جایگاه اقتصاد ایران در سال 2050

این بررسی بر اساس شاخص هایی نظیر میزان رشد اقتصادی، درآمد سرانه، جمعیت، تولید ناخالص داخلی و همچنین سهم سرمایه‌گذاری خارجی در اقتصاد ملی صورت گرفته است. در چشم انداز اقتصاد جهان در سال 2028 چین، امریکا را پشت سر خواهد گذاشت و در سال 2050 سه کشور چین، امریکا و هند به ترتیب قدرت‌های اول تا سوم اقتصادی دنیا خواهند بود ضمن اینکه برخی از قدرت‌های نوظهور اقتصادی دنیا و بویژه کشورهایی چون هند و اندونزی در میان 4 رتبه اول اقتصادی جای خواهند داشت. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از روزنامه ایران، بر اساس این داده‌ها ایران همچنان در میان 13 اقتصاد نوظهور دنیا قرار خواهد داشت که میزان زیادی از سرمایه‌ها و تولیدات دنیا را در اختیار خواهد داشت. با این حال رتبه بین‌المللی اقتصاد ایران در سال 2050 از 25 تا 30 متغیر خواهد بود. بهترین رتبه پیش‌بینی شده ایران 25 و بدترین آن هم 30 خواهد بود. در سطوح منطقه‌ای هم جایگاه اقتصاد ایران بعد از کشورهای ترکیه، عربستان و مصر در رده چهارم پیش‌بینی شده است. بر اساس این داده‌ها نرخ رشد اقتصادی ایران از 3 الی 5 درصد متغیر خواهد بود که نسبت به سال‌های قبل از 2025 نشان از تنزل دارد. همچنین پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که جمعیت ایران در سال 2050 به مرز 100 میلیون نفر خواهد رسید که در این بین نیروی فعال ایران رشد دو برابری را تجربه خواهد کرد. با این حال درآمد سرانه در ایران در چشم انداز 2050 شاهد نرخ کاهشی خواهد بود.

دسته‌بندی اقتصادهای مختلف جهان

دسته اول کشورهای G6 (امریکا، ژاپن، آلمان، فرانسه، انگلستان و ایتالیا) هستند که از مرحله صنعتی شدن عبور کرده و جزو کشورهای فراصنعتی به شمار می‌روند. دسته دوم، کشورهای BRICS (برزیل، روسیه، هند و چین) - اقتصادهای در آستانه صنعتی شدن کنونی - هستند که در ادامه روند توسعه خود با تولید محصولات صنعتی به اقتصادهای صنعتی و قدرت‌های برتر جهان مبدل خواهند شد. دسته سوم کشورهای در حال توسعه‌ای هستند که برپایه منابع طبیعی و ثروت‌های خدادادی زندگی می‌کنند که در چالش‌های توسعه گرفتار هستند.

13 اقتصاد برتر در حال توسعه در افق 2050 از دیدگاه PWC

در مطالعه مؤسسه PWC علاوه بر 10 کشور ممتاز OECD موسوم به (G10) و 7 اقتصاد نوظهور موسوم به (E7)، 13 کشور در حال توسعه به دلیل برخورداری از مؤلفه‌های مختلف به عنوان کشورهای دارای پتانسیل توسعه اقتصادی شناخته شدند. 13 کشور در حال توسعه مذکور عبارتند از: آرژانتین، لهستان، آفریقای جنوبی، نیجریه، مصر، عربستان سعودی، ایران، پاکستان، مالزی، تایلند، ویتنام، فیلیپین و بنگلادش. براین اساس در مطالعات آینده‌نگاری PWC دورنمای رشد اقتصادی برای این 30 کشور بررسی شده است.

