در بازار باز می‌کنند.

او افزود: چون اصولاً جهان به دنبال مقررات‌زدایی و حذف نظارت دولت است و می‌خواهد بسیاری از محدودیت‌ها و چارچوب‌ها را بردارد. از طرف دیگر دولت‌ها و حاکمیت‌ها تا جایی که می‌توانند با این امر مبارزه می‌کنند و جایی که دیگر نتوانند مبارزه کنند تلاش می‌کنند یکسری پل‌های ارتباطی، همسان‌سازی‌ها یا یک همزیستی مسالمت‌آمیز بین سیستم‌های سنتی و سیستم‌های جدید برقرار کنند. به نظر من در یک افق 20ساله این سیستم‌ها جایگاه حدی خواهند داشت و جای خود را باز می‌کنند. در بازه زمانی کوتاه‌تر ممکن است فعالیت کنند اما نمی‌توانند جای یکدیگر را بگیرند.

او گفت: اگر بخواهیم گذشته‌نگر باشیم بدین معنا که بیرون‌یابی کنیم با استفاده از اطلاعاتی که از گذشته وجود دارد، به نظر من بانک مرکزی تا سال‌های بسیاری به این قضیه ورود نخواهد کرد. در حال حاضر در مورد خیلی از مسائل ساده‌تر، مشاهده می‌کنیم که بحث‌های قانونگذاری یا ساکت است یا معطل است یا ناقص است. یعنی هماهنگی با سیر تحول تکنولوژیک در قانونگذار ما رخ نداده است و زمانی که صحبت از قانونگذار می‌کنیم منظور نهادهای قانونی قوه مقننه تا رگولاتوری مانند بانک مرکزی (حتی مشاوره‌هایی که لازم است تا یک جریان رخ دهد) است.

این مدیر سرشناس حوزه ITC در پاسخ به این سوال که برای قانونگذاری در این حوزه کدام نهاد مسوول است؟ گفت: قاعدتاً بانک مرکزی به عنوان نهاد تخصصی این حوزه باید لوایحی را در این رابطه آماده کند که اگر نیاز به قوانین بالادستی بود آن را به مجلس تحویل دهد و اگر در حوزه کارکرد بانک مرکزی بود بدین معنا که اگر قوانین جاری را مختل نمی‌کرد یا مقیاس آن کوچک بود، بانک مرکزی خود می‌تواند این قانونگذاری (در شرایطی شاید شورای پول و اعتبار نیز لازم باشد) را انجام دهد. ما کلاً در نظامی قرار گرفته‌ایم که مجموعه این چرخ‌دنده‌ها با یکدیگر نمی‌چرخند که خروجی آن قانون و قاعده‌ای شود که از حوزه‌های جدید حمایت کند یا حتی آن را بپذیرد.

او در خصوص سیاستی که دولت باید در رابطه با بیت‌کوین پیش‌بگیرد، گفت: من فکر می‌کنم که اول از همه باید این موضوع مشخص شود که آیا دولت می‌خواهد بیت‌کوین را در دایره قانون بیاورد یا خیر. حتی این اعلام موضع مهم است. یعنی اگر با این موضوع می‌خواهد مقابله شود باید ابزارهایی تعبیه شوند برای مقابله با این تکنولوژی زیرا شما برای مقابله با آن بدون در اختیار داشتن تکنولوژی مورد نیاز نمی‌توانید با آن رودررو شوید.

جوانمردی گفت: ما حتی این موضوع را مطرح نمی‌کنیم که به‌عنوان یک کشور موضع ما در رابطه با این تکنولوژی چیست. یا فرض کنید اگر شخصی اموال و دارایی‌هایش را بخواهد به صورت بیت‌کوین نگهداری کند این موضوع از طرف دولت مشخص باشد که این فرد چگونه می‌تواند این کار را با سازوکارهای سنتی همگام کند که دولت بتواند نظارت لازم را بر این فعالیت داشته باشد. من از منظر شخصی و جزء به کل نگاه می‌کنم و سیاستگذار از منظر قانونگذاری و کل به جزء مساله را بررسی می‌کند. اما موضوع این است که این سیاست را هرچه باشد اعلام کنند.

او در پاسخ به این سوال که آیا بیت‌کوین امن‌تر از نظام‌های بانکی رایج است؟ گفت: بیت‌کوین یک نظام اعتباری است که جامعه‌ای که درگیر آن هستند آن را پذیرفته‌اند. ما دو نوع امنیت داریم، اول امنیتی است که دارایی ما در این بستر مورد تهدید و خطر قرار می‌گیرد یا خیر و دوم بحث رمزنگاری و امنیت تراکنش‌ها در رابطه با حملات سایبری است.

