چرا مسکن مهر به حل بحران کمک نکرد؟

در این میان، آن گونه که دکتر نوذر‌پور می‌گوید، خود طرح مسکن مهر، نمونه بارزی از تخلف دولت از طرح جامع مسکن است. با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و همزمان با رشد مداوم نقدینگی در جامعه، بازارهایی همچون طلا و ارز و مسکن به عنوان بازارهای سودآور از رونق بالایی برخوردار شده‌اند؛ اما بحران مسکن به عنوان یک بحران مداوم در سال‌های اخیر، همواره مورد توجه کار‌شناسان این حوزه بوده است. علی نوذر‌پور، رییس کمیته مسکن و شهرسازی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت و رییس هیأت مدیره جامعه مهندسان شهرسازی ایران، ریشه‌های اصلی معضل و بحران مسکن در ایران را ناشی از یک زنجیره علل و عوامل به هم وابسته می‌داند. نخستین انحراف از طرح جامع را دولت رقم زده وی با بیان این که راهکارهای مشخصی برای حل معضل مسکن در کشور وجود دارد، طرح جامع مسکن را یکی از این راهکار‌ها دانست و گفت: این طرح اساساً طرحی جامع و کامل بود که در قانون برنامه چهارم توسعه، دولت مکلف به اجرای طرح جامع شده بود؛ طرحی که به همت و با کار‌شناسی مسئولان و کار‌شناسان وزارت مسکن در دولت اصلاحات تدوین شده و طرحی جامع و فراگیر بود. وی افزود: این طرح تصویب شد اما در موقع اجرا به چند پاره بخش شد و در کلیت آن به اجرا درنیامد و همه ابعاد و محورهای آن مورد توجه دولت نهم و دهم قرار نگرفت و تنها آن بخش از آن که مربوط به تهیه مسکن برای قشر ضعیف و نیازمند جامعه بود، به نام مسکن مهر به اجرا در آمد. در نتیجه، نخستین انحراف از طرح جامع مسکن را خود دولت با چند پاره کردن طرح و جدا کردن بخش‌های آن رقم زد. نوذر‌پور می‌گوید: بودجه‌ای که برای اجرای کلیت طرح جامع مسکن در نظر گرفته شده بود، تماماً اختصاص به اجرای طرح مسکن مهر که تنها بخشی از طرح کلی‌تر بود داده شد و همین امر منجر به آن شد که طرح جامع مسکن اجرایی نشود. اجرای طرح مسکن مهر بدون توجه به برنامه‌های شهری نوذر‌پور در خصوص شکست طرح مسکن مهر در کنترل بحران مسکن کشور نیز گفت: همین طرح مسکن مهر نیز بدون توجه به برنامه‌های شهری و برنامه‌های تفصیلی شهری، به اجرا درآمد و در اجرای آن به وضعیت جمعیت بندی شهر‌ها توجه نشد و در جاهایی به تولید مسکن اقدام شد که عملاً متقاضی مسکن در آن‌ها نبود. وی با اشاره به آمار دولتی در خصوص تولید مسکن در کشور و با بیان اینکه این آمار دولتی است و اصولاً باید در آن بیشتر دقت کرد، گفت: به رغم پذیرفتن درستی آمار دولتی، تعداد واحد مسکونی زیادی در کشور تولید شده (سالیانه هشتصد هزار واحد مسکونی) که این تنها برابر با میزان جمعیتی است که در این سال‌ها به جمعیت کشور افزوده شده است. نوذر‌پور یکی از مشکلات اصلی طرح مسکن مهر را نبود امکانات زیربنایی همچون تسهیلات اولیه آب و برق و خدمات اجتماعی می‌داند و می‌گوید: به این ترتیب، می‌بینیم که مسکن ساخته شده اما پاسخگوی اهداف نیست. وی ادامه داد: اکنون نسبت خانوار به واحد مسکونی، 1.6 است (به ازای هر واحد مسکونی ۱.