ترسیم آینده مطلوب ایران در افق 2050

براساس مطالعات انجام شده توسط مؤسسه PWC در صورت ادامه روند موجود رشد اقتصادی و پیش‌بینی تحولات آتی اقتصاد جهان و کشورهای مورد نظر، آینده محتمل برای ایران در افق 2050 قرار گیری در رتبه چهارم منطقه پس از ترکیه، عربستان و مصر است. در این سناریو متوسط نرخ رشد اقتصادی ایران طی سال‌های 2050- 2007 به طور متوسط سالانه 2/5 درصد پیش‌بینی شده است. آینده مطلوب ایران با توجه به اهداف سند چشم‌انداز ملی در افق 1404 (2025 میلادی) تبدیل شدن به قدرت اول منطقه است. با توجه به اینکه آینده مطلوب ایران در افق 2050 نیز حفظ جایگاه اول اقتصادی در منطقه و پیوستن به جمع اقتصادهای نوظهور E7 (به عبارت بهتر E8) خواهد بود میزان تولید ناخالص داخلی ایران در سال 2050 می‌بایست بیشتر از 6/3 تریلیون دلار (GDP ترکیه در سال 2050) است. برای تحقق اهداف چشم‌انداز علاوه بر بررسی‌های PWC لازم است اراده نظام جمهوری اسلامی برای تحقق هدف چشم‌انداز پیش‌بینی‌های جهانی را تحت تأثیر قرار دهد و ایران بتواند در جایگاه اول اقتصادی منطقه قرار گیرد. از آنجا که تدوین اهداف و راهبردهای توسعه پایدار کشور در جهت تحقق چشم‌انداز و دستیابی به آینده مطلوب، مستلزم تحلیل (SWOT) و بررسی نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهدیدات است، در ادامه نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات مورد توجه قرار گرفته است.

تحلیل محیط داخلی (نقاط قوت) * دارا بودن ذخایر عظیم گاز طبیعی و نفت‌خام (16 درصد ذخایر گازی و 11 درصد ذخایر نفتی جهان) * توانایی بالا در صادرات گاز طبیعی * برخورداری از کیلومترها مرز آبی و ارتباط با آب‌های بین‌المللی و قابلیت ایجاد اسکله‌ها و بنادر صادراتی * موقعیت جغرافیایی برجسته در منطقه دریای خزر، خلیج‌فارس و دریای عمان * وجود منابع انسانی برجسته شامل دانش‌آموختگان دانشگاهی و نخبگان و ظرفیت‌های عظیم دانشگاهی * موقعیت جغرافیایی و دسترسی به آب‌های آزاد و واقع شدن در منطقه انرژی خیز خاورمیانه * ورود به حوزه‌های فناوری برتر نظیر فناوری اطلاعات (IT)، بیوتکنولوژی (BT) و نانو تکنولوژی (NT) و انرژی هسته‌ای * وجود زیرساخت‌های شبکه حمل و نقلی و ظرفیت‌های تأمین انرژی از جمله برق، گاز و شبکه‌های انتقال

تحلیل محیط داخلی (نقاط ضعف) * ‌ محدودیت منابع سرمایه‌گذاری * ‌ بالاتر بودن نرخ تورم و بیکاری درکشور درمقایسه با کشورهای تازه صنعتی شده و رقبای منطقه‌ای * ‌ نظام پولی و مالی توسعه نیافته و غیر مرتبط با سیستم‌های بین‌المللی * ‌ بخش خصوصی توسعه یافته و روند کند و نامناسب خصوصی‌سازی * ‌ دولت حجیم وتصدی گری گسترده دولت * ‌ نبود زیرساخت‌های حقوقی و قوانین ومقررات لازم برای تقویت حضور بخش خصوصی در اقتصاد * اتکای کامل به نفت جهت کسب درآمدهای ارزی و وابستگی تمامی برنامه‌های کشور به این درآمد * ‌ فناوری‌های کهنه و غیر کارای تولید و عرضه کالاها وخدمات * ‌ فرار سرمایه‌های انسانی تحصیل کرده و ماهر * وجود موانع رقابتی شدن اقتصاد از جمله حجم بالای یارانه‌ها و قوانین دست و پاگیر تجاری و گمرکی * ‌ شدت انرژی بالای کشور * ‌ بی‌توجهی به دانش و مهارت مدیریت به‌عنوان یکی از الزامات توسعه * ‌ ساختارهای نامناسب سازمانی و رعایت نکردن اصل شایسته سالاری * ‌ فقدان نگاه بلند مدت و فراجناحی در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور * ‌ دخالت‌های سیاسی در ساختارهای اقتصادی و غلبه اولویت‌های سیاسی بر واقعیت‌های اقتصادی * ‌ نبود رویه‌ با ثبات در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی * ‌ وجود موانع قانونی و نبود شفافیت قوانین تجاری موجود در جهت جذب سرمایه‌گذاران خارجی بویژه در صنعت نفت و گاز

