زندگی‌هایی که ۵ ساعته فرو می‌پاشد
خانم، مثل آب خوردنه، انگار رفتی بانک داری یه فیش بانکی پر می‌کنی به همین راحتی.
خانم، مثل آب خوردنه، انگار رفتی بانک داری یه فیش بانکی پر می‌کنی به همین راحتی.
یعنی به این سرعت؟
بله، فقط یه تمبر باطل می‌کنی و بقیه کارها روتینه و در یه چشم به هم زدن انجام میشه.
چون راحته طلاق توافقی رو انتخاب کردی؟
خب اولش نمی‌دونستم این قدر سریع انجام میشه ولی چون با همسرم موافق بودیم اینو انتخاب کردیم حوصله طول کشیدن و کش وقوس‌های الکی رو نداشتیم.
چطور شد تصمیم گرفتی جدا بشی؟
از همون اول زندگی با همسرم مشکل داشتیم. اختلاف فرهنگی شدید بین خانواده‌های ما وجود داشت. از طرفی همسرم خیلی توهم داشت و شکاک و بدبین بود.
این تنها بخشی از گفته‌های «سارا» یکی از زنانی است که برای رهایی از زندگی مشترک، طلاق توافقی را به طلاق غیرتوافقی ترجیح داده. طلاقی که این روزها آمارش تصاعدی بالا رفته و می‌گویند 80 درصد از طلاق‌هایی که صورت می‌گیرد را به خود اختصاص داده است.اگر در روز 500 طلاق ثبت شود، طلاق توافقی بر صدر جدول نشسته و به راحتی جاری می‌شود.
می گویند راحت است. سرجمعش شاید به یک روز هم نکشد.
صبح توافق می‌کنی درخواست طلاق را تنظیم می‌کنی و بعد از ظهر حکم طلاق را دستت می‌دهند. طلاقی که اگر صیغه‌اش جاری شود دیگر نه راه پس داری و نه راه پیش. با طلاق غیرتوافقی فرق می‌کند. فرقش در این است که همان قدر که راحت انجام می‌شود قانون برای رجوعش سخت می‌گیرد و به همسرت اجازه برگشت به زندگی مشترک را نمی‌دهد.
«سارا»هم که با طلاق توافقی از همسرش جدا شده با این نظر موافق است. او راحتی طلاق را به هر چیز دیگری ترجیح داده تا زودتر به قول خودش خلاص شود.
کی تصمیم جدی گرفتی جدا بشی؟
از وقتی که فهمیدم پای زن دیگری به زندگی ام باز شده.
همسرت چی، راحت پذیرفت؟
بله به راحتی قبول کرد.
کجا رفتین؟
دادگاه خانواده ونک. یه درخواست دادیم و تشکیل پرونده. بعد ما رو فرستادن مرکز مشاوره
مشاور چه کرد؟
مشاور که نبود یه مددکار بود. با ما کمی صحبت کرد که چرا می‌خواین جدا بشین و بعد دید که به نتیجه نمی‌رسیم ما رو فرستاد دادگاه.
همین؟
بله. البته گفت کمی فکر کنید ولی ما زودتر رفتیم دادگاه و رأی عدم سازش رو گرفتیم.
حق و حقوقت چی؟
تکلیف همه چیز تو طلاق توافقی مشخصه. از دارایی گرفته تا مهریه، قبل از اینکه دادخواست بدی راجع به همه چیز تصمیمت رو گرفتی.
مهریه تو چی شد؟ بخشیدی؟
آره اگه نمی‌بخشیدم شوهرم طلاقم نمی‌داد.
دارایی چی؟
دارایی مشترک نداشتیم، هیچی بهم نداد.
یعنی این همه سال زندگی و آخرش هیچی؟
چی کار می‌کردم مجبور بودم از حقم بگذرم وگرنه قبول نمی‌کرد.
بچه داشتی؟
نه. خب شاید اگه بچه داشتم شرایط فرق می‌کرد.
درکل چقدر طول کشید؟
وقتی دادگاه رأی عدم سازش رو داد سه هفته فرصت داشتیم تا بریم محضر برای طلاق ولی همسرم تو این مرحله اذیتم کرد و حاضر نبود بیاد ولی فکر کنم کمتر از یه ماه شد.
پشیمون نیستی؟
نه.
