مالیات برارزش افزوده، نفع یا ضرر تولیدکننده؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران ، برهمین اساس نیز از سال 1387 اجرای آزمایشی این قانون آغازشد.اما اجرای مالیات برارزش افزوده درطول هفت سالی که از اجرای آن می‌گذرد، به سادگی نبوده است و همواره با حواشی و طرح مشکلات از سوی مشمولان همراه بوده است. بر مبنای تعریف ارزش افزوده، نوعی مالیات برمصرف طراحی شده است که مستقیماً توسط مصرف کنندگان هنگام خرید پرداخت می‌شود و فروشندگان این مالیات‌ها را به نیابت از دولت جمع‌آوری می‌کنند و سپس آن را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می‌دهند.

به عبارت دیگر، مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر فروش کالا و خدمات چند مرحله‌ای است، که طی مراحل زنجیره واردات، تولید، توزیع و مصرف با نرخ مالیاتی ثابت (غیر تصاعدی) اعمال می‌شود ولی در نهایت مصرف کنندگان نهایی تنها پرداخت کننده واقعی آن هستند. مبنای محاسبه این مالیات، بهای کالا و خدماتی است که یا در داخل تولید می‌شود یا به کشور وارد و توسط فروشندگان یا ارائه دهندگان خدمات عرضه می‌شود. 9 درصد مالیات ما را ورشکست می‌کند اگر بخواهیم ارزش افزوده را به زبان ساده بیان کنیم، ارزش افزوده عبارت است از مابه التفاوت ستاده و داده. به عبارت ساده تر و در عمل، ارزش افزوده یعنی فروش منهای خرید یا ارزش افزوده کالا و خدمات خریداری شده منهای ارزش افزوده کالا و خدمات عرضه شده.

برهمین اساس برخی از حلقه‌های مالیات برارزش افزوده که شامل تولیدکنندگان می‌شود با اجرای این قانون مشکل دارند. درواقع برخی از تولیدکننده‌ها اعلام می‌کنند که به دلیل رکودی که دربازاروجود دارد مجبورند تا کالای تولیدی خود را بدون دریافت 9 درصد مالیات ارزش افزوده قانونی و حتی با اعمال تخفیف‌های بیشتر به فروش برسانند تا در رقابت با سایر تولیدکننده‌ها شکست نخورند. این درحالی است که طبق اسناد و مدارک فروش این تولیدکننده‌ها باید 9 درصد مالیات برارزش افزوده را به سازمان امورمالیاتی بپردازند که این روند باعث زیان شدید آنها می‌شود به طوری که برخی از آنها تحت این فشارها مجبور به ترک تولید می‌شوند.

دراین باره یونس ژائله یکی از تولیدکنندگان مواد خوراکی درکشور و عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران یکی از کسانی است که انتقاد زیادی به روند دریافت مالیات برارزش افزوده دارد. به اعتقاد وی به دلیل اینکه شناسایی و رهگیری مصرف کنندگان نهایی درکشورمشکل است، دولت به سراغ تولیدکننده آمده تا ازطریق آن مالیات را دریافت کند. به گفته وی تولیدکننده مسئول وصول مالیات برای دولت نیست و باید از سازوکاردیگری استفاده شود.

ژائله همچنین با اشاره به اینکه مالیات برارزش افزوده فشارزیادی برصنایع غذایی کشورآورده است، گفت: ازسال 1387 که اجرای مالیات برارزش افزوده آغازشد میزان صادرات مواد غذایی نیز کاهش یافته است. علاوه براین به دلیل رکود موجود تعداد تولیدکننده‌ها دراین بخش نیز کاهش یافته است و دریافت 9 درصد مالیات برارزش افزوده نیز فشار را برتولید بیشتر کرده است. به گفته وی از هزار و 60 واحد تولیدی استان آذربایجان شرقی 500 واحد تعطیل شده که باید دلایل آن ریشه‌یابی شود. این تولید کننده مواد غذایی درپایان افزود: زمانی که اقتصاد دررکود قراردارد و دولت به مردم یارانه می‌پردازد نباید مالیات برارزش افزوده از مصرف کننده گرفت. درصورتی که این مالیات از مواد خوراکی و مایحتاج ضروری مردم حذف شود باعث رونق تولید و کاهش هزینه تمام شده کالاها خواهد شد.

دوره پرداخت مالیات باید افزایش یابد اما درمقابل برخی از تولیدکننده‌ها هرچند که به نحوه اجرای مالیات برارزش افزوده انتقاد دارند، ولی اعتقاد دارند که میان تخفیف‌های ارائه شده و قانون مالیات هیچ ارتباطی وجود ندارد. دراین زمینه محمد رضا درافشاررئیس انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی گفت: هرشرکتی برای حفظ بازارخود از روش خاصی استفاده می‌کند و ممکن است برخی از تولیدکننده‌ها برای این کار از تخفیف استفاده کنند. ولی این موضوع به اجرای قانون مالیات برارزش افزوده ربطی ندارد. به گفته وی اینکه بگوییم مالیات برارزش افزوده دریافت نشود راه حل منطقی نیست.

درعین حال وی با مطرح کردن انتقاداتی به نحوه سازوکارهای اجرای مالیات برارزش افزوده اظهارکرد: دراین بخش کمکی که دولت می‌تواند به تولیدکننده کند این است که دوره پرداخت این مالیات را افزایش دهد. براساس توضیحات وی هم اکنون بسیاری از تولیدکننده ها کالاهای خود را به صورت بلندمدت شش ماهه برای دریافت پول به فروش می‌رسانند درحالی که دوره پرداخت مالیات برارزش افزوده سه ماهه است بنابراین طولانی تربودن فرایند دریافت پول کالا نسبت به پرداخت مالیات باعث فشار به تولیدکننده می‌شود.

