کودتایی که کودتا نبود

 ازسوی دیگر گروه‌هایی هستند که با فتح‌الله گولن رهبر مذهبی، ارتباط دارند و بازار ترکیه نیز تحت‌تاثیر این افراد، علی‌القاعده از گولن بسیار طرفداری می‌کنند. طبق اطلاعاتی که منتشر شده است طرفداران گولن در بسیاری از گروه‌ها و حوزه‌ها حضور دارند که حتی در مسائل امنیتی نفوذ کرده‌اند، به‌طوری که طی چند وقت اخیر در محل نشست آقای اردوغان شنود گذاشته بودند. این موضوع ما را به یاد یکی از دوران تاریخی ایران می‌اندازد. گروه حسن صباح در زمان خواجه نظام‌الملک یا همان ملک‌شاه سلجوقی دارای قدرت‌های مخفی بودند که هرازگاهی این قدرت، خودی نشان می‌داد.

گولن که در امریکا ساکن است و گروهش از طرف آقای اردوغان به‌نام آنارشیسم و تروریست نامیده می‌شود، مسلما دارای نفوذهای اجتماعی در داخل ترکیه است. از طرف دیگر در ارتش ترکیه هم یک فرمول از آتاتورک به‌جا مانده آن هم این است که هر زمان مملکت از لحاظ قانون اساسی به خطر افتاد، ارتش می‌تواند به کودتا متوسل شود. البته نمی‌توان گفت که این کودتا توسط ژنرال‌های کل ترکیه صورت گرفته یا رده‌های پایین نظامی به آن شکل داده‌اند اما دو مورد در سابقه تاریخی ترکیه در تاریخ ثبت شده است؛ یکی زمان ژنرال جمال گورسل که ارتش وارد کوی دانشگاه‌ها شد و همه جا را به تصاحب خود درآورد و آن یکی هم به دوران سلیمان دمیرل بازمی‌گردد که جزو محافظه‌کارها و تکنوکرات‌ها بود که تا مارس۱۹۷۱ قدرت را در دست داشت اما در این سال به خاطر اعتصابات و اعتراض‌های کارگری و دانشجویی و تحت‌فشار نظامیان مجبور به استعفا و ترک قدرت شد.

این درحالی است که کودتای شکل گرفته اخیر را به نظامیان با همکاری مذهبیون ترکیه نسبت می‌دهند. اما شرایط ترکیه حاکی از موارد دیگری است. زمانی که آقای عبدالله گل از طریق موبایل تلفن به‌عنوان رییس‌جمهور دوره یازدهم صحبت می‌کند و می‌گوید مردم ترکیه مردم آفریقا و عراق نیستند که کودتا را جایگزین دموکراسی کنند یا تصاویری از مردم در خیابان‌ها باتوجه به اعلام حکومت نظامی می‌بینید، نشان می‌دهد که پای افراد دیگری در میان است. یک گروه سیاسی افراطی و به اصطلاح ملی و سکولار و گروه‌های کارگری در جریان کودتا می‌توانند مداخله داشته باشند.  با این حال امیدواریم این مساله به ثبات ترکیه لطمه نزند، چراکه ترکیه در بسیاری از موارد با قراردادها و تفاهمنامه‌های تجاری، سیاسی و مرزی با ایران در ارتباط است.

حتی زمینه همکاری ما با این کشور همسایه در حد کمیسیون‌ها و تعرفه‌های ترجیحی نیز برقرار است. ترکیه تنها کشوری است که سه مرز ورودی بازرگان، رازی و سرو با ایران دارد، بنابراین روزانه حداقل 500تریلر وارد و 500تریلر از این مرزهای مشترک خارج می‌شوند. به این معنا که با بسته شدن این مرزها روزانه 1000تریلر هر روز در پشت مرزها باقی می‌ماند که اگر این شرایط به چند روز کشیده شود، طول این تریلرها به ده‌ها کیلومتر نیز خواهد رسید. این موضوع تنها از جنبه بازرگانی دو کشور قابل برداشت است. موضوعات دیگری همچون جابه‌جا نشدن مسافران دو کشور و تجار ایرانی که در ترکیه مشغول فعالیت هستند مزید بر علت بر نگرانی‌های منطقه‌یی است. من فکر می‌کنم ثبات و آرامش ترکیه به‌زودی بازمی‌گردد و به‌زودی شاهد باز شدن دوباره دروازه‌های ما به سوی ترکیه و اروپا خواهیم بود، چراکه این کودتا به هیچ عنوان رنگ یک کودتای واقعی را نداشت.

* دبیرکل شورای بازرگانی ایران و ترکیه