فکر نمی‌کنی اگر مشاور پافشاری می‌کرد یا دادگاه سخت می‌گرفت شاید این اتفاق نمی‌افتاد؟
چون سریع انجام میشه و آدم در شرایط بدی درخواست میده شاید اگه زمان می‌ذاشتن و به ما سخت می‌گرفتن به زندگی مشترک ادامه می‌دادیم. وقتی درخواست میدی دقیقاً تو اوج عصبانیت هستی و از زندگیت خسته شدی.شاید وقتی آروم بشی تصمیمت عوض بشه.
مهرم حلال جونم آزاد
این جمله‌ای بود که وقتی با «میترا» سر صحبت رو باز کردم به زبان آورد. با اینکه یک سالی نمی‌شود از زندگی مشترک 16 ساله‌اش دست کشیده ولی پشیمان نیست و می‌گوید اگرچه بهای سنگینی را پرداخته ولی راهی جز طلاق توافقی نداشته.
بعد از 16 سال زندگی مشترک چرا تصمیم گرفتی جدا بشی؟
از ابتدای زندگی مشترکمون، با همسرم مشکل داشتم ولی نه به صورت جدی. اون سال‌ها طلاق در جامعه ما مثل یه تابو بود و قبح داشت ولی رفته رفته طلاق تو کشور ما رایج شده و شاید به همین دلیل بود که راحت تونستم تصمیمم رو بگیرم.
از کی تصمیمت جدی شد؟
از سال گذشته.
پشنهاد طلاق رو کی داد؟ تو یا همسرت؟
از طرف من بود. اول مدتی از هم جدا زندگی کردیم تا شاید وضعیت بهتر بشه ولی بعد از دو ماه همسرم مخالفت کرد و گفت باید برگردی یا اینکه طلاق بگیری منم چون تمایلی به برگشت نداشتم از همه چی گذشتم و طلاق رو انتخاب کردم.
چرا توافقی، این طوری که خیلی از حق و حقوقت رو از دست دادی؟
درسته همه چیز رو از دست دادم از جمله مهریه، حتی اموالی که به نامم بود رو به اسم همسرم زدم و فقط تونستم بچه ام رو پیش خودم نگه دارم.
چرا؟
چون اگه این کارو نمی‌کردم حاضر نمی‌شد طلاق بده.متأسفانه قانون وکالت طلاق به زن نمی‌ده و هر زنی که مشکل داره مجبوره یا زندگی کنه یا از همه چیزش بگذره.
چقدر طول کشید تا جدا شدید؟
هیچی صبح رفتیم دادگاه خانواده تشکیل پرونده و دادخواست دادیم و بعد یه مشاوره که کاملاً تشریفاتی بود و 5 دقیقه هم طول نکشید انجام شد و رفتیم حکم عدم سازش گرفتیم.
یعنی مشاور از شما نخواست کمی فکر کنید؟
نه، انگار فقط باید تو پرونده جلو واژه مشاوره یه تیک می‌خورد، همین. فقط امضاش مهم بود نه کارش. خلاصه ساعت دو بعدازظهر کار تموم و صیغه طلاق جاری شد.
به این سرعت؟
بله، همه چیز در 5 ساعت اتفاق افتاد. خیلی راحت و بدون هیچ مشکلی.
فکر نمی‌کنی زمان کمیه برای جدا شدن از یه زندگی 16 ساله؟
چرا، ولی ما قبل از اینکه بریم دادگاه پیش مشاور می‌رفتیم و با پیشنهاد اون بود که تصمیم گرفتیم جدا بشیم.البته فرقی هم نمی‌کرد اگه دادگاهم به ما زمان می‌داد بازم حاضر نبودیم برگردیم.
به نظرت طلاق توافقی خوبه؟
بله خوبه، آخه زن‌ها نمی‌تونن درخواست طلاق بدن و تنها مرده که می‌تونه. پس تنها راهت اینه که با بخشیدن حق و حقوقت راحت بشی.
«امیر» هم از جمله کسانی است که پس از سه سال زندگی مشترک ابتدا درخواست طلاق غیرتوافقی می‌دهد ولی چون پس از یک سال و نیم موفق نشد از همسرش که به گفته خودش زن زندگی نبود و در عالم مجردی سیر می‌کرد جدا شود مسیر طلاق را تغییر و بالاخره به شکل طلاق توافقی از همسرش جدا شده است. اماهمسر امیر برخلاف بقیه زنان هم مهریه‌اش را مطالبه کرد و هم هر چه به عنوان جهیزیه بود برداشت وبرد.این زوج پس از یک سال دوندگی با توافق همدیگر تن به طلاق توافقی دادند و زندگی سه ساله خود را رها کردند.
