امتیاز ویژه بانک‌ها در گسترش فعالیت‌های ارزی
شبکه بانکی کشور برای مدیریت بازار و اجرای یکسان‌سازی نرخ ارز، بهبود روابط با بانک‌ها و کارگزاری‌های خارجی، گشایش اعتبارات اسنادی به‌خصوص در حوزه دلار و ساده‌سازی واردات کالاها از طریق معاملات دلاری، افزایش سود بانک‌ها از طریق فعالیت در حوزه ارز،و... با مجموعه‌یی از مسائل داخلی بازار پول، روابط خارجی و تطبیق مدیریت بانک‌ها با استانداردها و رویه‌های جهانی مواجه هستند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، کارشناسان با اشاره به سیاست بانک مرکزی برای کاهش فاصله نرخ مبادله‌یی با بازار آزاد و اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز در ماه‌های آینده، معتقدند که بانک مرکزی نرخ دلار را به تدریج افزایش می‌دهد و در عین حال نرخ پوند و یورو ثابت یا کاهنده است تا بازرگانان تشویق شوند به جای دلار از یورو، پوند و سایر ارزها استفاده کنند تا مشکلات واردات کالا با دلار به تدریج کاهش یابد. در این زمینه محمد یوسفی، رییس انجمن پرورش‌دهندگان مرغ گوشتی با بیان اینکه در 6ماه اول سال نیاز به ذرت دامی از خارج کشور تامین می‌شود، گفت: وضعیت بازکردن «ال‌سی» و کار با دلار در سال جاری در بازار ایران اختلال ایجاد کرد و از میزان واردات این محصول کاست. واردات در حال حاضر با دلار انجام نمی‌شود اما با سایر ارزها امکان‌پذیر است و اکنون نیز واردات ذرت افزایش یافته است و از یک ماه آینده قیمت مرغ کاهش می‌یابد.
دستورالعمل جدید خرید و فروش ارز
حدود 2هفته است که سیاست جدید بانک مرکزی که گامی برای تک‌نرخی کردن ارز محسوب می‌شود ابلاغ شده ولی هنوز تمام بانک‌ها اجرای آن را آغاز نکرده‌اند.
طبق این دستورالعمل بانک‌ها مجاز به خرید و فروش ارز به نرخ توافقی (نرخ نزدیک به بازار) هستند از همین رو کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقدند، باز شدن دست بانک‌ها در بازار ارز مهیا شدن زمینه برای تک‌نرخی شدن ارز در اقتصاد است. برخی از این افراد معتقدند، نخستین کار برای یکسان‌سازی ارز این است که هر کسی نیاز به تهیه ارز دارد، دولت بتواند ارز مورد نیاز آن را در اختیارش بگذارد. براساس بخشنامه جدید، بانک‌ها می‌توانند درآمدهای ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی اشخاص حقیقی و حقوقی و ارز ورودی به کشور از طریق نمایندگی‌های دیپلماتیک مقیم ایران و سرمایهگذاران خارجی را به نرخ آزاد خریداری کنند.
همچنین بانک‌ها می‌توانند ارزهای خریداری شده موضوع این دستورالعمل را در چارچوب مجموعه مقررات ارزی یا از طریق صرافی‌های معتبر به فروش برسانند، ضمن اینکه فروش ارز خریداری شده به سایر بانک‌ها و صرافی‌ها نیز مجاز است. البته طبق تصمیم بانک مرکزی، نرخ خرید و فروش ارز بر اساس توافق بانک و مشتری تعیین خواهد شد. ولی یکی از دغدغه‌هایی که دستورالعمل جدید بانک مرکزی برای فعالان اقتصادی به وجود آورده «نرخ ارز» است؛ فعالان اقتصادی بیم آن دارند که رقابت بر سر خرید و فروش ارز میان بانک‌ها فضای کاذب و منفی را به وجود بیاورد و نرخ ارز را به صورت غیرواقعی افزایش یا کاهش دهد. فعالان اقتصادی نگران آن هستند که بانک‌ها از این امتیاز ویژه در دستورالعمل مذکور سوءاستفاده کرده و نرخ‌ها را به‌طور غیرواقعی تعیین کنند.
