پلیس ضدشورش ایران چگونه شکل گرفت؟
«به خاطر دارم زمان آقای هاشمی بود... در تخصیص منابع یواش‌یواش مستضعفان از کانون سیاست‌گذاری‌ها فاصله می‌گیرند. اساسا آنها تغییر ماهیت می‌دهند و اسمشان هم از مستضعف به آسیب‌پذیر عوض می‌شود؛
یعنی از کسانی که به‌ناحق ضعیف نگه داشته شدند و مسئولیت توانمندکردنشان برعهده حاکمیت است، تبدیل می‌شوند به افرادی که در فرایند تعدیل، استعداد پذیرش آسیب را دارند و ممکن است زیر چرخ‌های توسعه کاملا آسیب را بپذیرند و له شوند و چون این احتمال هم هست که شورش کنند، باید پلیس ضدشورش به تجهیزات پیشرفته مجهز شود. این حرف‌ها قصه نیست، شورش و لزوم سرکوب مضمون سخنان مرحوم دکتر نوربخش، وزیر اقتصاد در هیأت دولت آقای هاشمی‌رفسنجانی، است که پیشنهاد واردکردن تجهیزات ضدشورش را به همان دلیل داده بود». بخش نخست مصاحبه احمد توکلی با سایت تابناک با این جملات به پایان می‌رسد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ؛ آنچه این نماینده سابق مجلس در نقد سیاست‌های دولت سازندگی به آن اشاره می‌کند، به ماجرای ناآرامی‌های اوایل دهه ٧٠ بازمی‌گردد. توکلی که از مخالفان سیاست‌های تعدیل در دولت سازندگی و منتقد هاشمی‌رفسنجانی است، تلویحا شکل‌گیری نیروهای یگان‌های ویژه را به دولت هاشمی‌رفسنجانی نسبت داده و تقصیر را به گردن نوع نگاه و تفسیر تئوریسین‌های اقتصادی آن دولت از «مستضعف» به حاشیه‌نشین شهری و آسیب‌دیده انداخته است. آن‌طور که توکلی کد داده است، این اتفاق مصادف بوده با ادغام شهربانی، ژاندارمری و کمیته‌های انقلاب در یکدیگر و تشکیل نیروی انتظامی.
یگان ویژه
در ایران نامش یگان ویژه ناجا و زیر نظر نیروی انتظامی است. کنترل اجتماعات، مبارزه و برخورد با اغتشاشات و تجمعات غیرقانونی، مشارکت در عملیات‌های ویژه (گروگان‌گیری، بمب‌گذاری، طرح‌های پاک‌سازی و...)، اعزام نیرو و امدادرسانی به دیگر واحدهای پلیس کشور از جمله وظایف عمده یگان‌های ویژه ناجاست. بخش‌های مختلف این یگان شامل واحد ضداغتشاش، واحد زنان، واحد اسواران (اسب‌سواران)، باشگاه براق که مسئولیت آموزش چتربازی، پاراگلایدر، سقوط آزاد، موتورسواری کارکنان واحد رهایی گروگان، واحد سپکا (سگ‌های پلیس)، واحد دریایی، واحد چک و خنثی‌سازی بمب و تله‌های انفجاری است. چهار واحد عمده در تهران دارد و در ۳۱ نقطه کشور و در چهار لایه تهران، استان‌های درجه‌یک، دو و سه نیرو دارد. روزنامه «تهران امروز» در مطلبی که سایت اصولگرای «فردا» در تاریخ ٢٠ آذر سال ٩٠ آن را بازنشر کرده نوشت: مأموریت‌های نیروهای یگان ویژه در سه بخش مختلف تقسیم شده است:
وضعیت سفید: در وضعیت عادی هیچ‌گونه رویدادی که موجب برهم‌خوردن نظم عمومی جامعه شود، اتفاق نیفتاده است و تمام سازمان‌ها خدمات روزانه خود را ارائه می‌دهند. در این شرایط وظایف این نیرو در برقراری نظم و امنیت مسابقات ورزشی خلاصه می‌شود. نیروهای یگان ویژه با لباس‌های ورزشی در ورزشگاه‌های کشور حضور یافته و برای جلوگیری از ایجاد جو امنیتی در ورزشگاه‌ها، از پوشش و نام «یگان ایمنی ورزشگاه‌ها» استفاده می‌کنند.
