رانت و بانکداری از عوامل ضعف اقتصاد ایران
رییس دانشکده اقتصاد علامه طباطبایی گفت: وضعیت بانکداری در کشور به نحوی است که تولیدکننده هم اگر امکان دریافت تسهیلات بانکی داشته باشد، به جای هزینه کردن آن در تولید، به سمت فعالیت‌های نامولد یا بخش مسکن می‌رود.
عباس شاکری، اقتصاددان و رییس دانشکده اقتصاد علامه طباطبایی، روز گذشته در نشستی که درباره بررسی اقتصاد مقاومتی برگزار شد، گفت: در ٢٠ سال گذشته و در حالی که مبادله پولی از بابت افزایش قیمت افزایش چشمگیری داشته، اما صندوق‌های بازنشستگی ضعیف‌تر، بیمه‌ها ناکارآمدتر، دولت مقروض و بنگاه ناتوان شده‌اند. در کشورهای دیگر جهان، کارگر و کارفرما در مقابل یکدیگر قرار دارند ولی در ایران به خاطر رانت، کارگر و کارفرما هر دو متضرر شدند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، شاکری رانت را به مفهوم ریکاردویی آن به کار برد. ریکاردو (١٨٢٣ -١٧٧٢) در کتاب «اصول اقتصاد سیاسی» مفهوم رانت را در زمین این‌طور تعریف کرد که «عایدی حاصل از اختلاف زمین‌ها از لحاظ باروری» بر اساس نظریه ریکاردو «رانت زمین متناسب است با اختلاف ارزشی که ناشی می‌شود از محصول حاصل در بدترین زمین که در کشور وجود دارد و محصول به دست آمده در زمین موردنظر البته با فرض اینکه مقدار کار و سرمایه به‌کار رفته در هر دو زمین مساوی باشد.» هرچند بعدها در اقتصاد مدرن اصطلاح رانت با تولید صنعتی تطبیق داده شد و در تحلیل مکانیسم قیمت‌ها، از سود تکمیلی که تولیدکننده در نتیجه امتیازات خاص و خارج از موسسه تولیدی خود - اما به‌طور قانونی و مشروع - به دست می‌آورد، به عنوان رانت سخن به میان آمد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه افزود: دو سال پیش به مسوولان بانک مرکزی گفتم با نرخ بهره کنونی نمی‌توان توقع رشد اقتصادی داشت. امروز بانک‌های خصوصی سود ٢٧ درصدی به سپرده‌ها می‌دهند، ولی آیا آنها رفتار غیرعقلایی انجام می‌دهند؟ هرچند بانک‌ها مدعی ورشکستگی هستند اما چنین سودهایی را به سپرده‌گذاران می‌دهند! حال اگر به تورم زمین در ٢٠ سال گذشته نگاه کنیم، مشاهده می‌شود در دو سه دهه اخیر قیمت زمین ١٠٧ برابر شده و این اتفاق در هیچ کجای دیگری نیفتاده است. بنابراین می‌توان ادعا کرد که در ایران، کارگر، کارفرما و دولت هر کاری می‌کنند تنها رانتخواران را بهره‌مند می‌کنند.
با دستمزد کنونی کسی صاحبخانه نمی‌شود او با اشاره به تلاش‌هایی که در دولت شده گفت: باید بستر را تغییر داد، وگرنه این تلاش‌ها به جایی نمی‌رسد. معضلات اقتصادی کشور فراتر از این دولت و آن دولت است زیرا این معضلات ٤٠ سال است وجود دارند و امروز به نقطه بحرانی رسیده‌اند. در گذشته شمال‌شهر متمولان زندگی می‌کردند اما امروز در روستاها هم گهگاه ماشین‌های خارجی میلیاردی دیده می‌شود. از قضا این روستایی متمول، نه از راه کشاورزی بلکه از طریق فروش زمین به این ثروت رسیده است. باید بدانیم که توسعه رهاکردن چند متغیر نیست بلکه باید حساب‌شده و سنجیده پیش رفت تا توسعه ممکن شود.
