استفاده غیر اقتصادی از آب در تولید
صنعت ٣٧,٧درصد تولید ناخالص داخلی ایران را تشکیل می‌دهد و بعد از بخش خدمات دومین بخش مهم اقتصادی در این کشور است، درحالی‌که بخش کشاورزی با ٩.٢درصد کمترین سهم را از تولید ناخالص داخلی از آن خود کرده است.
اظهارات پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس که از مدافعان اصلی واقعی‌سازی قیمت آب در کشور است، می‌گوید که بهره‌وری بخش کشاورزی کمتر از یک‌چهارم صنعت است. براساس آمارهای اعلام‌شده، حدود ٩٢درصد از آب‌های سطحی زیرزمینی کشور در بخش کشاورزی، ٢درصد در صنعت و ٦درصد دیگر در بخش خانگی مصرف می‌شود. این درحالی است که متوسط سهم بخش کشــاورزی در مصارف آب در جهان حدود ٧٠درصد و سهم بخش کشاورزی در کشورهای توسعه‌یافته از منابع آبشان حدود ٤٠درصد است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، بحران آبی در ایران این روزها شرایط متفاوتی را برای اقتصاد فراهم و تأمین آب بسیاری از بخش‌ها را با چالش مواجه کرده است. صنعت و معدن درحالی به اذعان کارشناسان و مسئولان امر سهم بالایی از بهره‌وری، ارزش افزوده و تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده‌اند که سهم پایینی از منابع آبی را در اختیار دارند؛ هرچند که حمید چیت‌چیان، وزیر نیرو به‌تازگی از افزایش سهم صنعت از منابع آبی به ٣,٥درصد خبر داده است.
این عضو کابینه یازدهم با بیان این‌که این وزارتخانه اولویت ویژه‌ای برای طرح‌های صنعتی در نظر گرفته است، می‌افزاید: در مناطق غربی کشور ازجمله استان‌های ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان‌غربی محدودیتی در تأمین منابع آبی کشور وجود ندارد. از طرفی تأمین آب در سایر بخش‌های کشور ازجمله فلات مرکزی نیز از طریق پساب‌ها قرار است صورت گیرد.
سهم ١٠درصدی ایران از آب‌شیرین‌کن‌های خلیج‌فارس
تغییر کاربری آب‌های زیرزمینی از کشاورزی به صنعتی از دیگر راهکارهای وزارت نیرو برای طرح‌های صنعتی است و وزارت نیرو با آن هیچ مخالفتی ندارد. اما از دیگر طرح‌هایی که در دستور کار این وزارتخانه قرار دارد، شیرین‌سازی آب است؛ طرحی که با انتقاد‌های بسیاری همراه است. محسن رشید فرخی، نایب‌رئیس کمیسیون آب، محیط‌زیست و اقتصاد سبز اتاق بازرگانی ایران با اشاره به آثار تلخ آب‌شیرین‌کن‌ها بر تن محیط زیست و هزینه بالای آن، گفت: تلخابی که به‌عنوان پساب از دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن باقی می‌ماند، بسیار گرم‌تر و شورتر از آب معمولی دریا است که دوباره وارد دریا می‌شود.
آب‌شیرین‌کن‌ها آب را با فشار به درون لوله‌ها پمپاژ می‌کنند که در این مسیر بسیاری از موجودات میکروسکوپی دریاها (همچون پلانکتون‌ها) و حتی سخت‌پوستان کوچک یا ماهی‌های ریز در برابر این فشار سهمگین و مکندگی شدید آب نمی‌توانند مقاومت کنند و به درون آب‌شیرین‌کن رفته و از بین می‌روند. زمانی این مسأله جدی‌تر می‌شود که بدانیم بسیاری از این موجودات میکروسکوپی سرآغاز زنجیره حیات در دریاها هستند.
این انتقادات درحالی به تأمین منابع آبی مورد نیاز در کشور مطرح می‌شود که به گفته این فعال بخش خصوصی ٥٠ تا ٦٠درصد آب‌شیرین‌کن‌های دنیا در خلیج‌فارس قرار دارند و هر سال حدود ٧درصد به ظرفیت آنها افزوده می‌شود. در این میان سهم ایران از این آب‌شیرین‌کن‌ها حدود ١٠درصد است.
واقعی‌سازی قیمت‌ها علاج خروج از بحران
فرخی از لزوم توجه به صنعت در شرایط بحرانی آب سخن می‌گوید. محسن رشید فرخی، نایب‌رئیس کمیسیون آب، محیط زیست و اقتصاد سبز اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: باید شرایطی را فراهم کرد که آب در کشور به قیمت واقعی عرضه شود. تنها در صورت واقعی‌سازی قیمت‌هاست که کشاورزی در برخی مناطق توجیه اقتصادی خود را از دست می‌دهد و کشاورز حتی حاضر به فروش منابع آبی خود به صنعت می‌شود.