«امیر» معتقد است که مشاوره دادگاه دردی را دوا نمی‌کند و هستند مشاورانی که دور و بر دادگاه عین کارچاق کن‌ها و دلال عمل می‌کنند و بیشتر برایشان مادیات مهم است تا معنویات.آنها به دنبال پولشان هستند و برایشان فرقی نمی‌کند اصغر و اکبر از فریبا و زری جدا بشن یا نه.البته داستان طلاق امیر بدون مشاوره تمام شده چراکه می‌گوید دادگاه بدون مشاوره رضایت داد تا رأی عدم سازش ما را صادر کنند.خودش معتقد است مشاوران دادگاه تأثیری در روند طلاق ندارند و اگر مشاوره هم بشوی چون پایت به آنجا رسیده دیگر می‌خواهی همه چیز زودتر تمام شود.او که تجربه طلاق توافقی وغیرتوافقی را داشته اعتقاد دارد هر طلاقی که سریع‌تر تکلیف فرد را مشخص کند بهتر است و گرفتن زمان فقط وقت آدم‌ها را می‌گیرد و بس.
مراکز مشاوره دادگاه تشریفاتی است
فرزین دهدار، وکیل پایه یک دادگستری درباره طلاق توافقی به «ایران» می‌گوید: اگر بخواهیم به طور اجمالی به قوانین خانواده نگاه کنیم در قانون مدنی راجع به بحث ازدواج مقرراتی وجود دارد.قبل از انقلاب قوانین متعددی درخصوص قانون حمایت از خانواده تصویب شده بود که در مواردی با مبانی شرعی و اسلامی مغایرت داشت.
وی می‌افزاید: قانونگذار در سال 91 به دلیل پراکندگی قوانین مربوط به مهریه، ازدواج و طلاق و...قانونی را تحت عنوان قانون حمایت از خانواده به تصویب رساند که در آن راجع به صلاحیت دادگاه‌های خانواده نسبت به طلاق، مهریه، ازدواج، مراکز مشاوره و...مقرراتی وضع کرد که منطبق با قانون مدنی و شرعی اسلام بود.
به گفته وی، ماده 58 این قانون، حدود 11 قانون را نسخ و آنها را در یک قانون تجمیع کرد.در واقع این امر موجب شد تا قوانین مربوط به مسائل فوق از یک نظم واحدی برخوردار شوند.دهدار درباره روند و چگونگی طلاق توافقی بیان می‌کند: در طلاق توافقی ابتدا زوجین دادخواستی مبنی بر تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش تنظیم می‌کنند و راجع به حقوق مالی مثل مهریه، جهیزیه، نفقه و... و حقوق غیر مالی مثل حضانت فرزند مشترک، ملاقات فرزند و..به توافق می‌رسند.
سپس این دادخواست به شعب دادگاه خانواده ارجاع می‌شود و دادگاه پس از آن دو کار مهم را انجام می‌دهد، یکی اخذ گواهی عدم بارداری از زوجه و دیگری ارجاع زوجین به مراکز مشاوره. البته باید گفت که براساس ماده 18 قانون حمایت از خانواده، دادگاه نمی‌تواند به اجبار زوجین را وادار به مشاوره کند و این امرآن هم با توجه به نوع اختلاف آنها اختیاری است ولی معمولاً عرف است که زوجین مشاوره شوند. همچنین براساس ماده 27 همین قانون، قانونگذار در طلاق غیرتوافقی زوجین را مجبور می‌کند تا در مراکز داوری حضور یابند. البته مراکز مشاوره با مراکز داوری متفاوت است. در مراکز داوری زوجین باید دو نفراز نزدیکان بالای 30 سال خود را به دادگاه معرفی کنند تا داوری کنند. اگر به نتیجه نرسیدند طبق صورتجلسه، دادگاه راجع به اختلاف آنها تصمیم‌گیری می‌کند و در همان جلسه گواهی عدم سازش توسط دادگاه صادر و زوجین در محضر حاضر و صیغه طلاق جاری می‌شود.
وی یادآور می‌شود: نکته‌ای که در عمل در دادگاه‌ها اتفاق می‌افتد و ما شاهد آن هستیم این است که ماده 18 و اجرای آن امروزه حالت تشریفاتی و ظاهر‌سازی به خود گرفته و کاری که مشاوره انجام می‌دهد علمی و کارشناسی نیست به همین دلیل زوجین می‌توانند ظرف یک روز و درمدت خیلی کوتاه روند طلاق توافقی را طی کنند.