وضعیت خاکستری: در وضعیت غیرعادی، برخی بی‌نظمی‌ها، تخلف‌ها و جرائم، مخل نظم و امنیت جامعه در مراحل اولیه هستند و نیروهای این یگان باید به‌عنوان کمک‌رسان و یاری‌دهنده سایر نیروهای درگیر باشند. از مصادیق این وضعیت می‌توان امدادرسانی به افراد در معرض بلایای طبیعی، تسهیل ترافیک، رهایی گروگان و مقابله با حملات تروریستی را نام برد. ادامه در صفحه ٧
وضعیت زرد و قرمز: در این دو مرحله، وضعیت انتظامی و امنیتی جامعه به علت وقوع تخلفات و بی‌نظمی‌های گسترده، خارج از کنترل نیروهای انتظامی عادی بوده و جان و مال شهروندان به طور گسترده در معرض تعرض و خطر است. وقوع اغتشاشات وسیع و برنامه‌ریزی‌شده با هدف مقابله با دولت و حکومت مرکزی از جمله این موارد است که نیروهای این یگان موظف به دخالت و مقابله هستند.
پلیس سوار
ایجاد پلیس اسب‌سوار یا (اسواران) از سوی پلیس در اردیبهشت سال ۱۳۹۲ شروع شد. پلیس ابتدا با خرید ١٠ اسب از بندر ترکمن فعالیت خود را با آموزش مأموران پلیس شروع کرد. واحد اسواران نیروی انتظامی در باشگاه براق در کنار دانشگاه علوم انتظامی در تهران ایجاد شد. اسب‌های یگان ویژه نیروی انتظامی از نژادهای ترکمن، عرب، کُرد و دو اسب از نژاد انگلیسی‌اند. سرهنگ فرزاد کیانیان، نخستین فرمانده یگان اسواران نیروی انتظامی، درمورد دلیل استفاده از نژادهای انگلیسی در یگان ویژه گفت که «اسب‌های عرب، زینتی، اسب‌های کُرد، قدرتی و اسب‌های ترکمن، سرعتی هستند، اسب‌های انگلیسی در عین اینکه از سایر اسب‌ها آرام‌تر هستند، به دلیل جثه بزرگ، در اغتشاشات برای ایجاد جو روانی و برقراری آرامش مؤثر خواهند بود.
پلیس اسب‌سوار ایران (اسواران) که برای استفاده در «اغتشاشات» ایجاد شده است، کلاس‌های آموزش اسب‌سواری برای عموم راه‌اندازی کرده و تیم در مسابقات چوگان و پرش با اسب هم شرکت می‌کند. وظایف متعددی برعهده این یگان است، اما کنترل اجتماعات، شرکت در مانور و رژه‌ها و همچنین افزایش آمادگی بدنی مأموران از جمله آن است. سردار حسن کرمی، فرمانده یگان‌های ویژه ناجا، دوسال قبل گفته بود: «آموزش پلیس و تجهیزات آن برای مقابله با تحرکاتی مانند سال ۸۸ تعریف شده است. آموزش و تجهیزات را به پلیس داده‌اند که بتواند بحران‌ها را کنترل کند و چگونه ورود یابد. در واحدهای ما یک اسلحه جنگی پیدا نمی‌کنید، اصلا لزومی ندارد یگان ویژه اسلحه جنگی داشته باشد چون به کار این پلیس نمی‌آید». او درباره تجهیزات این نیرو هم گفته بود؛ از سال ۸۸ متوجه شدیم که باید خود را به تجهیزات خاصی مثلا موانع سدکننده، انواع گازها و وسایل الکترونیکی مجهز کنیم. قبل از درگیری با باتوم و سپر می‌توان با ابزار صوتی و نور که در کشورهای مختلف دنیا برای کنترل اغتشاشات به کار می‌رود، استفاده کرد. الان ۵۴ نوع تجهیزات یگان ویژه را در داخل کشور بهینه‌سازی یا تولید کرده‌ایم». به گفته او، بحران سال ٨٨ با حجم وسیعش ما را بر آن داشت تجهیزات لازم را داشته باشیم. حتی آن موقع میان برخی مقامات کشور مطرح شد که الان نیاز است نیروهای دیگری برای کنترل بحران وارد عمل شوند، چون ناجا به‌تنهایی توان کنترل ندارد.