وقتی در اقتصاد رقابت سالم باشد، سود صفر برای همگان حاصل می‌شود ولی متاسفانه امروز در اقتصاد کشور قبل از هر چیز رانت توزیع می‌شود. در نتیجه اگر می‌خواهیم تولید به راه بیفتد و منویات رهبری اجرایی شود، چاره‌ای نیست جز آنکه رانت را از بین ببریم وگرنه هیچ برنامه‌ای نمی‌تواند کشور را از این وضعیت نجات دهد. رییس دانشکده اقتصاد علامه طباطبایی ضمن انتقاد از دستمزد ٨١٢ هزار تومانی سال جاری و با اشاره به قیمت مسکن گفت: با این دستمزد یک کارگر یا کارمند چطور می‌تواند صاحبخانه شود؟ تناسب و توازن لازمه فعالیت اقتصادی است و دستمزد کنونی چنین تناسبی ندارد. علاوه بر این اگر قصد داریم رکود مسکن را برطرف کنیم، باید کاری کرد که طبقه متوسط و اقشار پایینی امکان صاحبخانه‌شدن را داشته باشند. در گذشته یک کارمند ساده با گرفتن یک وام بانکی معمولی صاحب خانه می‌شد ولی امروز این‌طور نیست. در همین وضعیت، در جنگل‌ها و کنار رودخانه‌ها ویلاهایی ساخته می‌شود که تنها ١٥ روز در سال از آنها استفاده می‌شود و کشاورزان مجبور می‌شوند از روستا به حاشیه شهرها مهاجرت کنند و اقشار میانی و پایینی امکان داشتن مسکن ندارند.
مسکن در رکود و ویلاسازی در رونق شاکری افزود: از قضا امروز که بازار مسکن در رکود است، ساخت و ساز ویلا رونق دارد. حال می‌خواهند مشکل مسکن در کشور حل شود؛ ولی نباید از طریق برج‌سازانی که تبانی کردند و پول بانک‌ها را از تولید به سمت مسکن سوق دادند دست به این کار زد. همچنین بانک‌های خصوصی هم نشان دادند نمی‌توانند رونق به وجود بیاورند، چون عملکرد مایوس‌کننده‌ای داشتند و هیچ حمایتی از تولید و تولیدکنندگان نداشتند. عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی رانت مسکن و بانکداری کنونی کشور را در کنار فساد مهم‌ترین عوامل بازدارند اقتصاد کشور دانست و گفت: همین رانت‌جویی موجب مشکلات محیط زیستی شده و تا این رانت زمین خشک نشود امکان وقوع تحولی چشمگیر وجود ندارد. باید همه مسوولان بدانند که رانت مسکن و زمین چه آسیب‌هایی زده و برای رفع آن باید مسکن عام را تقویت کرد و کاری کرد که عموم جامعه امکان صاحبخانه شدن را داشته باشند. او با اشاره به این گفته جان مینیارد کینز، اقتصاددان برجسته بریتانیایی قرن بیستم، که گفته بود دستمزد کافی لازمه رونق اقتصادی است، تاکید کرد: مشکل مسکن در کشور ما کمبود تقاضای موثر است و باید این مشکل حل شود تا دوره رکود مسکن به اتمام برسد.
بانک‌های خصوصی یکی از موانع تولید هستند شاکری در بخش دیگری از صحبت‌های خود، با انتقاد از نظام بانکداری گفت: یکی دیگر از عوامل مشکلات امروز اقتصاد کشور این است که منابع نقدینگی و تسهیلات بانکی کشور، به ویژه در بانک‌های خصوصی موجبات رونق دادن به رانت است. باید بررسی کرد که نسبت این بانک‌ها با تولید چیست و برای آنها چطور مقرون به صرفه است که سود ٢٧درصدی بابت سپرده‌ها بپردازند؟ با این نرخ سود طبیعی است که تولید به جایی نرسد و تولیدکننده هم اگر به تسهیلات بانکی دست یابد به جای تولید به سوءاستفاده از آن خواهد پرداخت. رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: رفع موانع تولید یکی از نیازهای تاب‌آوری اقتصاد است که در ایران با عنوان اقتصاد مقاومتی مطرح شده است. نوآوری، تلاش و ریسک‌پذیری نیازهای رشد تولید در ایران هستند که در شرایط امروز امکان رشد ندارد. در هر کوچه دو سه تا بانک وجود دارد که پول‌ها را جمع می‌کنند و به سمت فعالیت‌های غیرمولد سوق می‌دهند. این روند فضای تولید را از بین برده است و باید مقابله جدی با این مساله شود. باید برای این مساله فکری شود وگرنه امیدی به توسعه وجود نخواهد داشت.
