کالبدشکافی علل کندی و گرانی اینترنت

هر چند از داستان تکراری اختلال اینترنت و فرافکنی علل و سرمنشأ اختلال بین شرکت ارتباطات زیرساخت و شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت تجربه شده که پیگیری از ریشه عیب کار در اختلال‌ها راه‌به جایی نمی‌برد؛ اما با این حال به مناسبت زیاد شدن کندی و اختلال‌‌های مقطعی اینترنت در این اواخر، گفت‌وگویی با مهدی خدایی مدیر کل روابط عمومی شرکت ارتباطات زیرساخت انجام داده‌ایم. اولین سوال مربوط به احوال کنونی اینترنت بود: امروز وضعیت اینترنت کشور چگونه است؟ در حال حاضر شبکه زیرساخت هیچ‌ اختلال یا قطعی ندارد . علت اختلال‌های این اواخر چه‌بود؟ این اختلال مربوط به شبکه زیرساخت نبوده و شاید یکی از عوامل کاهش سرعت در اینترنت می تواند آن باشد که برخی شرکت‌های سرویس‌دهنده‌ها بیش‌تر از تعداد مجاز پهنای باند را بین مشترکان share کرده‌ باشند. زنجیره توزیع پهنای باند از زمانی که وارد کشور می‌شود تا به دست مشترک نهایی برسد از حلقه‌هایی تشکیل شده است . اولین حلقه شرکت ارتباطات زیرساخت است که پهنای باند را از مرز تحویل می‌گیرد به تهران منتقل می‌کند و از تهران به کل استان‌ها توزیع می‌کند. در حلقه دوم شرکت‌های PAP یا مخابرات استان‌ها هستند که پهنای باند را از شرکت ارتباطات زیرساخت تحویل می‌گیرند و به مشرکین نهائی منتقل می کنند. حلقه سوم نیز ارتباطات محلی مشترکان نهایی هستند. برای مشترک نهایی وقتی با اختلال مواجه می‌شود چندان قابل تفکیک نیست که اختلال اینترنت از کدام حلقه است. در ایران حدوداً 50 درصد مشترکان اینترنت مشترکین شرکت مخابرات و 50 درصد مابقی مشترک مجموع شرکت‌های PAP هستند. این قضیه که اغلب مشترکان اینترنت از مسیر مخابرات عبور می‌کردند تا چند وقت پیش صادق بود. هم‌اکنون تمام شرکت‌های PAP برای بهره‌مندی از تخفیف شرکت ارتباطات زیرساخت به صورت مستقیم از این شرکت اینترنت می‌گیرند. بنابراین وقوع اختلال در اینترنت ورودی یک شرکت PAP مستقیم به اینترنت زیرساخت مربوط می‌شود. هم‌اکنون تمام شرکت‌های PAP ارائه دهنده اینترنت مشترک شرکت ارتباطات زیرساخت هستند و همانطور که گفتم نزدیک به 50 درصد مشترکان اینترنت کشور از طرف این شرکت ها سرویس دهی می شوند . پس شرکت PAP ای که مستقیم از زیرساخت اینترنت می‌گیرد، اگر در ورودی شبکه‌‌اش کندی یا قطعی داشته باشد، مربوط به اینترنت زیرساخت است. زیرساخت پهنای باند را از درگاه‌های خارجی تهیه می‌کند و در کشور بین مخابرات استان‌ها و PAP ها توزیع می‌کند و اگر در شبکه زیرساخت اختلالی رخ دهد، همه این اختلال را می‌بینند. هم PAPکه مشتری مستقیم زیرساخت است و هم مخابرات‌ها دیگر مشتری زیرساخت. زیرا اینترنت زیرساخت بین همه پخش می‌شود. این‌طور نیست که شرکت مخابرات تهران اختلال داشته باشد و بقیه نداشته باشند. بنابراین، یکی از شاخص‌هایی که نشان می‌دهد اینترنت زیرساخت مشکل دارد یا خیر این است که همه به مشکل برخورد کنند، نه یک یا چند اپراتور. اینجا است که این ابهام مطرح شده که زیرساخت برای کاهش نمود اختلال در شبکه، کندی اینترنت را بین شرکت‌ها نوبتی می‌چرخاند تا سراسری نباشد. مخصوصا اختلال بیش از همه برای مشترکان مخابرات محسوس است. اصلاً این‌طور