یگان ویژه، آگهی جذب نیروی انسانی هم منتشر می‌کند. در آگهی‌ای که دو سال قبل منتشر شده آمده است: «فرماندهی یگان‌های انتظامی به منظور تأمین نیروی انسانی مورد نیاز خود برای خدمت در رسته «عملیات ویژه»، از بین جوانان مؤمن، متعهد، بسیجی، علاقه‌مند و کارآمد (مرد) به صورت پیمانی پنج‌ساله در مقطع درجه‌داری از طریق آزمون ورودی و دیگر مراحل (مصاحبه، معاینات پزشکی و...) با شرایط مندرج در این آگهی استخدام می‌کند. داشتن مدرک تحصیلی دیپلم، حداقل سن ١٨ و حداکثر ٢٣ سال حداقل معدل ١٣، حداقل قد ١٧٠ سانتی‌متر از شروط ثبت‌نام است. داوطلبان استخدام باید آمادگی خدمت در سراسر کشور را داشته باشند. همچنین داشتن گواهی‌نامه رانندگی پایه دوم و مدرک آشنایی با رایانه برای داوطلبان الزامی است».
فرمانده یگان ویژه تهران دی سال گذشته تغییر کرد. این بعد از ماجرای حمله به سفارت عربستان بود. در حکمی از سوی فرمانده نیروی انتظامی، سرهنگ «مطهری‌زاده» به عنوان فرمانده یگان ویژه تهران بزرگ معرفی و از زحمات سردار «عرب‌سرخی» تقدیر شد. سردار کریمی در مراسم تودیع و معارفه فرمانده یگان ویژه تهران بزرگ، با اشاره به فعالیت‌های مطلوب و مثمر ثمر یگان ویژه، گفت: در این یگان، شاهد نگرش‌های جدیدی هستیم که برگرفته از دیدگاه خوب سردار «کرمی»، فرمانده مقتدر این نیرو در به‌کارگیری ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های جدید است. سردار «حسن کرمی» نیز در ادامه این مراسم گفت: یگان ویژه تهران بزرگ از نیروهای ولایی برخوردار بوده و همیشه در مأموریت‌ها، خوش درخشیده است. او اخیرا هم خبر داده است واحدهایی از یگان‌های مستقر در مرکز با بهره‌گیری از امکاناتی همچون موتورهای چهارچرخ، جت‌اسکی، جایروپلن و توان موجود، با رویکرد جدید در راستای فرهنگ‌سازی میان مسافران تابستانی استان‌های شمالی کشور، به‌ویژه شهرهای ساحلی، با رویکرد اطلاع‌رسانی و انجام تبلیغات، به‌منظور آگاه‌سازی هم‌وطنانی که برای گذراندن اوقات فراغت خود به این شهرها سفر می‌کنند به استان‌های مازندران و گیلان اعزام شدند.
نوپو
یگان ویژه اما یک زیربخش مهم هم دارد؛ «نوپو» که در اصطلاح بین‌المللی نیروهای ویژه پادوحشت نام دارد؛ اما یکی از فرماندهان نیروهای ویژه درباره وجه تسمیه نوپو به تسنیم گفته است که «نوپو» مخفف «نیروهای ویژه پاسداران ولایت» است نه «نیروهای ویژه پاد وحشت». او می‌گوید: «نیروهای ویژه پادوحشت» یک اصطلاح فرانسوی است که به تمامی نیروهای ویژه دنیا اطلاق می‌شود، ولی واحد نوپو، با این نیروها متفاوت و یک نیروی ویژه تمام‌عیار با فاکتورهای بومی است که به نام «نیروهای ویژه پاسداران ولایت» نام‌گذاری شده است. اعضای نوپو به دلیل داشتن یونیفرم سیاه‌رنگ به سیاه‌جامگان نیز معروف شده‌اند.