جوانمردی افزود: از لحاظ امنیت در بحث رمزگذاری این بستر امن است و حتی روزانه روی امنیت آن کار می‌کنند. اما از جهت حفظ دارایی به صورت بیت‌کوین شاید مهم‌ترین تهدید ارزش ذاتی این ارز است، زیرا قیمت آن ثابت نیست و عملاً طی زمان مانند بازار بورس ارزش آن ممکن است روزانه تغییر کند، از این جهت ارز چندان امنی نیست. یعنی تا حدی می‌توان ارزش ارزهای دیگر را پیش‌بینی کرد اما در حال حاضر به دلیل گسترده نبودن استفاده از این ارز، نمی‌توان مسیر این ارز را پیش‌بینی کرد.

این مدیر سرشناس حوزه ITC در رابطه با راه‌های به دست آوردن بیت‌کوین گفت: به طور کلی چند راه مشخص برای دستیابی به این پول نوپا وجود دارد. اولین راه همان روش ماین کردن است که پیشتر شرح داده شد اما می‌توان بیت‌کوین را خریداری نیز کرد یعنی به ازای پول‌های رایج بیت‌کوین دریافت کرد. به این عمل در اصطلاح Exchange گفته می‌شود.

او افزود: برای این کار می‌توان به صرافی‌های آنلاین بیت‌کوین که تعداد آنها کم هم نیست مراجعه کرد. راه دیگر جمع‌آوری قطره‌ای است. در این روش شما با داشتن یک آدرس بیت‌کوین می‌توانید از طریق سایت‌های تبلیغاتی درآمد بیت‌کوینی کسب کنید. این سایت‌ها به ازای بازدید شما از تبلیغات به شما مقدار اندکی پول می‌دهند که در صورت تداوم می‌تواند منبع درآمد بیت‌کوین به حساب بیاید.

جوانمردی در رابطه با ویژگی‌های بیت‌کوین گفت: به طور کلی نرم‌افزار بیت‌کوین قابلیت‌های قابل توجهی مانند تراکنش‌های بی‌واسطه به هر نقطه‌ای از جهان و نداشتن کارمزد یا بسیار کم بودن آن برای این تراکنش‌ها را دارد. از دیگر خصوصیات نرم‌افزار این است که مردم می‌توانند بدون هیچ واسطه‌ای مبادلات مالی انجام دهند، به علاوه هیچ‌کس از خارج سیستم قادر به تولید پول بیشتری نیست. بانک‌های مرکزی و دولت‌ها نقشی در تولید بیت‌کوین ندارند. در بیت‌کوین همه‌چیز بر پایه رمزنگاری است نه بر پایه اعتماد.

او افزود: بانک‌ها همواره بر تبادل الکترونیکی مالی نظارت دارند، تا کسی نتواند یک پول را دو بار خرج کند. درباره پول نقد چنین مساله‌ای مطرح نیست زیرا نمی‌توان یک اسکناس را به دو نفر همزمان داد، اما در مورد پول دیجیتال همواره این خطر وجود دارد که یک پول چند بار خرج شود. ناکاموتو (خالق بیت‌کوین) راه‌حل هوشمندانه‌ای با استفاده از روش رمزنگاری ارائه کرد. نرم‌افزار بیت‌کوین تمام تبادلات مالی را رمزنگاری می‌کند، فرستنده و دریافت‌کننده بیت‌کوین در هر مبادله با رشته‌ای از اعداد شناخته می‌شوند اما یک مدرک عمومی از حرکت هر بیت‌کوین در تمام شبکه منتشر می‌شود.

او در ادامه بیان کرد: در این مبادلات نام طرفین مبادله محفوظ است اما همه می‌توانند انتقال پول را مشاهده کنند بنابراین نرم‌افزار اجازه نمی‌دهد یک پول دو بار خرج شود. یک زنجیره بلوکی محلی برای ثبت تراکنش‌های عمومی است که به اشتراک گذاشته شده است و کل شبکه بیت‌کوین را شامل می‌شود. همه تراکنش‌های تایید‌شده در این زنجیره ثبت می‌شوند. به این ترتیب می‌توان در تراکنش‌های جدید بررسی کرد که بیت‌کوین‌هایی که خرج می‌شوند متعلق به فرستنده هستند یا خیر.

او در رابطه با نهادی که بیت‌کوین را کنترل کند، گفت: بیت‌کوین بالذات کنترل‌پذیر نیست. هیچ‌کس مالک بیت‌کوین نیست و همانند دیگر تکنولوژی‌ها مثل ای‌میل، کسی نمی‌تواند بگوید که من صاحب ای‌میل هستم.

جوانمردی افزود: توسعه‌دهندگان بیت‌کوین هم اگرچه نرم‌افزار آن را بهبود می‌بخشند اما نمی‌توانند در پروتکل‌های بیت‌کوین دست ببرند و آن را به دلخواه تغییر دهند. زیرا هر کاربر می‌تواند نسخه‌ای را که خود می‌پسندد انتخاب و استفاده کند. تمامی کاربران، برای اینکه با یکدیگر سازگار بمانند باید از نرم‌افزاری استفاده کنند که از همان قواعد پیروی می‌کند.