روند افزایش نرخ دلار
همزمان با آغاز سیاست جدید بانک مرکزی در راستای تک‌نرخی کردن ارز در بازار بانکی و آزاد حرکت افزایشی و آرام و تدریجی نرخ ارز و دلار رخ داده است. نرخ بانکی دلار در نخستین روز ابلاغ این سیاست 3095تومان بود که این نرخ دیروز 3106تومان اعلام شده و بیانگر روند افزایشی دلار بانکی و نزدیک کردن آن به نرخ بازار آزاد است. البته از مدت‌ها قبل بانک مرکزی سیاست افزایش آهسته نرخ دلار بانکی را پیش گرفته بود ولی این سیاست همزمان با آزادسازی خرید و فروش ارز توسط بانک‌ها پررنگ‌تر شده است.
علاوه بر دلار بانکی، نرخ‌ها در بازار آزاد نیز بیانگر سیر صعودی است؛ نرخ دلار در بازار آزاد بعد از ابلاغ سیاست جدید ارز تک‌نرخی از 3533تومان به 3540تومان رسیده است. ضمن آنکه نرخ فروش نقدی دلار در سامانه سنا دیروز 3547تومان ثبت شده است.
عدم اجرای تعهد امریکا در برجام
بانک مرکزی در مورد چگونگی مدیریت نرخ ارز همزمان با ابلاغ سیاست جدید ارزی، به به‌کارگیری روش‌ها و ابزارهای کنترلی همچون سیاست‌گذاری پولی، سیاست‌گذاری تجاری (تعرفه‌یی)، شفاف‌سازی بازار، مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها، حذف معاملات صوری ارز و کمک به تعادل عرضه و تقاضای ارز در بازار اعلام کرد: در صورت اقتضای بازار، بانک مرکزی می‌تواند برای تامین کمبود ارز در بازار، آن را به نرخ آزاد به بانک‌ها بفروشد.
آنطور که رییس کل بانک مرکزی و معاونانش بارها تاکید کرده‌اند، تک‌نرخی شدن ارز نیازمند مشخص شدن آثار برجام است ولی عملکرد غرب و نگرانی بانک‌های خارجی در این موضوع کار را برای بانک مرکزی سخت کرده است.
سیف در همین ارتباط گفته: «پیش‌شرط یکسان‌سازی نرخ ارز، دسترسی داشتن به منابع ارزی خارجی ما و توانایی برای انتقال آزادانه این منابع به نقاط مختلف جهان است. ما تنها زمانی یک نرخ ارز واحد خواهیم داشت که درباره امکان تداوم ثبات در بازار ارز مطمئن باشیم.»
بانک‌های کشور در ارتباط با بازار ارز، با مسائل مختلف داخلی و خارجی ازجمله رقابت برای جذب سپرده‌ها، افزایش هزینه‌ها، فعالیت موسسات غیرمجاز و پرداخت سپرده‌های تعاونی‌های اعتباری میزان و ثامن‌الحجج، اصلاح ساختار و سیستم‌های شعب، مشکل مدیریت تطبیق بانک‌ها با بانک‌های خارجی، استانداردهای جهانی و... مواجه هستند و درنتیجه برای آنکه بازار جدیدی داشته باشند، از آن طریق کسب درآمد و سود کنند و هزینه‌های سنگین جذب سپرده در بازار رقابتی و نرخ شکنی موسسات اعتباری را پوشش دهند، به سمت بازار ارز و ضمانتنامه‌های ارزی، گشایش اعتبارات اسنادی، بهبود ارتباط با کارگزاریها و بانک‌های خارجی، تطبیق ساختار و روش‌ها و استانداردهای بانک‌های ایران با بانک‌های خارجی و... حرکت کرده‌اند.
کارشناسان بانکی حاضر در همایش ارزی بانک پارسیان که روز گذشته برگزار شد با اشاره به نقش فعالیت ارزی برای کمک به بانک‌ها در شرایط کنونی، تاکید کردند که وارد شدن بانک‌ها به حوزه ارز در شرایط اجرای برجام، می‌تواند فرصتی جدید محسوب شود و به کسب درآمد و سود آنها کمک کند، زیرا جذب سرمایه‌گذار خارجی در شرایطی که بسیاری از هیات‌ها به ایران رفت‌و‌آمد دارند و به بانک‌ها و اتاق‌های بازرگانی آمده و تمایل به سرمایهگذاری و تجارت را نشان می‌دهند همچنین در شرایطی که تعداد کارگزاریها و روابط بانکی در خارج کشور روبه‌افزایش است و ضمانتنامهها، گشایش ال‌سی و... نیز روبه‌افزایش گذاشته است، باید از فرصت تحولات بازار ارز به نفع شبکه بانکی بهره گرفت.