مأموریت واحد نوپو، در رهایی گروگان و مقابله با عملیات‌های تروریستی خلاصه می‌شود و مأموران این واحد برای آمادگی هرچه بیشتر، آموزش‌های ویژه‌ای شامل چترریزی، تیراندازی، پرش از ساختمان، راپل، غواصی، سکان‌داری، پرواز با پاراگلایدر و همچنین دوره‌هایی موسوم به آبی و خاکی را پشت سر می‌گذارند.
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مأموریت‌های رهایی گروگان و ضدتروریستی در اختیار تیپ ٦٥ نوهد قرار داشت و تشکیل آن نیز به زمان قبل از انقلاب بازمی‌گردد که ٣٣ نفر از افراد گارد شاهنشاهی ازسوی کارشناسان خارجی، انتخاب شدند و تحت آموزش قرار گرفتند، اما بعد از پیروزی انقلاب، این نیاز در نیروی انتظامی دیده شد تا نیروهای ویژه‌ای با هدف انجام «مأموریت‌های رهایی گروگان و ضدتروریستی» تربیت شوند. در سال ١٣٧٠ نخستین جرقه تشکیل واحد رهایی گروگان ازسوی تیمسار حسینی زده شد، این واحد در سال ٧٤ به شکل منسجم‌تری درآمد و در سال ٧٦ وظیفه مقابله با تیم‌های تروریستی به این واحد سپرده شد داوطلبان پیوستن به واحد نوپو یگان ویژه، بسیار زیاد هستند، از میان داوطلبان گزینش لازم برای عضویت در این واحد انجام می‌شود. ناگفته نماند، پیوستن به نیروهای نوپو نیازمند گذر از مراحل مختلف و موفقیت در آزمایش‌ها و امتحانات بسیاری است که مهم‌تر از تمامی آنها، التزام و پایبندی عمیق به اعتقادات مذهبی و ولایت فقیه است. بازنشستگان تیپ ٦٥ نوهد نیز در آموزش این نیروها، کمک بسیاری در ابتدای امر داشتند. سرهنگ حسین امجدیان، فرمانده وقت واحد نوپو در سال ٩٣ گفته است: «نیروهای نوپو، نیروهای فوق‌تخصصی و ویژه‌ای هستند که از میان برترین‌های یگان ویژه که این نیروها نیز خود برترین‌های نیروی انتظامی هستند با توجه به ملاک‌ها و معیارهایی خاص انتخاب می‌شوند. پیوستن به نیروهای نوپو نیازمند گذر از مراحل مختلف و موفقیت در آزمایشات و امتحانات بسیاری است که مهم‌تر از تمامی آنها، التزام و پایبندی عمیق به اعتقادات مذهبی و ولایت فقیه است». امجدیان گفته است: «این نیروها دوره‌های زبان‌های مختلفی را پشت سر می‌گذارند و حتی تیم‌های ویژه‌ای از این افراد به اغلب گویش‌های کشورمان نیز مسلط هستند تا در صورت لزوم بتوانیم از این تیم‌ها برای انجام هرچه بهتر مأموریت‌های خود استفاده کنیم؛ برای مثال ما در دهه ٧٠ با مأموریتی در شهر کرمان مواجه شدیم که یک توریست خارجی ازسوی گروگانگیران به گروگان گرفته شد و لازم بود در آن شرایط نیروهای ما بتوانند با فرد به گروگان گرفته شده ارتباط برقرار کنند». او درباره ساختار واحد رهایی گروگان نوپو با ساختار واحدهای رهایی گروگان ارتش و سپاه گفته است: «مأموریت‌های ما در محدوده جغرافیای ایران و در رابطه با مأموریت‌های پلیسی تعریف شده است». طبق مصوبه ستاد کل نیروهای مسلح، لباس سراپا مشکی، مخصوص نیروهای ویژه پاسدار ولایت یا نوپو است و به گفته امجدیان اینکه سایر نیروها از این لباس استفاده می‌کنند موضوعی است غیرمعمول «ولی طراحی این لباس و انتخاب نوع رنگ آن با هدف ایجاد رعب و وحشت در اهداف مورد نظر طراحی شده است». بعد از سرهنگ امجدیان، سرهنگ‌دوم محسن ابراهیمی از ۲۹ فروردین ۱۳۹۵ تاکنون فرمانده این نیروست.