تحلیل محیط خارجی (فرصت‌ها) * ‌ نیاز رو به گسترش بازار‌های جهانی به نفت خام * ‌ نیاز رو به گسترش بازارهای جهانی به گاز طبیعی و ظرفیت بالقوه ایران در زمینه صادرات گاز طبیعی * ‌ پیدایش قطب‌های جدید قدرت اقتصادی در جهان، شامل پنج کشور برزیل، روسیه، آفریقای جنوبی، هند و چین (BRICS) * ‌ اجرای طرح تحول اقتصادی و هدفمند کردن یارانه‌ها * ‌ وجود شرایط اقلیمی متنوع * ‌ مشابهت‌های فرهنگی و مذهبی با کشورهای غنی و حاصل خیز منطقه * ‌ وجود بازارهای مصرف بالقوه در کشورهای همسایه و نیاز مبرم آنها به ارائه خدمات و محصولات * ‌ وجود سند چشم‌انداز 20 ساله نظام به‌عنوان استراتژی بلندمدت توسعه اقتصادی کشور * ‌ امکان ورود ایران به‌همراه کشورهای مکزیک، اندونزی و ترکیه به جمع کشورهای صنعتی (E7)

تحلیل محیط خارجی (تهدیدات) * ‌ اعمال تحریم و فشارهای بین‌المللی توسعه قدرت‌های غربی * نبود حضور گسترده سرمایه‌گذاران خارجی در بازار ایران به‌دلیل فشارهای سیاسی بین‌المللی * ‌ فضای سیاسی نامناسب بین‌المللی * ‌ وابستگی بالای اقتصاد به درآمدهای نفتی و تأثیر پذیری شدید اقتصاد از تغییرات قیمتی آن * ‌ فرار سرمایه‌های انسانی و بعضاً فرار سرمایه‌های فیزیکی * ‌وابستگی زیاد تولید محصولات استراتژیک کشاورزی به کشت دیم * دسترسی نداشتن به فناوری‌های برتر و فاصله قابل توجه با کشورهای پیشرو در این زمینه خارجی بویژه * ‌ نامناسب بودن فضای کسب و کار در کشور * ‌ توجه نداشتن و پایبند نبودن به سند چشم‌انداز 20 ساله نظام به‌عنوان سند توسعه اقتصادی کشور تغییر رویکردها در سطح کلان جهت تحقق آینده مطلوب * از دولت نفتی به اقتصاد مبتنی بر صنعت نفت و گاز دانش پایه * از تخصیص ناکارآمد‌های نفتی به تخصیص کارآمد و جهت‌دار * از اتکا به بازارهای سنتی صادراتی به تنوع بازارها در سطح جهانی * از تقابل منطقه‌ای به همکاری منطقه‌ای * از درون گرایی اقتصادی به برون‌گرایی اقتصادی * از اقتصاد منابع پایه به اقتصاد دانش پایه * از ساختارهای ناکارآمد سازمانی به ساختارهای کارآمد سازمانی * از فروش منابع خام به فروش محصولات با ارزش افزوده بالا * از الگوی مصرف بی‌رویه انرژی به مصرف بهینه انرژی * تبدیل ایران به مرکز منطقه‌ای فناوری و خدمات نفت و گاز * ایجاد صنعت برپایه فناوری نوین شامل فناوری اطلاعات (IT)، بیوتکنولوژی(BT)و نانو تکنولوژی (NT)