رقابت در جذب سپرده
بانک‌ها از یک سو با کاهش نرخ سود سپرده‌ها مواجهند که رقابت بین بانک‌ها برای جذب سپرده را افزایش داده و هزینه‌های بانک‌ها به خاطر افزایش تسهیلات‌دهی، مطالبات معوق و بدهی دولت، افزایش وام ازدواج و تسهیلات به واحدهای کوچک و متوسط و... افزایش یافته لذا ماندن در این شرایط، به منابع و بازارهای جدید نیاز دارد.
ازسوی دیگر بانک‌ها در ارتباط با کارگزاریها و بانک‌های خارجی، با مشکل مدیریت تطبیق بانک با استانداردهای جهانی و توان مذاکره با بانک‌های خارجی مواجه هستند و به خاطر 8سال تحریم، اکنون امکان تطبیق سریع خود با استانداردهای جهانی را ندارند اما در عین حال باید در سال‌های آینده مشکلات خود را حل کرده و قدرت مذاکره و توان همکاری با بانک‌های خارجی را افزایش دهند.
همچنین قبول عاملیت پرداخت سپرده‌های سپرده‌گذاران تعاونی اعتبار ثامن‌الحجج، موسسه اعتباری میزان توسط بانک‌های پارسیان و صادرات نیز تاثیر قابل‌توجهی بر فعالیت این بانک‌ها گذاشته است.
ازسوی دیگر، مدیریت تطبیق، استانداردسازی، اصلاح ساختار مالی، پیگیری مطالبات، راه‌اندازی و پیاده‌سازی سیستم‌های داخلی و اصلاح ساختار و طراحی‌های داخلی بانک‌ها، بخشی از وقت و انرژی بانک‌ها را صرف می‌کند.
اثر اجرای برجام بر فعالیت بانک‌ها
اثر اجرای برجام به‌خصوص در بخش ارزی و تقویت روابط بانک‌ها با کارگزاریها و بانک‌های خارج کشور، اتفاق عمده‌یی است که اثرات مختلفی را بر وقت و توان پرسنل، بهبود ارائه خدمات و بهبود ساختار بانک‌ها داشته است.
تفضلی معاون بین‌الملل بانک پارسیان در این زمینه گفت: برجام در بخش بانکی تاثیرات زیادی داشته و دارد و اثر آن به‌خصوص در بخش ارزی بسیار مثبت بوده است. بر این اساس، ما باید بیشترین امکانات را برای بهره‌برداری در‌راستای سودآوری خدمات و فعالیت‌های بانک به کار ببریم. راه‌اندازی بزرگ‌ترین شبکه کارگزاری خارج از کشور یکی از تاثیرات عمده و مطلوب برجام است و گسترده‌ترین شبکه خارج در کشور ایجاد کرده‌ایم.
وی با بیان اینکه برجام باعث شد هزینه‌های اضافی و مبادله خریداران و وارد‌کنندگان در نقل و انتقال وجوه کاهش یابد، خاطرنشان کرد: برجام باعث شد تا امکان تخصیص ارز در کشور هدف فراهم شود درواقع با شبکه‌هایی که در بانک مرکزی ایجاد شده موفق شدیم با ایجاد ارتباط با کارگزاری‌های خارج از کشور در کشورهای موردنظر و اصلی که شریک تجاری عمده ایران هستند و واردات از آنان صورت می‌گیرد، ارز را دراختیار بانک‌ها و سپس فروشندگان کالا به ایران قرار دهیم که خود موفقیت قابل‌توجهی محسوب می‌شود و این مسیر باید با سرعت و دقت بیشتری ادامه یابد تا نتایج بهتری را شاهد باشیم. معاون بین‌الملل بانک پارسیان افزود: امکان گشایش اعتبار اسنادی و صدور حوالجات مستقیم برای کشورهای هدف در اروپا مانند سوییس، اتریش، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، بلژیک، سوئد، دانمارک، چک و اسلواکی و چند کشور دیگر فراهم شده است، درحالی که در گذشته این پرداخت‌ها و کارها از طریق کارگزاریها و شرکتهای صرافی انجام می‌شد.