نیست که اختلالی وجود داشته باشد و بخواهیم آن را بچرخانیم. برای مثال وقتی در مسیر تهران با استانی اختلال پیش می‌آید، این مسیر اینترنت مخابرات و PAP های آن استان را تأمین می‌کند. حال وقتی این مسیر اختلال دارد تأمین اینترنت برای کل استان اعم از مخابرات و PAP دچار اختلال می‌شود. مخابراتی‌ها می‌گویند لینک اینترنت زیرساخت برای هر شرکت جدا است و امکان تفکیک ترافیک روی هر لینک وجود دارد، بنابراین از نظر فنی این امکان که کندی اینترنت به صورت مدیریت‌شده روی چند لینک خاص اعمال شود وجود دارد. از دید زیرساخت مخابرات و PAPها هر دو مشتریان زیرساخت هستند و اتفاقاً مخابرات مشتری بزرگ زیرساخت است، زیرا اگر تمام شرکت‌های PAP حدود 50 درصد پهنای باند را از زیرساخت می‌گیرند، مخابرات به اندازه تمام PAP ها از زیرساخت اینترنت می‌گیرد. بنابراین، زیرساخت همه مشتریان را به یک چشم می‌بیند. علاوه بر این، بین زیرساخت و مشتریان‌اش ضوابطی حاکم است که توسط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی وضع شده است. براساس این ضوابط باید سرویس‌دهی به شرکت‌ها ضابطه‌مند و دارای چارچوب و تعرفه مشخص است. رگولاتوری از دید یک دستگاه نظارتی بر این موضوع نظارت دارد و ما نمی‌توانیم سلیقه‌ای عمل کنیم. علاوه بر این، زیرساخت مشکلی با مخابرات ندارد که بخواهند اختلالی را عمدا برای مخابرات اعمال کند. اغلب فعالان اینترنت کشور مطرح می‌کنند که تامین اینترنت از سوی زیرساخت با تاخیر انجام می‌شود و درخواست‌هایشان برای خریداری لینک‌های جدید با تاخیر پاسخ داده می‌شود. همان‌طور که قبلاً اعلام کرده‌ایم زیرساخت مشکلی در تأمین اینترنت کشور ندارد و شرکت‌های PAP یا مخابرات‌ها هر میزان پهنای باند نیاز داشته باشند اعلام کنند، قرارداد ببندند و زیرساخت تأمین می‌کند. در حال حاضر نیز براساس اعلام نیاز شرکت‌های مخابراتی و PAP هیچ‌گونه کمبود پنهای باند در کشور نداریم. اما شرکت‌های PAP در مصاحبه‌های رسمی می‌گویند که به شرکت زیرساخت درخواست لینک داده‌اند و مدت‌ها است تأمین نشده است. ما مشکلی در تأمین پهنای باند نداریم و مرتب در حال توسعه شبکه هستیم، منطقی است که زیرساخت علاقمند به فروش پهنای باند است. زیرا هر چقدر پهنای باند بیشتر بفروشیم به نفع شرکت است اگر هم شرکتی مشکلی در این زمینه دارد اعلام کند ما حتما به آن رسیدگی خواهیم کرد. مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات درخصوص افزایش تعرفه پهنای باند زیرساخت که هنوز ابلاغ نشده است؟ معیار اجرا برای ما ابلاغ رسمی مصوبه از سوی کمیسیون است که تاکنون به این شرکت ابلاغ نشده است . با درخواستی که زیرساخت برای افزایش تعرفه پنهای باند داده بود، بنابراین امسال دیگر نباید از زیرساخت توقع کاهش تعرفه داشت؟ شرکت ارتباطات زیرساخت سال گذشته 2 نوبت تخفیف داشته است. یک بار تخفیف کلی 20 درصد برای همه و بار دوم 20 درصد تخفیف برای شرکت‌های PAP. زیرا احساس می شد در بازار رقابتی با مخابرات عملاً هزینه‌های PAP ها بالاتر است. برای مثال برای رانژه خط شرکت PAP از مخابرات درخواست انجام رانژه می‌کند و انجام رانژه برای PAP هزینه‌دار است، اما رانژه برای خود مخابرات هزینه ندارد. بنابراین، می بینیم که هزینه مخابرات بسیار کمتر از PAPها است و مخابرات در بازار رقابتی راحت‌تر و با قیمت پایین‌تر سرویس ارائه می‌کند. بنابراین، رگولاتوری تخفیف دوم را نیز برای PAPها مصوب کرده بود که بتوانند در بازار رقابتی کار کنند. دیدگاه کلی مجموعه وزارتخانه این است که قیمت پهنای باند را کاهش دهد، اما واقعیت این است که پهنای باند چیزی است که از خارج از کشور وارد می‌شود. طبیعی است که در توزیع پهنای باند در کشور نرخ تبدیل ارز به ریال در تعرفه تأثیرگذار است. با توجه به تغییرات نرخ ارز، تعرفه پهنای باند که قبلاً با ارز مرجع محاسبه می‌شد از سوی دولت مقرر شد تا با نرخ ارز مبادله‌ای محاسبه کنید. پهنای باند را از خارج با ارز می‌خریم و در داخل با به‌صورت ریالی فروخته می شود. درست است که این مجموعه دولتی است و به دنبال منفعت نیست اما ضرر هم نباید بکند. اما علیرغم تغییر نرخ ارز پهنای باند از مرجع به مبادله‌ای، هنوز هم با توجه به اینکه رگولاتوری مصوبه جدیدی را ابلاغ نکرده تغییر قیمتی در پهنای باند لحاظ نشده است. درخصوص عدم ابلاغ نهایی مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات برای افزایش تعرفه پنهای باند زیرساخت، از رگولاتوری شنیده می‌شود: اگرچه ادله‌های زیرساخت مبنی بر افزایش هزینه‌هایش در پی افزایش نرخ ارز ابتدا مورد پذیرش کمیسیون واقع شد، اما در بررسی‌های بیشتر مشخص است آنقدر که زیرساخت مدعی شده بود افزایش نرخ ارز در هزینه‌های این شرکت تأثیرگذار نبوده است. در بحث تعرفه شاخص‌های مختلفی تأثیرگذار هستند. از جمله هزینه انتقال به تهران، انتقال از تهران به استان‌ها، هزینه نگهداری شبکه، هزینه سربار، هزینه حامل‌های انرژی و نرخ تبدیل ارز به ریال که در مجموع قیمت تمام شده پهنای باند را مشخص می‌کنند. هریک از این شاخص‌ها نیز در تعیین تعرفه نهایی دارای وزنی است و همه مانند هم نیستند. ما نرخ شاخص‌ها را به کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات ارسال می‌کنیم و کمیسیون براساس نرخ شاخص‌ها تعرفه نهایی را مشخص و به ما اعلام می‌کند. بنابراین، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات براساس فرمول های مشخص تعرفه را بررسی و تعیین می‌کند. برای مثال در گذشته بحث هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قیمت‌های حامل انرژی را داشتیم که در آن زمان قیمت برق افزایش چشمگیری پیدا کرد، اما این تأثیر به اندازه افزایش نرخ ارز در قیمت تمام شده زیرساخت تأثیرگذار نبود. اینترنت جهانی مرتب ارزان شده است، چرا این ارزانی در کاهش قیمت اینترنت تأثیرگذار نبوده است؟ در حال حاضر تأمین اینترنت کشور از یک درگاه جاسک فجیره به 8 درگاه افزایش یافته است. اگر زمانی ارتباط اینترنت از یک درگاه قطع شود، درصد جزئی روی شبکه تأثیرگذار است، آن هم در زمان پیک مصرف برای مشترک نهایی محسوس خواهد بود. وقتی اینترنت را از شرکت‌های مختلف تهیه می‌کنیم، رقابت در تعدیل قیمت کمک‌کننده خواهد بود.از سوی دیگر پیشرفت تکنولوژی نیز به کاهش قیمت کمک می‌کند. اما در کنار این عوامل کمک‌کننده، در داخل کشور نیز شاهد تورم هستیم و در حالی که در چند سال گذشته تمام قیمت‌ها رشد داشته ما سعی کرده‌ایم با تعدیل قیمت، قیمت‌های داخلی را ثابت نگه داریم.