معمای میوه های پروتزی
چند سالی است که موضوع تولیدات محصول تراریخته در کشور مطرح شده است، محصولاتی که ساختار ژنتیکی آن از طریق مهندسی ژنتیک تغییرمی یابد، تبدیل به یک مسئله مورد مناقشه بین مخالفان و موافقان شده است.
تولید این محصولات به گواه عده ای از کارشناسان می تواند مانند تیغ دولبه عمل کرده و در صورت رعایت نکردن اصول علمی و نظارت آزمایشگاهی دقیق می تواند برای سلامت انسان و محیط مضر بوده و در صورت رعایت آن یک اتفاق خوب برای تولید بیشتر محصولات کشاورزی خواهد بود. بحث موافقان و مخالفان این روزها داغ شده و رسانه ملی نیز دوشب گذشته مهمان مناظره ای در برنامه گفت و گوی ویژه خبری بود.
در این مناظره سید مهدی سیدی عضو گروه پژوهش فرهنگستان علوم پزشکی معتقد بود: سم گلایفوسیت سم انحصاری گیاهان تراریخته و یک ماده بالقوه سرطانزاست. وی همچنین گفت: برخی تحقیقات نشان می دهد محصولات تراریخته ضرری برای انسان و یا محیط زیست ندارد امّا برخی تحقیقات مستقل نشان می دهد این محصولات بر روی حیوانات اثر دارند.
از طرف دیگر بهزاد قره یاضی، رئیس انجمن عملی ایمنی زیستی معتقد بود این محصولات مضر نبوده و با بیان اینکه گلایفوسیت یا رانداپ بیش از 30 سال است که در مصرف عمومی کشاورزی قرار گرفته است گفت: این سم مختص تراریخته نیست و ربطی به هم ندارد. وی افزود: در تولیدات محصولات کشاورزی همیشه تلاش ما این است که با استفاده از محصولات تراریخته، مصرف سم را کاهش دهیم و یا صفر کنیم. اما باید دید در صورت ثابت شدن بی ضرر بودن این محصولات آیا تمام نظارت های لازم برای انجام آزمایش های دقیق علمی صورت خواهد گرفت یا نه؟
رعایت نظارت دقیق و شرط اخلاق در تولید تراریخته ها فرج ا... شهریاری در گفت و گویی به موضوع محصولات تراریخته اشاره کرد و گفت: پروتکلی به نام کارتاهنا در جهان وجود دارد که اگر بر اساس آن دستورالعمل ها صورت بگیرد تولید محصولات تراریخته برای کشاورزی کشور بسیار مفید خواهد بود.وی ادامه داد: رعایت و نظارت بر تولید این محصولات باید در سطوح مختلف تولید از مرحله آزمایشگاهی تا کشت در مزرعه و گلخانه با انجام تست های ایمنی از نظر سلامت انجام گیرد.
استاد بیوتکنولوژی دانشگاه فردوسی مشهد، با بیان اینکه در بحث تولیدات این محصولات باید اخلاق مد نظر گرفته شود، اظهار کرد: مراحل ثبت و بررسی تولیدات این محصول باید به طور کامل انجام و تولید کنندگان شرط اخلاق را برای انجام تمامی آن رعایت کنند. وی به بحث برنج های ترا ریخته اشاره کرد و افزود: اگر مشخصات ژن و ساختاری که باید به سلول گیاهی منتقل شود به طور کامل معلوم و ارزش غذایی که برای دام و انسان دارد آزمایش شود بدون اشکال است.
شهریاری به لزوم ارائه مدارک ثبت شده حتی در چارچوب مقاله علمی پرداخت و گفت: همان گونه که در تمام دنیا مرسوم است باید روند تولیدات این محصول به طور کاملا شفاف در اختیار همه قرار بگیرد. وی همچنین از سه دسته محصولات تراریخته نام برد و اظهار کرد: این محصولات در سه دسته ی مقاوم در برابر آفات و یا در مقابل علف کش ها و همچنین نوع دیگر آن مقاوم در برابر امراض هستند که در کشور ما بیشتر دسته دوم مد نظر هست.
علم ایران برای تولید تراریخته ها در سطح جهانی است استاد بیوتکنولوژی دانشگاه فردوسی مشهد، تصریح کرد: این محصولات باید از لحاظ آلرژی زا بودن بر روی انسان هم مورد بررسی قرار گیرند، چنانچه ورود یک ژن به محصول می تواند در برخی موارد برای انسان حساسیت هایی را ایجاد کند. وی ادامه داد: در مجموع می توان گفت که تولید این محصولات می تواند در صورت رعایت تمام نکات و انجام آزمایش های منظم و دقیق برای تولید محصولات کشور بسیار سودمند باشد ضمن آنکه در صورت رعایت نکردن این نکات خطرهایی را نیز به همراه خواهد داشت. شهریاری در پایان یادآور شد: در کشور ما دانش این علم در سطح جهانی وجود دارد اما متاسفانه فارغ التحصیلان ما در این رشته به دلیل عدم تولید این نوع محصولات در کشور جذب کشورهایی مانند آلمان می شوند.
ضرورت بهره‌گیری از محصولات تراریخته رئیس انجمن ژنتیک در گفت و گو با ایلنا گفت: باتوجه به آمار موجود ضرورت و اهمیت بهره‌گیری از لیست فناوری کشاورزی حائز اهمیت است. در کشاورزی گیاهی زراعی تراریخت پرمحصول و مقاوم گوناگونی مانند ذرت، سویا، گوجه‌فرنگی و برنج تولید شده است (170 میلیون هکتار سطح زیرکشت) روش‌های نوین زیست فناوری در افزایش تولید شیر و گوشت دام موثر واقع شده‌اند و در نتیجه امنیت غذایی حفاظت از منابع ژنتیکی، توسعه پایدار بخش کشاورزی، ایجاد فرصت‌های شغلی و خودکفایی در محصولات کشاورزی را به دنبال داشته است. همچنین استفاده از این روش کنترل حشرات، بیماری‌ها، علف‌های هرز را در پی داشته و موجب مقاومت گیاه در مقابل تنش‌های محیطی، کاهش نیاز گیاهان به کودهای شیمیایی و تولید مواد دارویی در گیاهان را به همراه داشته است و به همین خاطر مطالعه و بهره‌گیری از تولید محصولات تراریخته در کشور مطرح است.
وی با اشاره به توسعه پایدار، مدیریت و نگهداری منابع طبیعی و جهت بخشی تحولات و ساختار اداری که در سال 1988 توسط شورای فائو مورد پذیرش قرار گرفت بیان داشت: بر این اساس تامین مداوم نیازهای بشری و رضایتمندی نسل حاضر و نسل‌های آینده تضمین می‌شود و چنین توسعه پایداری با حفاظت زمین، آب و ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری همراه است.
او افزود: کشور ایران با دارا بودن منابع غنی و سرشار طبیعی و انسانی باید در مورد مهمترین محصولات کشاورزی و غذایی خود نظیر گندم، جو، برنج، ذرت، دانه‌های روغنی، شکر و حبوبات که قوت اصلی تشکیل می‌دهند خود کفا و حداقل خود اتکا شود اما متاسفانه واردات با قوت ادامه دارد و این مسئله بررسی نمی‌شود که این امر با منافع ملی مردم و کشور انطباق دارد یا خیر.