نایب‌رئیس کمیسیون آب، محیط زیست و اقتصاد سبز اتاق بازرگانی ایران ضمن ابراز مخالفت با انتقال آب از حوزه‌ای به حوزه دیگر به دلیل آسیب‌های زیست‌محیطی آن گفت: باید به سمت آبیاری هیدرولیکی حرکت کنیم چرا که حتی آبیاری تحت فشار هم در شرایط فعلی نمی‌تواند پاسخگو باشد.
به گفته این فعال بخش خصوصی، بخش دیگری از برنامه ششم توسعه نیز وزارت نیرو را مکلف به اقتصادی کردن ارزش آب کرده تا در راستای حفاظت منابع آب و تعیین قیمت تمام شده آن، ضوابط قیمت‌گذاری و بهای آب مصرفی متخلفان اعم از صنعتی، خدماتی و کشاورزی را با لحاظ کردن ارزش اقتصادی آب، نحوه استحصال آب و با رعایت ملاحظات اجتماعی و زیست‌محیطی در تمامی بخش‌های مصرف و ضوابط اخذ جریمه مشترکان پرمصرف در ازای مصارف مازاد بر الگوی مصرف برای کاربری خانگی و غیرخانگی تصویب و اجرایی کند.
ارزش افزوده معدن و صنایع معدنی 10 برابر کشاورزی
مخاطرات زیست‌محیطی درحالی این روزها به تهدید جدی برای کشور تبدیل شده است که بسیاری از کارشناسان و مسئولان ریشه این امر را در فقدان مدیریت صحیح و سهم بالای بخش کشاورزی از منابع آبی کشور عنوان می‌کنند. جعفر سرقینی، معاون معدنی و صنایع معدنی وزیر صنعت می‌گوید: درحالی بیش از ٩٠درصد منابع آبی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که راندمان مصرف آب و ارزش افزوده در بخش معدن حداقل ١٠ برابر کشاورزی است. کافی است که تناسب قیمت صادراتی محصولات تولیدی دو بخش در مقایسه با مصرف آبشان را با یکدیگر مقایسه کنید.
بی‌آبی ظرفیت‌های بلااستفاده را افزایش داد
او که بحران آبی را مهم‌ترین مشکل بر سر راه توسعه طرح‌های معدنی می‌داند، معدن سنگ آهن سنگان را عسلویه دوم کشور اعلام کرد و ادامه داد: با وجود ظرفیت ٣٥میلیون تنی سنگ آهن در سنگان، به دلیل بحران کم‌آبی امکان استفاده از این امکان وجود ندارد. حالا قرار شده که چاه صنعتی در این منطقه احداث شود و بعد از شیرین‌سازی، آب مورد نیاز واحدها تأمین شود. به گفته معاون وزیر صنعت، در شرایطی که برخی از مناطق معدن‌خیز کشور با بحران آبی دست و پنجه نرم می‌کند برای رفع بحران یا باید تأمین آب در این مناطق را فراهم کنیم یا این‌که سنگ آهن را برای فرآوری به جایی ببریم که آب وجود دارد. اما هزینه‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای کشور از یک‌سو بالا بوده و از سوی دیگر کشش لازم برای این حجم از این جابه‌جایی وجود ندارد. بر همین اساس ناچار هستیم به طرح‌هایی همچون شیرین‌سازی و انتقال آب با وجود هزینه‌های بالای آن به لحاظ اقتصادی و زیست‌محیطی تن دهیم.
پرآب‌ها بهتر صرفه‌جویی می‌کنند
اگرچه بحران آب در ایران می‌تواند تلنگری برای توجهی ویژه به مدیریت آب باشد، آمارها نشان می‌دهد بسیاری از کشورهایی که به این موضوع حساسیت نشان می‌دهند، اتفاقا از سرانه آب بالایی برخوردارند. بیشترین سرانه آب دنیا مربوط به کشورهایی مثل اتریش، نروژ، سوئد، دانمارک و کاناداست. درعین‌حال بیشترین میزان صرفه‌جویی و مدیریت مصرف سرانه آب را نیز در همین کشورها شاهد هستیم. مهم‌ترین قوانین بازدارنده و جریمه‌های سنگین مربوط به کشورهای مذکور است؛ کشورهایی که پیش‌بینی می‌شود حتی طی دوره‌های ٣٠٠-٢٠٠ساله آینده نیز با کمبود آب مواجه نشوند. این نشان‌دهنده وجود یک ارزش اخلاقی است که در برخی جوامع دیگر به رسمیت شناخته نمی‌شود. در نقطه مقابل، مناطق کم‌آبی را داریم که شاید به اندازه کشورهای مذکور به مقوله آب توجه نکنند و در بسیاری موارد سطح توسعه‌یافتگی پایینی نیز دارند و در برخی موارد از خشونت‌های داخلی و منطقه‌ای نیز رنج می‌برند. کم‌آبی، می‌تواند ریشه بسیاری از خشونت‌ها باشد؛ چنان که به‌عنوان مثال خاورمیانه درگیر شدیدترین بحران آبی است و بسیاری از گروه‌های تروریستی در آن جولان می‌دهند.