‌۶ خانوار در کشور وجود دارد). در نتیجه هنوز تقاضای مسکن و خرید آن بسیار بالاست و متقاضی مسکن همچنان هست؛ بنابراین، وضعیت کنونی مسکن ناشی از برنامه‌ریزی نا‌مناسب و بی‌توجهی به همه مؤلفه‌های لازم و کارآمد در حل بحران و طرح جامع است. زنجیره‌ای که به بحران می‌انجامد نوذر‌پور در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود، به تحلیلی جالب از چرایی بروز بحران در وضعیت مسکن و به شکل کلی اقتصاد کشور اشاره و این بحران‌ها را در یک زنجیره تحلیل کرد. وی گفت: بحران در مسکن، ناشی از این است که برنامه‌ریزی برای مسکن به هیچ وجه جدای از برنامه‌ریزی کلان برای اقتصاد کشور نیست. زمانی که ما متأسفانه در برنامه ریزی کلان اقتصادی نیز دچار مشکل هستیم، در نتیجه بحران در مسکن نیز وجود دارد. نوذر‌پور می‌گوید: مهم‌ترین نشانه از بحران و سوءمدیریت در برنامه ریزی کلان اقتصادی بازار متلاطم است و حجم بالای نقدینگی سرگردان در جامعه که به سمت بازارهای پر سود همچون طلا و ارز و مسکن روانه می‌شود. نقدینگی که هر جا می‌رود همچون بهمن، خرابی‌های اساسی از خود بر جای می‌گذارد؛ بنابراین، باید توجه داشت که برنامه ریزی در حوزه‌های پایین را نمی‌توان بدون توجه به مدیریت کلان اقتصادی کشور انجام داد. وی ادامه داد: حال اگر پرسیده شود که چرا مدیریت اقتصادی کشور دچار بحران است، باید سرآغاز آن را در حوزه سیاسی جستجو کرد. زمانی که در حوزه سیاسی تنش و درگیری هست، نتیجه آن می‌شود که اقتصاد کشور نیز متلاطم و پر تنش است. این‌گونه نیست که حوزه سیاسی کشور دچار بحران و تنش باشد، ولی اقتصاد کشور بدون بحران و آرام به کار خود ادامه دهد. نوذر‌پور در تشریح آخرین حلقه این زنجیره گفت: این که چرا حوزه سیاست دچار بحران است، باید گفت که ناشی از مدیریت‌های ضعیف موجود است و کارآمد نبودن مدیران و مسئولان ارشد، منجر به بروز بحران و تنش در حوزه سیاست می‌شود. در نتیجه در این زنجیره دیده می‌شود که تنش و تلاطم در حوزه‌های کلان به ترتیب به حوزه‌های خردتری همچون، مسکن، صنعت و تولید و افراد سرایت می‌کند. افزایش قیمت در پایان سال فزاینده است نوذر‌پور در پایان و در پاسخ به این که آیا طرح‌هایی همچون گرفتن مالیات از خانه‌های مسکونی خالی می‌تواند کمکی به حل مشکل مسکن کند، گفت: از نظر من این طرح‌ها برای مسکن تنها یک مسکن است و هرچند می‌تواند تأثیر داشته باشد نمی‌تواند به شکل اساسی مشکل مسکن را حل کند و تنها یک مسکن است. وی گفت: باید توجه داشت که هنوز مسکن قیمت خود را پیدا نکرده و به بهای واقعی نرسیده است. ما می‌بینیم در مناطقی از تهران بهای مسکن به ۲۴ میلیون تومان در هر متر مربع می‌رسد و این نشان می‌دهد که قیمت مسکن در حال رشد است، ولی باید توجه داشت که این امر به هیچ وجه به معنی رشد در بازار و معاملات نیست. وی ادامه داد: از سویی هنوز نرخ ارز و افزایش آن، تأثیر خود را روی مصالح ساختمانی نشان نداده و باید گفت که با تأثیر گذاری نرخ ارز بر قیمت مصالح حتماً رشد قیمت مسکن در روزهای پایانی سال فزاینده خواهد بود.