درافشار با اشاره به اینکه اگر دولت طرح نصب صندوق‌های فروش را که قراراست درتمام فروشگاه‌ها مستقرشود اجرایی کند بارمالیات برارزش افزوده از تولیدکننده به مصرف کننده منتقل می‌شود. این تولیدکننده همچنین شفاف نبودن روش ممیزی مالیات را یکی از مشکلات این بخش دانست و افزود: درپایان سال مالی که باید حساب‌ها با حضور ممیزان مالیاتی تسویه شود به دلیل روشن نبودن روش‌های محاسبه اختلافات بسیاری میان مؤدی و ممیز به وجود می‌آید درصورتی که اگر روش شفافتری برای آن پیش‌بینی شود بسیاری از مشکلات این بخش هم حل خواهد شد.

ربط دادن رکود به مالیات درست نیست همچنین کیوان آرا تولیدکننده فعال در زمینه آهن و فولاد و عضو اتاق بازرگانی ایران نیز اعتقاد دارد اینکه یک تولیدکننده مالیات 9 درصدی ارزش افزوده را از خریدار دریافت نکند و سپس خود بپردازد جای تعجب دارد. وی گفت: ممکن است طبق روال بازار برخی از تولید کننده‌ها تخفیف قائل شوند، اما دریافت نکردن مالیات ارزش افزوده همه گیر نیست.

وی توضیح داد: مشکل اصلی موجود دربخش آهن و فولاد رکود ساخت و ساز است که مصرف محصولات فولادی و آهنی را بشدت کاهش داده است، اما نمی‌توان این مشکل را به مالیات بر ارزش افزوده ربط داد. ازسوی دیگر قوانینی درکشور وجود دارد که باید اجرایی شود چراکه نمی‌توان آنها را یک شبه تغییر داد. وی ادامه داد: اما اینکه هم اکنون تولید مقرون به صرفه نیست موضوع درستی است که می‌توان این معضل را با تک نرخی کردن ارز و کنترل واردات حل کرد و به تولیدکننده کمک کرد. بنابراین حمایت دولت از تولیدکننده با این روش‌ها مقدور است نه اینکه مالیات دریافت نشود.

پاسخ سازمان امورمالیاتی اما درآن سوی سکه ،طاری بخش معاون مالیات برارزش افزوده سازمان امورمالیاتی به عنوان مسئول مستقیم به تمام این سؤالات و ابهامات پاسخ داد. وی با اشاره به اینکه مالیات برارزش افزوده با مالیات برفروش متفاوت است، گفت: هم اکنون بالای 99 درصد کشورها به جای مالیات برفروش به سراغ مالیات برارزش افزوده رفته‌اند چرا که هم عادلانه تر است و هم شفاف تر. وی ادامه داد: ممکن است درسال‌های نخست اجرای مالیات برارزش افزوده چنین مشکلاتی رخ می‌داد، ولی هم اکنون شاهد این مشکلات نیستیم. وی افزود: با وجود این سازمان مالیاتی منکر هرگونه اشکال دراجرای این قانون نیست، ولی درطول سال‌های اجرای آن بسیاری از این مشکلات برطرف شده است.

به گفته وی درحالی که درسایرکشورها مشمولان باید درپایان هرروز مالیات را به دولت بپردازند، ولی به دلیل نبود سازوکارهای خاص درایران این روند هرسه ماه یک بار اتفاق می‌افتد که به نفع تولیدکننده هم است چراکه این پول سه ماه دراختیارآنها باقی می‌ماند و می‌توانند با آن کارکنند.

وی همچنین اعلام کرد که طبق آماردرحال حاضر بیش از 95 درصد مشمولان، مالیات برارزش افزوده را دریافت می‌کنند و تنها بخش کوچکی این کار را انجام نمی‌دهند ضمن اینکه بهتر است مؤدیان دولت را دراین قانون یاری دهند. طاری بخش درخصوص ناهمخوانی دوره‌های فروش مدت دار با دوره سه ماهه مالیات برارزش افزوده نیز گفت: برای این مشکل راه حل تقسیط و بخشش جرایم دیده شده است. به این معنا که تولیدکننده هایی که کالای خود را مدت دار می‌فروشند می‌توانند مالیات ارزش افزوده پرداختی خود را به صورت اقساطی پرداخت کنند. علاوه براین برای کسانی که مشکل دارند و نتوانسته‌اند درموعد مقرر مالیات خود را بپردازند نیز جرایم بخشیده می‌شود.

معاون سازمان مالیاتی کشور درخصوص مزیت‌های مالیات برارزش افزوده نسبت به مالیات برفروش اظهارکرد: ارزش افزوده دو مزیت دارد که یکی عدالت و دیگری شفافیت است. براین اساس به جای اینکه تمام بارمالیات بردوش خرده فروش حلقه آخر بیفتد این بار بین سایر حلقه‌ها تقسیم می‌شود. ضمن اینکه این نوع مالیات باعث شفافیت عملکرد تمام حلقه‌ها می‌شود. طاری بخش درپایان درباره مؤدیان مالیات برارزش افزوده گفت: تاکنون 550 هزارمؤدی ازطریق شش مرحله فراخوان ثبت نام شده‌اند که مرحله هفتم نیز درسال جاری اعلام خواهد شد. به گفته وی درمجموع با محاسبه عوارض و سایر مالیات برارزش افزوده دربودجه 95 به حدود 50 هزارمیلیارد تومان می‌رسد.