این وکیل پایه یک دادگستری درباره اینکه مشاوره چقدر می‌تواند در کاهش طلاق مؤثر باشد، می‌گوید: باید توجه داشت که طلاق علل مختلفی دارد می‌تواند اجتماعی، فرهنگی و...باشد به همین دلیل دادگستری و دادگاه خانواده آخرین حلقه داستان طلاق است. در واقع آخرین مرحله تلقی می‌شود پس نباید انتظار داشت که دادگستری و دادگاه خانواده جور همه حلقه‌های موجود در مسیر روند طلاق را بکشد.از این رو نباید ازمراکز مشاوره‌ای که در دادگاه‌های خانواده هستند انتظار معجزه داشت.
وی معتقد است امکان سازش درمراکز مشاوره دادگاه‌های خانواده تقریباً وجود ندارد چون زوجین قبل از مراجعه به دادگاه و تنظیم دادخواست همه راه‌های ممکن را طی کرده‌اند. به نظر می‌رسد مشاوره باید قبل از ارائه دادخواست باشد نه بعد از آن، آن هم با اراده و خواست زوجین نه اجبار که این نیاز به فرهنگ‌سازی دارد چون ایجاد تفاهم به اجبار امکانپذیر نیست.
دهدار درباره اینکه طلاق توافقی بهتر است یا طلاق غیرتوافقی بیان می‌کند:طبیعی است طلاق توافقی بهتر است چون در غیر این صورت زوجین درگیر مسائلی مثل مهریه و نفقه وغیره می‌شوند که زمان طلاق را به تعویق بیندازند.از طرفی باید توجه داشت که اگر طلاق توافقی وجود نداشته باشد و افراد به زور با هم زندگی کنند آسیب‌های اجتماعی افزایش می‌یابد.
وی در ادامه به حق و حقوق زوجه در طلاق توافقی اشاره می‌کند ومی گوید: متأسفانه در طلاق توافقی قانونگذار حداقل حقوق را برای زوجه در نظر نگرفته است چون فرض قانون این است که زوجین راجع به مسائل توافق می‌کنند و اگر زوجه خواهان طلاق است پس درباره حق و حقوق خود به توافق رسیده است بنابراین قانونگذار به نظر او احترام می‌گذارد.
دهدار می‌افزاید: در طلاق توافقی چون از نوع خلعی است و زن تمام یا قسمتی از مهریه خود را می‌بخشد بنابراین حق رجوع مرد ساقط می‌شود ومرد نمی‌تواند بعد از جاری شدن صیغه طلاق رجوع کند.
طلاق لحظه‌ای خوب نیست
امان‌الله قرایی مقدم جامعه شناس نیز معتقد است که هیچ کس بهتراز خود زوجین نمی‌تواند درباره زندگی آنها تصمیم بگیرد. درست است که مشاوره خوب است ولی مشاور نمی‌تواند در یک زمان کم به خصوصیات شخصیتی و فرهنگی و اخلاقی افراد اشراف پیدا کند.
وی می‌گوید: بحث طلاق توافقی متأسفانه به دلیل تأثیرات سوء رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی که اغلب راحت بودن آن را مطرح می‌کنند رو به افزایش است چراکه مشکلات و پیچ وخم‌های طلاق غیرتوافقی را ندارد و به همین دلیل این امر رایج ومرسوم شده است.
این جامعه شناس که سال‌های زیادی را صرف مطالعات و بررسی‌ها برای موضوع طلاق کرده می‌افزاید: وقتی ارزش‌ها و هنجارها فرو می‌ریزد و جامعه دچار بیماری فرهنگی می‌شود به طوری که عده‌ای برای طلاق جشن می‌گیرند، به طور قطع آمار طلاق در جامعه سیر صعودی پیدا می‌کند.
قرایی مقدم یکی از معضلات طلا توافقی را در راحت بودن آن می‌داند و بیان می‌کند: در گذشته دو نفر از نزدیکان و افراد معتمد خانواده به عنوان داور در دادگاه حاضر می‌شدند و سعی می‌کردند تا روند طلاق به تعویق بیفتد و گاهی همین تأخیر موجب پشیمانی زوجین از طلاق می‌شد ولی امروز سادگی و راحتی موضوع سبب شده تا طلاق لحظه‌ای اتفاق بیفتد که خوب نیست.
به اعتقاد وی، طلاق آغاز فساد و فروریختگی شخصیت و شایستگی فرد است بنابراین ازدواج باید براساس شناخت عقلانی باشد نه از روی هوا وهوس.علاوه بر آن باید خانواده‌ها وحتی آموزش و پرورش در وظیفه مدارکردن و مسئولیت‌پذیرکردن بچه‌ها بیشتر تلاش و سرمایه‌گذاری کنند.