فراهم شدن خطوط فاینانس
یکی از کارشناسان نیز با بیان اینکه شاهد فراهم شدن تدریجی خطوط اعتباری از طریق بانک‌های خارجی هستیم و برخی قراردادهای فاینانس در حال نهایی شدن است، افزود: برخی از این قرارداد‌ها بعضا با مشکلاتی همراه بود که بانک مرکزی هم کاملا موافق آن نبوده اما اکنون شاهد موفقیت در امضای پیمان‌نامه‌های تامین مالی هستیم و به‌تازگی قراردادهایی بسته شده و انتظار داریم که قراردادهای بیشتری در راه باشد.
وی در‌خصوص افزایش سرمایهگذاری خارجی در کشور نیز گفت: ما هر هفته شاهد آمد‌و‌شدهای هیات‌های خارجی به اتاق بازرگانی و بانک‌ها هستیم که نشان می‌دهد این علاقه‌مندی برای سرمایهگذاری خارجی وجود دارد و لازم است در این زمینه، بیشترین بهره‌برداری برای جذب مشتری به بانک را داشته باشیم.
این کارشناس بانکی در ادامه به افزایش قراردادهای مختلف و سرمایهگذاران خارجی و مشارکت آنان در پروژه‌های مختلف اشاره کرد و گفت: با افزایش قرارداد‌ها، ضمانتنامه ارزی نیز افزایش پیدا کرده و در این خصوص هفته گذشته ضمانتنامه خارجی از بانک‌های خارجی را دریافت کردیم.
مدیریت منابع ارزی
وی اظهار کرد: مدیریت ارزی و بدهی‌ها نیز از مهم‌ترین وظایف بانک‌ها در حوزه ارزی است تا از شرایط موجود، بانک بتواند به نحو مطلوب استفاده کند و با مدیریت منابع نقد ارزی و ایجاد درآمد، قدرت رقابتی بیشتری ایجاد کند.
نمایندگان بانک‌ها باید در نشست‌های بانک‌های خارجی و سرمایهگذاران برای تعیین بانک عامل برای تامین مالی منابع ارزی حضور یابند تا به‌تدریج بر بهبود فعالیت‌ها و سودآوری بانک اثرگذار باشد. برنامهریزی و ساماندهی فعالیت ارزی، کنترل و نظارت کلیه امور جاری ارزی، تدابیر لازم برای بهبود وضع کمی و کیفی کارها، تهیه دستور‌العمل‌ها‌ی ارزی، راهنمایی و پشتیبانی شعب ارزی، انجام کلیه امور پرتالی ارزی بانک مرکزی و امور مربوط به معاملات اتاق مبادلات ارزی نیز باید در دستور کار بانک‌ها باشد. ایجاد هماهنگی با شعب خارجی، ملاقات با شرکتهای مختلف سرمایهگذاری خارجی، مدیریت ریسک و مسائل مربوط به پولشویی نیز از دیگر وظایف حوزه ارزی بانک‌هاست.
آموزش و اطلاع‌رسانی کارکنان
یکی از مدیران ارزی بانک‌ها در این زمینه می‌گوید: کارکنان بانک‌ها باید از آخرین تغییرات در روابط با کارگزاریها آگاه شوند چرا‌که یکی از علل کندی کارها، عدم تسلط و آگاهی کارکنان از اخبار و اتفاقات جدید در این حوزه است.
وی اظهار امیدواری کرد که با برنامهریزی دقیق مشکلات به حداقل برسد و انتظار در بخش‌های مختلف اعتباری این است که در این بخش هم با فراهم کردن امکانات و امتیازاتی بتوان فعالیت ارزی را رشد و گسترش داد.