ایران در 2025 گام اول؛ در افق چشم‌انداز 1404 (2025 میلادی) کاهش شدت انرژی کشور به کمتر از 3/0 (معادل تن نفت خام به ازای هزار دلار تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 2000) - پایین‌ترین حد در میان کشورهای منطقه * دستیابی به جایگاه اول منطقه در تولید گاز طبیعی با اولویت استفاده از مخازن مشترک * نیل به جایگاه اول فناوری نفت و گاز در منطقه * دستیابی به جایگاه اول منطقه به لحاظ ظرفیت پالایشی نفت و گاز * دستیابی به جایگاه اول منطقه از لحاظ ارزش تولید مواد و کالاهای پتروشیمیایی * جایگاه اول ظرفیت ناوگان حمل‌و نقل و ترانزیت نفت و مواد هیدروکربوری * توسعه‌بخش صنعت بویژه صنایع با تکنولوژی برتر * توسعه بخش خدمات به منظور اشتغال‌زایی و رسیدن به اهداف رشد اقتصادی * تأمین امنیت غذایی کشور و خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک کشاورزی ایران در 2050 گام دوم؛در افق چشم‌انداز 1429 (2050 میلادی) * کاهش شدت انرژی و رسیدن به متوسط شدت انرژی اقتصادی E7 * تأمین سهم عمده‌ای از انرژی موردنیاز کشور از طریق انرژی‌های تجدید‌پذیر و هسته‌ای * حفظ جایگاه ممتاز جهان در تولید و صادرات گاز و ایفای نقش مؤثر در بازار جهانی انرژی و اقتصاد بین‌الملل * دستیابی به جایگاه اول منطقه به لحاظ تولید بیشترین ارزش افزوده از صنایع پایین دست نفت و گاز و فناوری‌های پیشرفته بخش بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی گاز * تبدیل ایران به قطب خدمات دانش پایه در منطقه غرب و جنوب غرب آسیا و بسترسازی جهت ورود به جمع کشورهای فراصنعتی * تبدیل ایران به قطب صنعتی غرب و جنوب غرب آسیا با توسعه صنایع با فناوری بالا (شامل فناوری اطلاعات (IT) و نانوتکنولوژی (NT) و...) براساس استانداردهای کشورهای BRICS * دستیابی به رتبه اول منطقه به لحاظ تولید محصولات کشاورزی با به کارگیری تکنولوژی‌های برتر و تأمین نیاز کشور در زمینه محصولات استراتژیک .

جمع‌بندی 1-‌ ترکیب جدیدی از قدرت‌های اقتصادی 10‌ اقتصاد دارای بالاترین آهنگ رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه: 7 تا از کشورهای آسیای شرقی و آسیای جنوبی (اندونزی، هندوستان، ویتنام، بنگلادش، فیلیپین، مالزی و پاکستان) 3 تا از کشورهای آفریقایی (نیجریه، مصروآفریقای جنوبی) ‌ براساس نظر اکونومیست اقتصاد چین در سال 2028 (پیش‌بینی PWC، در سال 2026) از اقتصاد امریکا پیشی می‌گیرد و در جایگاه نخست قرار می‌گیرد. ‌ طبق اکثر پیش بینی‌ها در سال 2050، اقتصاد چین، امریکا وهند به ترتیب رتبه اول تا سوم را خواهند داشت. یافته‌های این گزارش حاکی از آن است که اقتصادهای نوظهور بخصوص برخی کشورهای شرق آسیا نظیر چین، هند و اندونزی تا سال 2050 در میان اقتصادهای برتر دنیا (رتبه‌های 1 و 3 و 4 دنیا از نظر اکونومیست) خواهند بود. ‌ از لحاظ سطح درآمد سرانه، اقتصاد‌های نوظهور همچنان در سطح پایین‌تری از اقتصادهای پیشرفته کنونی قرار خواهند داشت. 2-‌ تنزل جایگاه اقتصاد ایران ‌ متوسط رشد اقتصادی ایران تا سال 2050 بین 3 تا 5 درصد است. ‌ بهترین پیش‌بینی از جایگاه اقتصاد ایران در سال 2050، 25 و بدترین پیش‌بینی 30 است. 3-‌ عملکرد بهتر رقبای منطقه‌ای ایران (عربستان و ترکیه) ‌ اقتصاد ترکیه در تمام پیش‌بینی‌ها در بین 20 اقتصاد برتر دنیا است و تا سال 2050 در جایگاه بهتری قرار می‌گیرد، مؤسسه HSBC، جایگاه اقتصاد ترکیه را در بین 32 اقتصاد برتر، دوازدهم پیش‌بینی کرده‌است. ‌ تمام پیش‌بینی‌ها حاکی از عملکرد بهتر اقتصاد عربستان است همچنین مؤسسه PWC، جایگاه اقتصاد عربستان را در بین 32 اقتصاد برتر، سیزدهم پیش‌بینی کرده‌است.