احمد توکلی از چه سخن می‌گوید
آنچه احمد توکلی اشاره گذرایی به آن کرده است تا از منظر آن، دولت سازندگی را محکوم کند، در تاریخ معاصر ایران به شورش‌های شهری اوایل دهه ٧٠ معروف شده است که شامل تظاهرات در شهرهای مشهد، اراک، مبارکه، چهاردانگه تهران و... بود که موج تظاهرات در خردادماه و پس از آن آغاز شد که تورم به حدود ٥٠درصد رسید.
گسترده‌ترین تظاهرات در مشهد و محله طلاب رخ داد، پس از آنکه تلاش مأموران شهرداری برای تخریب خانه‌های مسکونی غیرمجاز ساخته‌شده در حاشیه شهر (کوی طلاب) منجر به نارضایتی و درگیری گسترده‌ای در سطح شهر شد و چند نفر در این اعتراضات کشته شدند.
شهریورماه در جریان رأی اعتماد به کابینه محمود احمدی‌نژاد که حجت‌الاسلام مصطفی پورمحمدی به عنوان وزیر کشور معرفی شده بود، عماد افروغ و الیاس نادران نمایندگان تهران در مجلس در مخالفت با صلاحیت او سخنرانی کردند. عماد افروغ، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس در مخالفت با وزیر پیشنهادی کشور گفت: همواره گفته‌ام که چالش بعدی ما پس از انتخابات ریاست‌جمهوری، به احتمال زیاد، چالش آزادی خواهد بود. افروغ ادامه داد: «یادم نرفته که در سال ١٣٧٢ با جنبش‌های شهری را در شیراز، مشهد، اراک و مبارکه چگونه برخورد شد. اگر ما همین جریان ١٨ تیر را متوجه می‌شدیم، دستور حمله صادر نمی‌کردیم». افروغ گفت: «ما دغدغه‌هایی از انتصاب شخص پورمحمدی داریم، ایشان رئیس اطلاعات خارجی از سال ١٣٦٩ تا ١٣٧٨ بوده‌اند، و نیز معاون و جانشین وزیر اطلاعات از ١٣٦٦ تا ١٣٧٨ و مدت سه‌سال‌ونیم جانشین یکی از وزرای شناخته‌شده بوده‌اند. کسی در حساسیت و اهمیت و ضرورت و فداکاری‌های عزیزان و سربازان گمنام امام زمان(عج) که در این وزارتخانه ایفای نقش کرده‌اند و می‌کنند سخن نمی‌گوید، بحث در ارتباط با این انتصاب است، خلط نشود».
آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در کتاب خاطرات سال ١٣٧١ درباره این ماجرا نوشت: «عصر، شورای عالی امنیت ملی جلسه داشت. طرح مبارزه با تهاجم فرهنگی در دستور بود. درخصوص برخورد با عوامل آشوب و شرارت که در شیراز و اراک و دیروز در مشهد اتفاق افتاده، تأکید شد. با استاندار خراسان، تلفنی مذاکره کردم». هاشمی یکشنبه ١٠ خرداد هم نوشت: «به دفترم آمدم. اوضاع مشهد را پرسیدم. گفتند دیشب شرارت تا ساعت یک‌ونیم بعد از نیمه‌شب ادامه داشته و با دخالت سپاه تمام شده و جمعی را بازداشت کرده‌اند. خرابی‌های زیادی بار آورده‌اند. در جلسه هیأت دولت، وقت زیادی صرف مذاکره درباره مذاکره درباره مسئله مشهد و کیفیت برخورد با آن به منظور جلوگیری از تکرار این‌گونه حوادث شد. رهبری هم امروز با احضار وزرای مربوط، دستور سخت‌گیری داده‌اند».