یکی از مدیران بانکی نیز معتقد است که بانک‌ها از طریق فعالیت‌های ارزی می‌توانند هزینه‌های خود را کاهش و درآمدها را بیشتر کنند. برای این منظور، شناسایی و همکاری با شرکتهای بورسی نیز در بخش بازاریابی و مدیریت مشتریان ارزنده می‌تواند به گسترش همکاری‌های مالی کمک کند همچنین باعث تامین منابع آن، مبادلات ریالی و ارزی شود و درنتیجه شرایط بهتری را برای بانک‌ها فراهم کند و حمایت بانک‌ها از صنایع و طرح‌های صنعتی و تولیدی را هم تقویت کند.
وی با‌اشاره به نرخ‌های بالای سود بانکی توسط برخی موسسات اعتباری گفت: همواره چند راهکار را در این بازار سخت با رقابت‌های منفی، برای ارتقای کارمزد و قیمت تمام شده پول مطرح کرده‌ام که بحث محوری آن فعالیت‌های ارزی است.
وی ادامه داد: اگر بتوانیم در این بخش برنامهریزی کنیم و جایگاه بهتری را به‌دست آوریم در ارتباط با جذب سپرده‌های ارزان‌قیمت بسیار موثر خواهد بود. با افزایش فعالیت‌های سنجیده و اثربخش در بخش ارزی، می‌توانیم فاصله درآمد و هزینه تسهیلات و سپرده‌ها را بهبود ببخشیم و با افزایش سپرده‌ها و ضمانتنامه‌های ارزی، هزینه‌های جذب سپرده را کاهش دهیم. دریافت ضمانتنامه که از سپرده‌های ارزان‌قیمت است روی کاهش قیمت تمام شده پول ما اثرگذار است و میانگین نرخ پرداختی به سود سپرده‌ها را کاهش می‌دهد و از طرفی کارمزدهای مربوط به آن نیز شکاف بین نرخ سود دریافتی و نرخ سود سپرده‌گذاران را پوشش می‌دهد و متناسب خواهد کرد و بانک‌هایی در بخش سودآوری موفق خواهند بود که در بخش ارزی و ضمانتنامهها با برنامهریزی حرکت کنند.
تشویق شعب ارزی
وی با بیان اینکه بهتر است بین شعب ارزی و غیرارزی تعامل بیشتری صوررت گیرد، خواستار بر‌گزاری همایش برای رتبه‌بندی شعب ارزی و برنامهریزی، معرفی و ارائه جوایز و ایجاد انگیزه برای ارتقای فعالیت ارزی و ضمانتنامهها شد.
یک کارشناس بانکی نیز با‌اشاره به مشکل مدیریت تطبیق بانک‌ها گفت: در دوره تحریم‌ها با مدیریت تطبیق بانک‌های بزرگ و استانداردهای آن فاصله داشتیم و حالا این فرصت پیش آمده که مدیریت تطبیق بانک‌ها و استانداردسازی و مذاکره با بانک‌های بزرگ را با قدرت و توان و توجه بیشتری پیش ببریم.
وی اظهار کرد: بانک‌ها و کارگزاری‌های خارجی برای ایجاد رابطه کارگزاری در 3سال گذشته با پرسش‌هایی در حد سوالاتی در 5صفحه اکتفا می‌کردند اما اکنون با سوالات 20صفحه‌یی و با حساسیت زیاد مواجه هستیم که شرایط را سخت‌تر از گذشته کرده و باعث شده ایجاد روابط کارگزاریها کاری سخت‌تر باشد.
وی با دعوت از کارکنان بانک‌ها برای مراجعه روزانه و حداقل یک‌بار به سایت‌ها، برای آگاهی از برخی اتفاقات و نوسانات در حوزه ارتباط با کارگزاری یادآور شد: به‌عنوان مثال بانک ملی در ایران اعلام می‌کند که بانک ملی هامبورگ می‌تواند بیزینس مسکو و حوالجات آن را انجام دهد که این امر بسیار برای ما مثبت است اما دو هفته بعد مدیریت بانک ملی اعلام می‌کند که بانک ملی مسکو در تحریم قرار دارد و بدین‌ترتیب نمی‌توان از نظر عملیاتی کاری انجام داد. آنچه مهم است داشتن اطلاعات به‌روز برای مشتریان است چون مشتریان می‌خواهند اطلاعات کاملی از منابع کسب کنند.
